Fréttablaðið - 16.05.2019, Side 12

Músíkmeðferð er skipulögð notk-un tóna, hljóða og hrey f inga sem beitt er til að auka vellíðan
eða endurnýja, viðhalda og þróa
andlega og líkamlega heilsu og/eða
getu. Sérstök tón- og hljóðáreiti,
eða eiginleikar og eðlisþættir tóna
og hljóða, og tengsl sem myndast
í tónlistarreynslunni eru notuð
af sérfræðingi í þeim tilgangi að
ná settum markmiðum í meðferð,
kennslu og endurhæfingu fólks sem
á við líkamleg, andleg og félagsleg
vandamál eða fötlun að stríða. Í
músíkmeðferð er tónlist sem sagt
beitt sem tæki til að hjálpa fólki
og markmiðin ráðast af þeim sem
þiggur meðferðina.
Svona hljómar skilgreining Félags
músíkmeðferðarfræðinga á Íslandi,
Físmús, sem var stofnað 14. ágúst
1997.
Músíkmeðferð er meðal annars
notuð til að efla meðvitund um og
auðvelda tjáningu tilfinninga, bæta
almenna líðan, efla málskilning og
munnlega tjáningu, efla vitsmuna-
þroska, viðhalda andlegri færni,
auka eða viðhalda líkamsstyrk og
hreyfifærni, ef la minni, auka ein-
beitingu, styrkja sjálfsmynd og
svona mætti lengi telja.
Valgerður Jónsdóttir, músík-
meðferðarfræðingur og stofnandi
Tónstofunnar, segir að við fæðumst
með hæfileikann til að nema tónlist
og tjá okkur með henni.
„Við skynjum áhrifamátt tónlist-
ar á tilfinningaþrungnustu augna-
blikum lífsins, jafnt í gleði sem sorg.
Þetta vitum við og upplifum flest á
lífsleiðinni. Það sem fólk veit ekki
almennt, er hversu margslungin
úrvinnsla hljóðs og tónáreita er.
Fólk veit ekki nákvæmlega hvers
vegna tónlist hefur þennan fjöl-
þætta áhrifamátt og hvernig best
er að aðlaga þátttöku í henni svo
tónlistin hafi tilætluð áhrif,“ segir
Valgerður.
Veita sköpunargáfunni útrás
Þekking músíkmeðferðarfræð-
inga á hljóðeðlisfræði, úrvinnslu
tónáreita, eðlisþáttum tónlistar,
notkun hljóðfæra, hljóðfærafræði,
tónlistarsálfræði, fötlunar- og sjúk-
dómafræði og flóknu samspili tón-
rænna og sálfélagslegra þátta gerir
þeim kleift að beita tónlist skipu-
lega sem tæki til að ná settum mark-
miðum í meðferð. Sé tónlist beitt
af næmni og þekkingu er hún afar
öflugt meðferðartæki.
Í Tónstofu Valgerðar, sem er tón-
listarskóli, eru nemendur á öllum
aldri sem eiga það sameiginlegt að
þurfa sérstakan stuðning í námi
Tónlist sem öflugt meðferðartæki
Tónlist hefur víðtækari áhrif en að skapa tilfinningar. Rannsóknir hafa sýnt fram á mikilvægi tónlistar sem meðferðartækis með
ólíkum hópum fólks, t.d. fólki með alvarlega sjúkdóma eða fötlun. Þá hefur sýnt sig að tónlistarnám hafi virkilega góð áhrif á börn.
Hvernig hefur tónlistarnám áhrif á börn?
„Þar sem tónlist er flókið fyrirbrigði, en einn-
ig nám og kennsla, þá er ekki hægt að svara
þessari spurningu á einn veg. Augljóslega
getur tónlistarnám haft mjög mismunandi
áhrif á ólíka einstaklinga,“ segir Helga Rut. 
Rannsóknir benda til þess að hefð-
bundið tónlistarnám, þar sem börn
læra að spila á hljóðfæri, hafi
örvandi áhrif á vitsmunaþroska
þeirra. Að meðaltali standa börn
sem hafa verið í hljóðfæranámi
aðeins betur að vígi í hefðbundnu
námi en önnur börn, jafnvel
þegar búið er að taka tillit til
bakgrunnsbreytna eins og
menntunarstöðu foreldra og
efnahags.
„Fáir mæla þó með tón-
listarnámi í þeim tilgangi
einum að bæta vitsmuna-
þroska eða einkunnir á prófum,“
segir hún. „Athyglisverðar rann-
sóknir benda til þess að tónlistar-
nám hafi áhrif á ýmislegt annað
eins og heyrnræna úrvinnslu í
heilanum. Heyrnarstöðvar heil-
ans stækka við tónlistarnám og
tónlistariðkun en það bætir hæfni
til að vinna úr öllum heyrnrænum
áreitum eins og málhljóðum. En slík
hæfni er gríðarlega mikilvæg á
mörgum sviðum og tengist ekki
