Morgunblaðið - 29.01.2019, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ekki verðurannað séðen að yfir-
lýsingar fjöl-
margra ríkja um
stuðning þeirra
við sjálfskipaðan leiðtoga
Venesúela hafi verið bæri-
lega samhæfðar. Donald
Trump gaf merkið og svo
Trudeau og því næst Theresa
May. ESB krafðist þess að
Maduro efndi til kosninga
innan fárra daga. Litið er á
hinn 35 ára gamla Juan
Guaido sem leiðtoga stjórn-
arandstöðunnar og jafnframt
að hann njóti stuðnings
meirihluta þingsins, sem að
vísu hefur verið sett af. Það
gerði Hæstiréttur Venesuela
eftir að Nicolas Maduro
hafði raðað þar inn „dóm-
urum“ sem hann færði að
auki það vald sem þing
landsins hefur að jafnaði.
Maduro, sem er fyrrver-
andi strætisvagnabílstjóri og
ekki verri fyrir það, virðist
kominn allnærri sinni enda-
stöð. Hann á ekkert annað
skjól eftir en byssukjafta
hersins. Þess háttar skjól
hefur oft dugað vel í ýmsum
löndum Suður-Ameríku.
Talið hefur verið fram að
þessu að helsta trygging
Maduros væri sú að herinn
teldi sig ekki eiga annan kost
en að hanga í jakkalöfum for-
setans, því að yfirmenn hans
væru orðnir svo blóðugir upp
að öxlum að fyrirmælum
hans, að öll önnur framtíð
væri dökk eins og í dýfliss-
um. Guaido tók því til bragðs
að bjóða yfirmönnum hersins
skilyrðislausa náðun fyrir að
hafa hlýtt skipunum Maduro
forseta. Það varð til þess að
molna tók nokkuð úr varn-
arvegg forsetans, þótt í
smáum stíl væri.
Guaido, sem nú nýtur
viðurkenningar Bandaríkj-
anna, Kanada, Bretlands,
Brasilíu og fleiri ríkja Suður-
Ameríku, gæti því vænst
þess að herinn sjái brátt í
hendi sér að framtíðin sé
hans en ekki Maduros, sem
er rúinn trausti og fylgi og
þó ekki inn að skinni eins og
ríkissjóður landsins, sem býr
að auki við milljón prósenta
verðbólgu eða svo.
Maduro er þó ekki helsti
skemmdarverkamaður
landsins. Það var fyrirrenn-
ari hans, Hugo Cháves, sem
tókst á ótrúlega skömmum
tíma að breyta þessu einu
ríkasta landi Suður-Ameríku
í eitt það aumasta. Land sem
glorsoltnir íbúarnir flýja frá
til nágrannaríkja.
Stundum er sagt að með
Sovétinu hafi hið
hugmynda-
fræðilega skjól og
lifandi lygi
vinstrielítunnar
horfið. Því var
skrítið hversu lengi og
hversu fast hún límdi sig á
Cháves og var veik fyrir
Fidel Castro og litla bróður
allt til enda. Hver man ekki
eftir talinu um það hversu
„heilbrigðiskerfið“ á Kúbu
stæði flestum slíkum framar,
í landi þar sem meðallaunin
voru 1.000 krónur á mánuði!
En það var einmitt slíkt tal
sem hafði einkennt svo eftir-
minnilega gamla sovétið líka.
Þegar það kerfi hrundi til
grunna kom í ljós að sú
áróðursklisja var innistæðu-
laus. Til voru nokkur sjúkra-
hús fyrir flokkselítuna sem
minntu á meðalsjúkrahús á
Vesturlöndum, en hitt var
allt eins og gerðist í þriðja-
heimslöndum sem lakast
stóðu.
