Morgunblaðið - 05.04.2019, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. APRÍL 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kjarasamn-ingar tæp-lega 30
stéttarfélaga við
Samtök atvinnu-
lífsins með að-
komu ríkis-
stjórnarinnar eru
fagnaðarefni. Þeir hafa hlotið
heitið lífskjarasamningar og
eru tilraun til að fara nýjar
leiðir í kjaramálum. Ein nýj-
ungin er að tengja launa-
hækkanir við hagvöxt þannig
að til verði svokallaður hag-
vaxtarauki. Með þeim hætti
fái launþegar hlutdeild í auk-
inni verðmætasköpun allt eft-
ir því hversu mikil hún er. Þá
á einnig með aðkomu ríkis-
stjórnarinnar að leysa úr að-
kallandi húsnæðisvanda og
auðvelda kaup á húsnæði.
Einnig er brugðist við þrá-
látri gagnrýni á verðtrygg-
inguna. Eftir áramót munu
verðtryggð lán til 40 ára ekki
lengur standa til boða og
verður hámarkið 25 ár. Þá
verður að lágmarki hægt að
veita verðtryggð lán til tíu
ára. Með því ættu verðtryggð
lán til skamms tíma, til dæmis
til bílakaupa, að vera úr sög-
unni.
Samningana undirrituðu
Efling, Verkalýðsfélag Akra-
ness, Verkalýðsfélag Grinda-
víkur, Framsýn, VR, Lands-
samband íslenskra
verzlunarmanna og Starfs-
greinasambandið, sem kom
að borðinu á lokametrunum.
Á ýmsu hefur gengið í
samningaviðræðunum og
kröfugerðarboginn var hátt
spenntur. Þó var augljóst að
efnahagsástandið væri þann-
ig að það stæði ekki undir
þeim kröfum, sem gerðar
voru.
Æskilegt hefði verið að
samið hefði verið mun fyrr til
að eyða þeirri óvissu, sem
kjaradeila veldur óhjákvæmi-
lega þegar verkföll vofa yfir.
Það er vissulega gott að ekki
skyldi koma til víðtækra
verkfallsaðgerða, sem hefðu
getað valdið miklum skaða í
atvinnulífinu. En hótunin um
verkföll hefur líka kælandi
áhrif á atvinnulífið. Fyrirtæki
fara að með gát, ráðast síður í
framkvæmdir, ráða ekki nýtt
starfsfólk og tapa jafnvel við-
skiptum eins og fram kemur í
viðtali við Ingibjörgu Ólafs-
dóttur, hótelstjóra á Hótel
Sögu, í blaðinu í dag. Almenn-
ingur heldur einnig að sér
höndum og umsvif minnka í
samfélaginu. Kólnunin hefur
áhrif á rekstur og alls ekki
gefið að hægt sé að vinna þau
upp með auknum umsvifum
þegar samningar
hafa tekist.
Þetta andrúms-
loft hefði mátt
skila sér með
sterkari hætti inn
á samningaborðið
og vekja til vit-
undar um að það lægi á að
semja. Sambærilega staða
var fyrir þremur árum og í
raun gengur ekki að ávallt
þurfi að fara fram á ystu nöf
þegar samið er um kaup og
kjör. Það hlýtur að vera hægt
að fara eftir öðru handriti.
Í viðtali, sem birtist á
mbl.is í gær, segir Bryndís
Hlöðversdóttir ríkissátta-
semjari að ljóst sé að fall
Wow air hafi haft mjög mikil
áhrif á samningsstöðu beggja
aðila. Þá orðaði Vilhjálmur
Birgisson, formaður Verka-
lýðsfélag Akraness, það svo
að gjaldþrot Wow hefði verið
vendipunktur. Það var því
miður löngu ljóst í hvað
stefndi á þeim bæ og raun slá-
andi að gjaldþrot flugfélags-
ins hafi þurft til að verkalýðs-
hreyfingin áttaði sig á
ástandinu í hagkerfinu og
samningar tækjust.