síst lestrarfærni en einnig getu til
að greina tal og önnur mikilvæg
umhverfishljóð. Því halda
tónlistarmenntaðir lengur í
skýra heyrn sína þrátt fyrir
eðlilegt aldurstengt tap á
heyrnarnæmi.“
Helga Rut hélt fyrsta
námskeið Tónagulls árið
2004 sem sló í gegn og
hefur vaxið og dafnað
síðan þá. Tóna-
gull sérhæfir sig í
vönduðum tón-
listarnámskeiðum
fyrir ungbörn og
foreldra. Algeng-
asti aldurinn
í Tónagulli er í
kring um eins árs
aldurinn en nám-
skeið henta mjög vel
börnum frá fæðingu
til 2-3 ára. Líklega er
best að byrja um 8-10
mánaða aldurinn, en þó
henta námskeiðin vel fyrir
yngri sem eldri börn.
sínu, sértækar kennsluaðferðir og
breytt viðhorf til framvindu vegna
sjúkdóma eða fötlunar af einhverju
tagi.
„Nemandi í Tónstofunni getur
lagt stund á hefðbundið tónlistar-
nám. Hann getur einnig notið
fjölþættrar tónlistarkennslu og
þjálfunar sem beinist að því að efla
tónnæmi hans og tónlistarfærni,
bæta líðan hans og veita sköpunar-
þörfinni útrás,“ segir Valgerður.
Skólinn hefur vaxið ár frá ári og
nú stunda þar 130 nemendur nám.
Aldur nemendanna er á bilinu eins
og hálfs árs til sextíu ára og áskor-
anir þeirra í lífinu eru af ýmsum
toga. Eitt eiga þeir þó sameiginlegt
og það er áhugi á tónlist og hæfileik-
inn til að tjá sig tónrænt.
Þekking býr til betri tónlistar-
kennara
„ R annsók na r niðu rstöðu r u m
áhrifamátt og mikilvægi tónlistar
sem meðferðartækis með ólíkum
hópum fólks, t.d. fólki sem glímir
við heilabilun, Parkinson, ein-
hverfu og málstol, birtast líka dag-
lega á vefmiðlum. Svo kannski er
fólk nú almennt meðvitaðra um
áhrifamátt tónlistar en það var fyrir
rúmum þrjátíu árum þegar ég hóf
störf og gefnar voru út örfáar bækur
um efnið,“ segir Valgerður.
Í músíkmeðferð er meðferðar-
áætlun einstaklingsbundin líkt og
segja má um viðbrögð okkar við
tónlist almennt. Hvaða tegund tón-
listar eða hvaða eðlisþáttur hennar
er nýttur og hvernig þátttöku skjól-
stæðingsins er háttað ræðst m.a. af
þeim markmiðum sem stefnt er
að hverju sinni, þroska, styrk og
áhugasviði.
„Reikna þarf með einstaklings-
bundnum, samþættum og oft
f lóknum og ófyrirsjáanlegum við-
brögðum við tónlistaráreitinu í
framvindu meðferðarinnar. Tón-
listinni verður því aldrei beitt með
eins fyrirsjáanlegum hætti og lyfi
við ákveðnum kvilla. Ég vona að
þekking mín á áhrifamætti tón-
listar og reynsla sem músíkmeð-
ferðarfræðings geri mig að betri
tónlistarkennara í Tónstofunni,“
segir Valgerður.
„Í Tónstofunni er hver einstakur
nemandi leiddur áfram í smá-
stígu ferli er byggir á styrk hans
og áhuga. Ferli sem miðar að því
að örva skapandi tjáningarfærni,
ef la sjálfsmyndina, auka vellíðan
og gera nemandann meðvitaðri
um tónnæmi sitt og tónræna hæfi-
leika sjálfum sér og öðrum til gleði
og ánægju. Tónlistarbarnið býr í
öllum og sú örvandi og frelsandi
reynsla sem þátttaka í tónlist veitir
spyr ekki um vitsmunaþroska, sam-
hæfingu eða vöðvastyrk. Tónstofa
Valgerðar, sem er einstakur skóli í
íslensku samfélagi og þó víðar væri
leitað, gegnir mikilvægu hlutverki
í að ef la lífsgæði tónlistarfólksins
sem þar stundar nám.“
Við skynjum áhrifa-
mátt tónlistar á
tilfinningaþrungnustu
augnablikum lífsins, jafnt í
gleði sem sorg.
Valgerður
Jónsdóttir,
músíkmeðferðar-
fræðingur
TILVERAN
1 6 . M A Í 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R12 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
1
6
-0
5
-2
0
1
9

0
7
:3
3
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
0
1
-A
9
E
C
2
3
0
1
-A
8
B
0
2
3
0
1
-A
7
7
4
2
3
0
1
-A
6
3
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
A

F
B
0
6
4
s
_
1
5
_
5
_
2
0
1
9
C
M
Y
K