Morgunblaðið - 23.03.2019, Qupperneq 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MARS 2019
Lukkusvín Viðrað hefur hryssingslega undanfarið í miðborginni. Svínið á mótum Aðalstrætis og Vesturgötu vekur þó ætíð gleði.
Eggert
Mikil harka er hlaup-
in í baráttu launþega
fyrir bættum kjörum.
Fyrir okkur sem mun-
um tímana tvenna
minnir staðan óþægi-
lega á það ástand sem
alloft skapaðist fyrr á
árum þegar samfélagið
lamaðist í langan tíma
vegna verkfalla. Ekkert
bensín fékkst afgreitt,
mjólk var hellt niður í sveitum, nauð-
synjavörur voru ekki til í verslunum
og svo má lengi telja. Lífskjör í dag
verða þó ekki borin saman við lífskjör
þess tíma. Það er eðlilegt að tekist sé
á um skiptingu þjóðarkökunnar sem
við þegnarnir bökum saman með
framlagi hvers og eins til samfélags-
ins. Það er staðreynd að þjóðarkakan
hefur stækkað svo mikið á undan-
förnum árum, að því má líkja við að
allsnægtaborð blasi við öllum sem
taka vilja þátt í veislunni, sé borið
saman við fyrri tíma. Enda er veislan
mikil og til marks um það er hve góð
lífskjör þjóðarinnar eru í samanburði
við aðra.
Nú kalla sumir eftir réttlátari
skiptingu þjóðarkökunnar. Skipting
hennar er þó jöfnust hér sé litið til
samanburðarlanda okkar. Aðrir kalla
eftir því að menntun sé í auknum
mæli metin til hærri launa, enn aðrir
kalla eftir styttingu vinnutíma en
vilja halda sinni sneið óskertri á sama
tíma og svo má lengi áfram telja.
Flestum finnst að þeir fái of litla sneið
af kökunni og í ein-
hverjum tilfellum liggur
það í augum uppi að
bæta þarf úr. Sjómenn
og útgerðarmenn hafa
kannski ratað bestu leið-
ina með hlutaskiptakerf-
inu.
Viðbrögð í pólitíkinni
eru oft fyrirsjáanleg við
þessar aðstæður. Þeir
sem með ábyrgðina fara
hvetja til að spilað sé í
samræmi við varúðar-
nálgun á meðan aðrir
tala um að gera allt fyrir alla, nema þá
hópa sem virkastir eru í að baka og
stækka kökuna. Hærri skatta skulu
þeir greiða.
Undirrituðum finnst allt of lítið fara
fyrir því í þessari umræðu hvernig við
getum stuðlað að enn meiri lífsgæðum
fyrir alla með því að auka verðmæta-
sköpun í samfélaginu. Raunverulega
verðmætasköpun í sátt við umhverfið.
Viðræður aðila vinnumarkaðarins snú-
ast um að skipta kökunni í stað þess að
umræða sé tekin um hvernig við ætl-
um að stækka hana þannig að allir fái
stærri sneið. Á undanförum árum hafa
lífskjör batnað mikið vegna þess að
þjóðarkakan hefur verið að stækka og
meira er til skiptanna. Særsti áhrifa-
þátturinn er ótrúlegur vöxtur ferða-
þjónustunnar. Aðrar stoðir samfélags-
ins hafa skilað sínu en vagninn hefur
verið dreginn af uppsveiflu í ferða-
þjónustu. Nú, þegar fyrirséð er að
hægir á vexti hennar og óvissa er um
framlag sjávarútvegs á næstu árum,
eins og loðnubresturinn er til vitnis
um, ætti það að vera áminning um
mikilvægi þess að fjölga stoðunum,
fjölga þeim sem bökurum sem leggja
sitt af mörkum við stækkun þjóðar-
kökunnar. Ég vildi sjá aðila vinnu-
markaðarins koma að þessu verkefni
og í raun er nauðsynlegt að þeir geri
það vegna þeirra byltingarkenndu
breytinga sem eiga eftir að verða á
vinnumarkaði á næstu árum.