Nú er hins vegar rétt að
horfa fram á veginn. Óvíða er
jöfnuður í lífskjörum jafn
mikill og á Íslandi. Þessa
stöðu má ekki síst þakka góð-
æri undanfarinna ára. Það
gerði að verkum að efnahags-
lífið gat staðið undir óvenju-
miklum launahækkunum án
þess að það leiddi til þenslu
og verðbólgu. Fyrir vikið skil-
uðu hækkanirnar sér ekki að-
eins í fleiri krónum í budduna,
heldur einnig auknum kaup-
mætti.
Þótt þessir samningar séu í
höfn og nái til yfir 100 þúsund
launþega er mikið eftir. Í gær
settust iðnaðarmenn og Sam-
tök atvinnulífsins á rökstóla
og ósamið er við stóra hópa. Í
samningunum er leitast við að
hækka sérstaklega þá, sem
lægst hafa launin, aðrir geti
beðið, samið er um tilteknar
upphæðir, ekki hlutfall af
launum. Spurningin er hvort
sá ásetningur haldi að semja
um krónutölur, en ekki pró-
sentur þegar á hólminn er
komið.
Nú er þess freistað að
tengja launaþróun hagvexti.
Ef vel tekst til gæti það orðið
leið til að setja kjaramál í
greiðari farveg, en verið hef-
ur, og auðvelda samninga í
framtíðinni. En mikilvægast
er að þessir samningar eru í
höfn og verði þeir samþykktir
má vona að rofi til í efnahags-
lífinu.
Undirritun
kjarasamninga
verður vonandi til að
reka doðann úr
efnahagslífinu}
Óvissu aflétt
N
ýr lífskjarasamningur 2019-2022,
sem aðilar vinnumarkaðarins
hafa náð saman um og stjórn-
völd styðja við, byggir undir
áframhaldandi lífskjarasókn á
Íslandi. Samningurinn er í senn framsýnn og
ánægjuleg afurð þrotlausrar vinnu aðila vinnu-
markaðarins í samvinnu við stjórnvöld undan-
farna mánuði. Aðgerðirnar eru viðamiklar og
snerta margar hliðar þjóðlífsins sem miða allar
að því sama; að auka lífskjör og lífsgæði á Ís-
landi. Þær leggjast ofan á þá kraftmiklu inn-
viðafjárfestingu sem hefur átt sér stað í tíð
þessarar ríkisstjórnar í mennta- og menningar-
málum, félags- og heilbrigðismálum, sam-
göngu- og umhverfismálum og nýsköpunar- og
vísindamálum.
Áhersla á ungt fólk og börn
Með aðgerðunum mun staða ungs fólks styrkjast. Á
gildistíma samningsins verða barnabætur hækkaðar og
fæðingarorlof lengt úr níu mánuðum í tólf. Ungu fólki
verður auðveldað að fjárfesta í fyrstu fasteign með því að
heimila notkun á hluta skyldulífeyrissparnaðar til slíkra
kaupa. Það kemur til viðbótar séreignasparnaðarleiðinni
Fyrsta íbúð sem heimilar fólki að nýta viðbótarsparnað
sinn í allt að 10 ár til kaupa og afborgana. Ég vil einnig
geta þess að vinna við heildarendurskoðun á Lánasjóði ís-
lenskra námsmanna gengur mjög vel en í nýju náms-
styrkja- og lánakerfi munum við fella niður 30% af höfuð-
stóli námsmanna að ákveðnum skilyrðum fullnægðum auk
þess að framfærsla barna verður í formi
styrkja í stað lána eins og er í dag. Að auki höf-
um við hækkað frítekjumark námsmanna um
43%.
Hærri laun og lægri skattar
Til viðbótar við þær launahækkanir sem
hafa verið kynntar í lífskjarasamningnum mun
ríkið lækka skatta um 20 milljarða og gefa
þannig eftir um 10% af tekjuskatti ein-
staklinga. Tekjuskattur alls launafólks mun
lækka en sérstök áhersla er lögð á tekjulága
hópa með nýju lágtekjuskattsþrepi. Sú aðgerð
mun auka ráðstöfunartekjur lágtekjuhópa og
auka jöfnuð. Þá munu gjaldskrár ríkisins ekki
hækka á árinu 2019 umfram það sem þegar er
komið til framkvæmda og á árinu 2020 verður
2,5% hámark sett á gjaldskrárhækkanir.