Það hefur þvælst nokkuð
fyrir Jeremy Corbyn, leið-
toga Verkamannaflokksins,
að vera enn með snert af
glýju í augum yfir ímyndaðri
snilld kommúnismans og
geta því illa sætt sig við að
raunveruleikinn í Venesúela
sé sá sami og á Kúbu og var í
Austur-Evrópu, Simbabve
og öðrum ríkjum Afríku sem
lentu í hinum illu örlögum.
Fullyrt er að Venesúela og
Ísland eigi það sameiginlegt
að gullforði landanna sé
geymdur í Englandsbanka í
London. Slíkum forða er ekki
blandað saman í geymslum
bankans, en stendur sér í
kjallara bankans, merktur
hverju landi.
Okkar forði tekur þar
grátlega lítið pláss og veldur
ekki úrslitum um fjárhags-
stöðu landsins.
Sagt er að gullforði Vene-
súela þar sé hins vegar 1,3
milljarða dollara virði.
Juan Guaido óttist að
reynt verði að seilast í þetta
fé og hafi því ritað Englands-
banka bréf um að ansa ekki
neinum óskum varðandi
hann frá yfirvöldum á fall-
andi fæti í Caracas. Sam-
kvæmt fréttum CNN og
fleiri hefur Englandsbanki
nú ákveðið að kyrrsetja gull-
forðann þar til ástandið verði
ljósara.
Allt ber hér að sama
brunni. Vaxandi líkur standa
nú til þess að Nicolas Mad-
uro forseti nálgist hratt sína
endastöð og neyðist kannski
til að hoppa af vagninum á
næstu stoppistöð sem hann
kemur að.
Flest bendir til að nú
flæði hratt undan
Nicolas Maduro }
Klukkan tifar, Maduro
F
yrir skömmu voru göngin undir
Vaðlaheiði formlega opnuð. Ég
gladdist og fór norður til þess að
fagna tímamótunum. Ekki er of-
mælt að gleðin hafi skinið af
hverri vonarhýrri brá við opnunarathöfnina.
Göngin opna nýja möguleika, vegalengdir
styttast, atvinnusvæði stækkar og nýjar hug-
myndir kvikna. Sveitarfélögin eru mörg og
flest smá. Þess vegna var gleðiefni þegar
sveitarstjórinn í Þingeyjarsveit sagði í vígslu-
ræðu, að nú væri hægt að huga að sameiningu
sveitarfélaga beggja vegna heiðarinnar. Stærð-
in styrkir.
Göngin voru umdeild á sínum tíma og ganga-
gerðarmenn lentu í ýmsum hremmingum sem
kostuðu sitt. Þá sögu ætla ég ekki að rekja hér,
en hélt að hvar sem menn hefðu staðið í þeim
deilum myndu allir gleðjast yfir því að nú væri verkinu
lokið og vegartálmi horfinn. Því er ekki að heilsa. Á sam-
félagsmiðlum sá ég kveða við neikvæðan tón úr mörgum
hornum. Í hnotskurn er ástæðan sú að mörgum finnst að
þessum göngum hafi verið „svindlað inn í röðina“.
Flestir fallast á þjóðhagslega hagkvæmni greiðra sam-
gangna. Á sama tíma er deilt um hvernig skipta eigi pen-
ingum á milli þeirra mörgu brýnu verkefna sem bíða.
Ríkisstjórnin heldur að peningar verði til með því að taka
lán sem greitt verði einhvern tíma seinna, en það er auð-
vitað engin lausn heldur gamall hugsunarháttur fram-
sóknarflokka: Den tid, den sorg.
Best fer á því að ákvarðanir sem snerta fyrst og fremst
íbúa á ákveðnu svæði séu teknar af þeim
sjálfum. Þetta á líka við um vegagerð og önnur
mannvirki í almenningseign. Vandinn er sá að
landsfjórðungarnir þurfa að sækja fjármagn til
Reykjavíkur eins og beiningamenn, þrátt fyrir
að miklir fjármunir verði til víða um landið.