Þær deilur sem við blasa á vinnu-
markaði þessa dagana eru úr öllum
takti við þróun lífsgæða í okkar sam-
félagi. Með þeim orðum er ég ekki að
gera lítið úr því að nauðsynlegt sé að
bæta kjör ákveðinna hópa og auð-
vitað er það eðlileg krafa að fólk geti
framfleytt sér sómasamlega af laun-
um fyrir fullan vinnudag. En það er
sama hvaða leið við förum. Tekju-
lægsta tíundin verður alltaf til, bæði
hér á landi og í öllum öðrum löndum.
Það eru mörg tækifæri sem blasa
við í samfélaginu. En stefna okkar er
óljós og um þær leiðir sem við erum
að feta okkur eftir, eru allt of oft deil-
ur sem valda okkur erfiðleikum með
tilheyrandi samfélagslegum kostnaði.
Nægir þar að nefna ágreining um
hvert stefna eigi í sjávarútvegi, fisk-
eldi, ferðaþjónustu, landbúnaði og
orkutengdum iðnaði. Hvernig ætlum
við að efla byggðir landsins til auk-
innar verðmætasköpunar og fjöl-
breytni í atvinnulífi, öðru vísi en að
gera þeim kleift að skapa ný tæki-
færi? Uppbygging gagnavers á
Blönduósi er skýrasta dæmið um
bæjarfélag sem eflist mjög þessa
dagana á nýsköpun sem byggist á
einni af grunnstoðum okkar, raforku.
Gjörbreyting hefur orðið á stöðu
bæjarfélagsins á stuttum tíma og nú
er þar mikill sóknarhugur eftir lang-
vinna varnarbaráttu. En af hverju
varð Blönduós fyrir valinu við upp-
byggingu á þessu gagnaveri en ekki
Skagafjörður, Eyjafjörður, Vestur-
land, Vestfirðir eða Austurland? Jú,
þetta var eini staðurinn sem aðilar
gátu fengið raforku, raforku sem leg-
ið hefur ónýtt í Blöndulóni af því að
ekki var hægt að flytja hana burtu.
Engum blöðum er um það að fletta
að mikil tækifæri liggja í því að gera
gagnversiðnað að næstu grænu stór-
iðju okkar og um leið að skapa tæki-
færi fyrir þær byggðir sem harðast
hafa orðið úti vegna fækkunar starfa
vegna tæknibreytinga. Bættar fjar-
skiptatengingar Íslands við önnur
lönd munu skapa tækifæri sem áður
hafa verið óþekkt á þessu sviði.
Gagnaflutningar milli landa skapa nú
þegar meiri verðmæti en margar
hefðbundnar leiðir vöruviðskipta.
Eins og aðrir áhrifaþættir fram-
leiðslu, svo sem náttúrulegar auðlind-
ir og mannauður er það staðreynd að
stór hluti nútíma efnahagsþróunar,
nýsköpunar og vaxtar mun ekki eiga
sér stað án gagnaflutninga. Talið er
að nú þegar eigi 12% af alþjóðlegum
vöruviðskiptum sér stað með rafræn-
um hætti og allt að 50% af þjónustu-
viðskiptum. Vöxtur í þessum geira er
í raun með ólíkindum. Margt er óljóst
um hvernig vinnumarkaður muni
þróast á tímum svo örrar tækniþró-
unar. Hvernig sem málum vindur
fram mun öflug menntastefna og að-
gangur að ákveðnum grunnþáttum
veita ómetanlegt samkeppnisforskot.
Við erum svo lánsöm að eiga þar
mörg tækifæri umfram aðrar þjóðir.
Grunnkerfi menntunar er öflugt og
mjög mikilvægt er að við horfum til
þess að efla það enn frekar. Nauðsyn-
legt er að taka upp markvisst sam-
starf við aðila vinnumarkaðarins á því
sviði. Þar er þekking, reynsla og fjár-
magn til staðar sem nauðsynlegt er
að virkjað verði í þágu menntunar.
