Fréttablaðið - 16.05.2019, Blaðsíða 22

Af umræðunni að dæma er ég sennilega aðallega það síðastnefnda og líka fyrir að
blanda mér í umræðuna um þriðja
orkupakkann. Fyrir nokkrum ára-
tugum (á síðustu öld) sem nýút-
skrifaður hagfræðingur og líffræð-
ingur í vinnu fyrir ríkið fannst mér
alveg eitursnjallt að skoða sæstreng
til raforkuútflutnings. Algerlega á
eigin vegum fór ég að skoða hverjir
væru fremstir í framleiðslu neðan-
sjávarraf kapla og byrjaði að setja
mig í samband við þá. Hugsanlega
væri líka kostur að byggja upp
iðnað í slíkri framleiðslu hér á landi,
byggja upp iðnað sem notar mikið
fjármagn og mikla þekkingu og fáa
en vel menntaða starfsmenn. Hvað
gæti passað okkur betur? Þetta er
nokkuð augljóst og án nánari kostn-
aðargreiningar að Íslendingar gætu
selt raforku á markaðsverði (Evr-
ópu) með miklum hagnaði um leið
og tækni leyfði. Eins og hagfræðingi
sæmir er markaðsverð markmið
og slík afgreiðsla mála hagstæð
fyrir „heildina“. Í þessari hugsun
væri líka hægt að nota millifærslur
(stöðluð hagfræðilausn) svo Íslend-
ingar lentu ekki í að borga hærra
verð, evrópska markaðsverðið fyrir
hreina orku. Gæti orðið nokkuð stór
biti í bókhaldi íslenskra heimila.
Svona til að fyrirbyggja mis-
skilning þá hef ég unnið fyrir ESB,
tekið þátt í verkefnum á vegum ESB,
fengið styrki frá ESB til að fylgja
eftir eigin nýsköpun og líkað mjög
vel. Það er líka enn þá hagfræðilega
áhugavert að tengja raforkukerfi
Íslands og meginlandsins.
En er það endir málsins. Nei! Mér
er núna ljóst að það er ekki hagfræði
kennslubóka sem við ættum að láta
ráða ferðinni. Jú, ef sæstrengur er
orðin hagkvæmur og algerlega á
okkar forsendum, þá stendur mín
fyrsta hugsun. Þá var ég reyndar
sem líffræðingur svolítið undrandi
á að fólk virtist ekki skilja, þegar ég
ræddi málið, að lítill bæjarlækur
hefur hugsanlega sérstakt lífríki og
vildi og vil frekar stórar virkjanir
(betur rannsakaðar). Það er ljóst að
virkjun á sérhverjum straumi kallar
á erfiðar ákvarðanir og því stofnuðu
stjórnvöld í BNA t.d. nefnd sem var
kölluð „The God Committee“ sem
samkvæmt nafninu gat leyft virkj-
anir á kostnað náttúru. Við viljum
ólíklega þá stöðu?
Í dag hef ég þrátt fyrir fyrri hug-
myndir og hagfræðimenntun snúist
gegn „einfaldri“ tengingu við sam-
eiginlegan ESB-markað, þ.e. undir
þeim tilskipunum sem núna eru
til umræðu og regluverki, nema að
það sé algerlega á okkar forsendum.
Hvers vegna? Tenging á öðrum for-
sendum en okkar einvörðungu gæti
leitt til þess að við verðum á end-
anum með afar takmarkaða stjórn,
þar sem við verðum kanínan í því
sem á ensku er kallað kanínu- og
hrossakássa. Uppskriftin er ein
kanína og eitt hross. Mér geðjast
engan veginn að þeirri matseld.
Landráðamaður,
þjóðernissinni eða hálfviti?
Óljóst er hvers vegna Ísland ætti að gangast undir orku-löggjöf Evrópusambands-
ins. Í því sambandi hefur tvennt
einkum verið nefnt. Í fyrsta lagi
gæti slíkt bætt orkumarkaðinn og
í öðru lagi mundi óhlýðni við Evr-
ópusambandið í þessu máli spilla
EES-samningnum.
Að ætla sér að bæta markað á
Íslandi með því að fela stjórnvaldið
erlendu ríkjasambandi sem Ísland
á enga aðild að er eins og að laga
til í blaðagrind með því að kveikja
í blöðunum. Enginn veit hversu
mikið mun brenna áður en yfir
lýkur. Það má gera ótal afturkræfar
tilraunir með raforkumarkað á
Íslandi, en framsal valds til útlanda
getur á hinn bóginn tekið árhund-
ruð að endurheimta og enginn getur
séð fyrir hvernig hinn erlendi aðili
mun fara með valdið hverju sinni.
Allar hugmyndir um að höfnun á
orkulagabálkinum spilli EES-samn-
ingnum eru úr lausu lofti gripnar.