Sjávarútvegsfyrirtæki hafa hagnast vel á
undanförnum árum, svo mjög að þau hafa lagt
stóran hluta af hagnaði sínum í fjárfestingar í
fyrirtækjum á höfuðborgarsvæðinu. Miklar
deilur hafa risið um afgjald af sjávarútvegs-
auðlindinni, ekki síst vegna þess að það fer allt
í „ríkishítina“.
Því leggur Viðreisn til markaðstengt gjald
sem fari í innviðasjóð í hverju kjördæmi um
sig og skiptist milli þeirra í hlutfalli við skipt-
ingu veiðiheimilda. Hægt væri að hraða upp-
byggingu samgangna, fjarskiptakerfis og heil-
brigðisþjónustu. Lítill hluti veiðiheimildanna (3-8%) yrði
settur á markað á hverju ári. Afgjaldið ræðst þá af getu
fyrirtækjanna en ekki duttlungum stjórnvalda eða emb-
ættismanna hverju sinni.
Um slíkt kerfi ætti að skapast miklu betri sátt en nú rík-
ir og tvær flugur slegnar í einu höggi. Auðvitað héldi sam-
eiginleg vegagerð áfram, en í Norðausturkjördæmi hefðu
heimamenn t.d. getað ákveðið að setja í nokkur ár einn
milljarð í Vaðlaheiðargöng úr sínum landshlutasjóði.
Enginn hefði talað um svindl en allir landsmenn glaðir
notið samgöngubótanna.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Viðreisn landsbyggðarinnar
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Hæsta orkuverð sem heim-ilum á landinu stendur tilboða vegna raforkunotk-unar og til húshitunar
var í dreifbýli á orkuveitusvæði
Orkubús Vestfjarða á síðsta ári, eins
og verið hefur á undanförnum árum.
Heildarverð heimilis þar er nú
315.179 sem er 1,5% hærri kostnaður
en á árinu 2017. Heildarorkukostn-
aðurinn var hins vegar lægstur á Sel-
tjarnarnesi eða 138.557 kr. í fyrra.
Hæsta verð fyrir hita og raf-
magn í þéttbýli hér á landi er 107%
hærra en það lægsta að því er fram
kemur í nýjum samanburði Byggða-
stofnunar á orkukostnaði heimila
sem byggður er á útreikningum
Orkustofnunar á kostnaði á árs-
grundvelli við raforkunotkun og hús-
hitun, á sömu fasteigninni sem notuð
er til viðmiðunar á nokkrum þétt-
býlisstöðum og í dreifbýli.
Ef eingöngu er litið á raforku-
kostnaðinn kemur í ljós að lægsta
mögulega verð sem neytendum
stendur til boða að meðtöldum flutn-
ings- og dreifingarkostnaði fæst á
Akranesi, í Mosfellsbæ, á Sel-
tjarnarnesi og í Reykjavík, um 79
þúsund krónur. Í dreifbýli hjá
Orkubúi Vestfjarða er lægsta mögu-
lega verð 53% hærra, eða 120 þús-
und krónur.
Í þéttbýli er rafmagnsverð hæst
á orkuveitusvæði Orkubús Vest-
fjarða, 91.632 kr. Fram kemur að
orkukostnaður í dreifbýli er rúmlega
30% hærri en hæsta verð í þéttbýli. Í
þéttbýli er hæsta verð 17% hærra en
lægsta verð og hefur munurinn
minnkað um 3% frá árinu 2017.