Ekkert kemur framar mannauði þeg-
ar horft er til framtíðar. Aðrir þættir
sem augljóslega eiga eftir að skapa
enn fleiri tækifæri til sóknar í verð-
mætasköpun um allt land, eru að-
gangur að einstakri náttúru, endur-
nýjanlegum orkugjöfum, hreint og
ómengað vatn og staðsetning lands-
ins á norðlægum slóðum svo eitthvað
sé nefnt.
Við þurfum að komast upp úr þeim
skotgröfum sem einkenna samfélagið
í of miklum mæli. Aðilar vinnumark-
aðarins eiga að sameinast með stjórn-
völdum um leiðir til þess að stækka
þjóðarkökuna þannig að allir fái
stærri sneið og þar með betri lífskjör.
Við höfum einstök tækifæri ef okkur
auðnast að taka höndum saman.
Eftir Jón
Gunnarsson » Aðilar vinnumark-
aðarins eiga að sam-
einast með stjórnvöld-
um um leiðir til þess að
stækka þjóðarkökuna
þannig að allir fái stærri
sneið og þar með betri
lífskjör.
Jón Gunnarsson
Höfundur er alþingismaður.
Upp úr skotgröfunum – stækkum kökuna
Í dag, 23. mars, fögnum við
degi Norðurlandanna. Nor-
rænt samstarf hefur í áratugi
verið hornsteinn utanríkis-
stefnu Íslands og þar með tal-
ið í alþjóðlegu þingmanna-
samstarfi sem Alþingi tekur
þátt í. Tugþúsundir Íslendinga
hafa dvalið í hinum Norður-
landaríkjunum við nám eða
störf um lengri eða skemmri
tíma. Lætur nærri að um
helmingur þeirra um það bil
40 þúsund íslenskra ríkisborg-
ara sem búa erlendis búi í
hinum Norðurlandaríkjunum.
Samstarf Norðurlandaríkja
er einstakt á alþjóðavísu og
byggist á gagnkvæmri vin-
áttu, virðingu og samvinnu án
yfirþjóðlegra stofnana. Grund-
vallarsáttmáli norræns sam-
starfs, Helsinki-sáttmálinn,
sem var undirritaður þennan
dag árið 1962, var tímamóta-
samningur. Hann tryggði
ríkisborgurum norrænna ríkja
jafnt aðgengi til vinnu og
náms hvar sem var á Norðurlöndunum sem urðu þar
með eitt atvinnu- og samskiptasvæði. Norðurlanda-
ríkin urðu þannig brautryðjendur í þróun af þeim
toga.
Norðurlandaríkin standa vörð um sameiginleg gildi
lýðræðis og virðingar fyrir mannréttindum. Þá hafa
Norðurlandaríkin verið leiðandi í jafnréttismálum og
umhverfisvernd. Þá er ótalið víðtækt samstarf land-
anna í menningarmálum, menntamálum og rann-
sóknum, vísindum og listum, svo fátt eitt sé talið.
Í ár eru 57 ár frá undirritun og gildistöku Helsinki-
sáttmálans og einmitt í ár fögnum við einnig 100 ára
afmæli norrænu félaganna; grasrótarsamstarfs íbúa
Norðurlanda. Það er því tilefni til að fagna og því
flöggum við átta fánum allra Norðurlandaríkjanna við
Alþingi í dag. Til hamingju með daginn!
Norræn sam-
vinna – horn-
steinn í alþjóð-
legu samstarfi
Eftir Steingrím J.
Sigfússon
Steingrímur J.
Sigfússon
Höfundur er forseti Alþingis.
» Í dag, 23.
mars, fögn-
um við degi
Norðurland-
anna. Norrænt
samstarf hefur
í áratugi verið
hornsteinn
utanríkisstefnu
Íslands.