Gert er ráð fyrir að ríki geti hafnað
lagabálkum af þessu tagi og verði
það gert leiðir það til þess að málið
verði tekið upp á ný á vettvangi
EES og Evrópusambandsins. Öll
rök hníga að því að þar muni menn
komast að því að ástæðulaust sé að
Ísland gangist undir orkulöggjöfina.
Norðmenn hafa hafnað Evrópulög-
gjöf um póst og hafði það vitaskuld
engin áhrif á EES-samninginn.
Fari svo að orkubálkurinn verði
samþykktur er ljóst að þrýstingur á
að Ísland segi sig frá EES-samningn-
um mun aukast verulega. Vinir EES-
samningsins ættu að hafa það í huga.
Hvert er vandamálið?
Í Orkubálknum felst framsal vald-
heimilda til erlends ríkjasambands,
stofnunar þess (ACER) og embættis-
manns (landsreglara), þar með talið
sektarheimildir. Þessir aðilar heyra
undir erlent stjórnvald. Það kann að
vera Íslandi velviljað á stundum, en
enginn veit hver þar stjórnar eftir 10
eða 20 ár. Víst er að þar verða ekki
um alla framtíð aðilar við stjórn-
völinn sem þykir nokkurs virði að
á Íslandi þrífist samfélag. Sterkar
líkur standa til þess að fyrrnefnd
embætti muni beita sér í þágu
sæstrengs, uppskiptingu og sölu
Landsvirkjunar. Enginn veit hvern-
ig þessir erlendu aðilar munu beita
valdi sínu í framtíðinni, en það er
ekki í höndum Íslendinga að ákveða
hvar mörk þess valds liggja.
Eru ekki skotheldir fyrirvarar
um allt mögulegt og ómögulegt?
Enginn veit hversu lengi og hversu
vel fyrirvarar halda. Af greinargerð
Stefáns Más Stefánssonar prófess-
ors og Friðriks Árna Friðrikssonar
Hirst lögmanns sem og af álitsgerð
Hans Örebechs lagaprófessors er rík
ástæða til að ætla að fyrirvararnir
muni ekki halda til morguns.
Hvað er til ráða?
Alþingi ber að af þakka orkulaga-
bálkinn, enda má það alls ekki
framselja vald í orkumálum úr
landi. Evrópusambandið hefur ekk-
ert við því að segja og mun ekkert
við þvi segja. Óbornar kynslóðir
Íslendinga eiga það inni hjá okkur
að við skilum þeim sömu auð-
lindum og við þáðum frá foreldrum
okkar og að þær verði um aldur og
ævi nýttar fólkinu í landinu til hags-
bóta.
Vandamálið við þriðja orkulagabálk
Evrópusambandsins útskýrt á tveimur mínútum
Nú liggur fyrir umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis að innleiða tilskipun ESB
um „ráðstafanir til hagkvæmrar
uppbyggingar háhraða fjarskipta-
neta“. Allt er gott um það mál að
segja því innleiðing á tilskipun ESB
mun minnka sóun og auka hraða
í uppbyggingu f jarskiptakerfa.
Hins vegar hefur Síminn komið
með breytingartillögu við málið
sem þingmenn þurfa núna að taka
afstöðu til.
Allir sem sent hafa inn umsagnir
um tilskipun ESB eru á einu máli,
Póst- og fjarskiptastofnun, Sam-
keppniseftirlitið, Reykjavíkurborg
og fyrirtæki á fjarskiptamarkaði.
Allir nema Síminn.
Síminn vill láta breyta tilskipun
ESB, sem getur skapað íslenska
ríkinu skaðabótaskyldu, þannig að
fyrirtækið hafi aðgang að kerfum
Gagnaveitu Reykjavíkur þegar það
kýs. Efnislega væri með þessu verið
að framlengja lóðrétt samþætta
markaðsráðandi stöðu Símasam-
stæðunnar inn í ljósleiðaranet
Gagnaveitu Reykjavíkur. Þetta er
í beinni andstöðu við allt það sem
markaðsaðilar segja, eftirlitsaðilar
og þeir sem sérfróðir eru á markaði.
Ætla þingmenn í umhverfis- og
samgöngunefnd að ganga erinda
eins fyrirtækis, þvert á inntak til-
skipunar ESB, baka ríkinu hugsan-
lega skaðabótaskyldu, fara á móti
Póst- og fjarskiptastofnun og Sam-
keppniseftirlitinu og varanlega
skaða neytendur á fjarskiptamark-
aði?
Svarið kemur í ljós á næstu
dögum þegar málið verður afgreitt
úr nefndinni, annaðhvort eftir for-
skrift ESB og allra aðila sem láta sig
málið varða eða eftir hentugleika
eins fyrirtækis, Símans.
Ætla þingmenn að breyta
tilskipun ESB fyrir Símann?