Vaxandi munur á algengu
verði og því sem er í boði
Notendurnir greiða augsýnilega
ekki alltaf lægsta verðið sem þeim
stendur til boða því þeir geta valið á
milli raforkusala en ekki eru allir
sem notfæra sér það. Bent er á í um-
fjöllun skýrslu Byggðastofnunar að
notendum virðist ekki vera almennt
ljóst að þeim er heimilt að kaupa raf-
orku af hvaða sölufyrirtæki sem þeir
kunna að kjósa en þau eru nokkur og
með mismunandi verð. „Lægsta
mögulega verð er það verð sem not-
endur geta fengið með því að velja
orkusala sem býður lægsta söluverð
á raforku á hverjum tíma. Munur á
milli lægsta mögulega verðs og al-
gengasta verðs hefur vaxið frá síð-
asta ári, var mest rúm 2% á höf-
uðborgarsvæðinu og á Akranesi en
er nú mestur tæp 4% á sömu stöðum.
Annars staðar er algengur munur
um 2%,“ segir í skýrslu Byggða-
stofnunar.
Samanburðurinn leiðir enn
fremur í ljós að þegar kemur að hús-
hitunarkostnaði er munurinn öllu
meiri en á raforkukostnaðinum.
Lægsti húshitunarkostnaðurinn er
nú á Seltjarnarnesi, 59.924 kr., og því
næst koma Flúðir þar sem hann er
60.492 kr. og Mosfellsbær 79.804 kr.
Munurinn á hæsta og lægsta verði á
landinu er 226%.
„Fyrir ári var lægsta mögulega
verð hæst á orkuveitusvæði RARIK
í dreifbýli, hjá Orkubúi Vestfjarða í
dreifbýli, á Hólmavík, í Grundarfirði,
í Neskaupstað, á Reyðarfirði og í
Vopnafjarðarhreppi kr. 191.666.
Hefur sá kostnaður hækkað um tæp
2% og er nú kr. 195.134. Þá voru Bol-
ungarvík, Ísafjörður og Patreks-
fjörður einnig með hæstan kostnað
árið 2017, kr. 191.666, en hefur nú
lækkað í kr. 189.996,“ segir í umfjöll-
un um húshitunarkostnaðinn.
Bent er á að með notkun varma-
dælna myndi húshitunarkostnaður,
þar sem nú er bein rafhitun, lækka
að jafnaði um 50%. Á tólf svæðum á
landinu gæti sú lækkun numið um
100.000 kr. fyrir meðalheimili á árs-
grundvelli.
226% munur á kostn-
aðinum við húshitun
Kostnaður við rafmagnsnotkun og húshitun
Heildarkostnaður, krónur á ári* – lægsta mögulega verð**
RARIK, dreifbýli án hitaveitu
Orkubú Vestfj., dreifb. án hitav.
Grundarfjörður
Neskaupstaður
Vopnafjarðarhreppur
Hólmavík
Reyðarfjörður
Höfn
Seyðisfjörður
Bolungarvík
Ísafjörður
Patreksfjörður
Vestmannaeyjar
Siglufjörður
Blönduós
Veitur ohf., dreifbýli
Dreifb. á Norðurl., með hitav.
Akranes
Stykkishólmur
Hvolsvöllur
Borgarnes
Egilsstaðir
Dalvík
Selfoss
Grindavík
Keflavík
Hafnarfjörður
Reykjavík
Húsavík
Akureyri
Sauðárkrókur
Hveragerði
Seltjarnarnes
Flúðir
Hvammstangi
Fjarðabyggð
Dalabyggð
Eyrarbakki
Þorlákshöfn
Mosfellsbær
313.464
315.179
281.398
281.398
281.398
286.766
281.475
269.160
269.160
281.628
281.628
281.628
224.123
239.340
248.712
248.403
228.239
187.973
187.084
236.216
179.984
172.032
181.120
177.263
172.151
174.139
193.167
190.245
184.528
178.530
174.588
197.876
138.557
146.756
179.132
232.524
248.712
189.475
175.440
158.437
*Miðað við
einbýlishús,
140 m2 að
grunnfleti
og 350m3,
4.500 kWst
í almennri
rafmagns-
notkun og
28.400 kWst
við húshitun.
**Samkvæmt
gjaldskrá
1. sept. 2018.
Heimild:
Byggða-
stofnun.