Allir sem þekkja mig vita að ég er mikill dýravinur. Sem barn og unglingur í Þýska-
landi ólst ég upp í litlu þorpi úti í
sveit. Við áttum mikið af dýrum
heima hjá okkur: Hunda, ketti,
hænur, skjaldbökur, kanínur, nag-
grísi og páfagauk. Alltaf þegar
okkur systkinin langaði að bæta við
í dýragarðinn okkar þá var pabbi
minn mjög ákveðinn: „Þið megið
eiga dýrið en með því skilyrði að
þið sinnið því. Ef það gengur ekki
þá verður dýrið að fara.“ Þannig
lærðum við snemma að bera virð-
ingu og ábyrgð fyrir öllu lifandi og
að dýrin séu ekki leikföng.
Afi minn var skógarvörður og á
hverju ári dvöldum við hjá honum
í húsinu úti í skógi. Þarna lærðum
við mikið um náttúruna og villtu
dýrin og að allt sem er lifandi hefur
sinn tilgang. Hér á Íslandi er fána
villtra dýra ekki eins fjölbreytt.
Það eru fyrst og fremst fuglar sem
dýravinurinn heillast af. Hér eru
stórir stofnar af sumum tegundum
sem eru annars sjaldgæfar á heims-
vísu og við berum ábyrgð á. Flest
allir fuglar eru farfuglar og leggja
margir þeirra mikið á sig til að kom-
ast í varpstöðvar hingað. Sumir eru
einungis nokkur grömm á þyngd.
Ótrúlegt er að krían og óðinshan-
inn til dæmis f ljúga næstum því
um hálfan hnöttinn tvisvar á ári.
Jafn ótrúlegt þykir einnig að pínu-
litlir fuglar eins og auðnutittlingur,
músarindill og glókollur geti lifað af
veturinn hér á landi.
Nú er þessi dásamlegi tími geng-
inn í garð þegar farfuglar streyma til
landsins og fylla loftið með sínum
röddum. Ég held að f lestir gleðjast
yfir því að loksins heyrist í lóu,
hrossagaukurinn hnitar sína hringi
og spóinn kemur með sín sérkenni-
legu hljóð. En allir farfuglar þurfa
næði til að af la sér fæðu og orku
þegar þeir koma úr löngu og ströngu
ferðalagi. Stutt er sumarið og ekki er
of mikill tími til að ala upp ungana
sína þannig að þeir munu hafa burði
til þess að leggja langa farflugið á sig
að hausti.
Margt fólk sem stundar útivist
á hunda. Hundar eru bestu félag-
arnir til að drífa menn daglega út að
ganga. Læknar hafa jafnvel skrifað
upp á hund í staðinn fyrir lyf við
of þyngd eða þunglyndi. Hundar
eru yndislegar skepnur sem gefa
okkur alla ást sína og vilja vera
með okkur, alveg sama hvað gerist.
Ég elska hunda og þeir finna það, á
gönguferðunum mínum vilja þeir
yfirleitt koma til mín og knúsa.
En hundar eru misvel uppaldir og
sumir gegna illa. Menn sem eiga
hunda sem gegna vel þurfa ekki að
hafa áhyggjur af því að þeirra hvutti
vaði upp  á fugla  í varpi. En aðrir
ættu að hafa hundana sína í bandi
á varptíma fugla. Það er ekki vegna
þess að hundar drepa fugla. Það er
vegna þess að truf lun á varptíma
gæti þýtt að afræningjar komast í
færi og færri ungar komist á legg.
Gott hundafólk , haf ið þið
hundana í bandi á varptíma fugla á
þeim stöðum sem vitað er að margir
fuglar hafa hreiðrið sitt.
Af dýrum, hundum og fuglum
Haraldur
Ólafsson
einn stofnenda
Orkunnar okkar
og formaður
Heimssýnar
Allar hugmyndir um að
höfnun á orkulagabálkinum
spilli EES-samningnum eru
úr lausu lofti gripnar.
Síminn vill láta breyta
tilskipun ESB, sem getur
skapað íslenska ríkinu
skaðabótaskyldu, þannig að
fyrirtækið hafi aðgang að
kerfum Gagnaveitu Reykja-
víkur þegar það kýs.
Heiðar
Guðjónsson
forstjóri Sýnar Aðalsteinn
Júlíus
Magnússon
fjármálahag-
fræðingur og
náttúrufræð-
ingur
Það er líka enn þá hagfræði-
lega áhugavert að tengja
raforkukerfi Íslands og
meginlandsins.
Úrsúla
Jünemann
kennari á eftir-
launum og nátt-
úruvinur Gott hundafólk, hafið þið
hundana í bandi á varptíma
fugla á þeim stöðum sem
vitað er að margir fuglar
hafa hreiðrið sitt.
1 6 . M A Í 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R22 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
1
6
-0
5
-2
0
1
9

0
7
:3
3
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
0
1
-B
8
B
C
2
3
0
1
-B
7
8
0
2
3
0
1
-B
6
4
4
2
3
0
1
-B
5
0
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
6
4
s
_
1
5
_
5
_
2
0
1
9
C
M
Y
K