Betri lífskjör á Íslandi
Það er ljóst að lífskjarasamningurinn og aðgerðir
tengdar honum munu skila okkur auknum lífsgæðum.
Markviss skref til afnáms verðtryggingar verða tekin,
sveigjanleiki aukinn á vinnustöðum, íbúðakaup gerð auð-
veldari, tekjuskattur lækkaður, laun hækkuð, barnabætur
auknar og fæðingarorlof lengt. Árangur sem þessi er ekki
sjálfgefinn. Hann er afrakstur samvinnu fjölda aðila sem
allir hafa sama markmið að leiðarljósi, að gera gott land
enn betra.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Áframhaldandi lífskjarasókn
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Bæjarráð Vestmannaeyjabæjar hef-
ur farið fram á það við Vegagerðina
að hún taki föstum tökum á árang-
ursleysi við dýpkun Landeyjahafn-
ar. Vill bæjarráðið að Vegagerðin
leggi fram raunhæfa áætlun um
hversu fljótt er hægt að opna höfn-
ina. „Þolinmæðin er þrotin,“ segir í
fundargerð bæjarráðs.
Íris Róbertsdóttir, bæjarstjóri í
Eyjum, óskaði nýlega eftir áætlun
um það hvernig og hvenær Vega-
gerðin ætlar sér að ljúka dýpkun og
opna höfnina. Þau svör fengust frá
Vegagerðinni að til stæði að halda
áfram eins og verið hefur.
„Það er einhuga afstaða bæjar-
ráðs að ekki sé hægt að búa við þá
stöðu sem uppi er vegna ástandsins í
Landeyjahöfn. Heilt samfélag líður
fyrir það hvernig ákvörðunum við
dýpkun Landeyjahafnar hefur verið
háttað. Ljóst er að bæta þarf við
þann tækjakost sem sinnt hefur
dýpkun í mars til þess að efla af-
kastagetuna. Aðeins eitt dýpkunar-
skip hefur verið við vinnu að undan-
förnu,“ segir í fundargerð
bæjarráðs.
Ráða ekki við verkefnið
Viðhaldsdýpkanir fyrir Land-
eyjahöfn 2019–2021 voru boðnar út í
haust og gengið var til samninga við
Björgun ehf. Njáll Ragnarsson, for-
maður bæjarráðs, segir fyrirtækið
ekki hafa tækin í verkefnið.
„Björgun hefur ekki þann
tækjakost sem þarf til að klára þetta
verkefni þannig að sómi sé að. Við
erum náttúrulega að fara fram á það
við Vegagerðina að þeir leggi bara
fram hvernig þeir ætla sér að opna
Landeyjahöfn og með hvaða hætti
það verður gert,“ segir Njáll en bæj-
arfulltrúar í Vestmannaeyjum funda
með Bergþóru Þorkelsdóttur vega-
málastjóra í dag.
Njáll telur óhætt að segja að
lokun Landeyjahafnar hafi mikil
áhrif á bæinn. „Ferðaþjónustan
finnur til dæmis mjög mikið fyrir því
þegar þessi höfn er lokuð svona
langt fram á vorin. Það er mikið um
afbókanir á hótelum, kynnisferðum,
útsýnisferðum og öðru. Þannig að
ferðaþjónustan verður mjög vör við
það þegar ekki er búið að opna og
líður fyrir það. Bæjarbragurinn er
allt annar en hann væri ella. Við
þurfum að opna höfnina til að taka á
móti þeim gestum sem við viljum
taka á móti,“ segir Njáll.
Tugmilljóna tap í afbókunum
Magnús Bragason, hótelstjóri á
Hótel Vestmannaeyjum, segir mjög
mikið um afbókanir á hótelinu.
Ferðamannastraumurinn til Eyja
hefst um mánaðamótin mars og
apríl.
„Þegar ekki er siglt í Landeyja-
höfn þá afbóka þeir gestir sem eiga
bókaða gistingu hjá okkur. Árið 2015
afbókaði ég gistingu fyrir hátt í 20
milljónir. Það lagaðist og hefur verið
með skárra móti en nú er maður að
upplifa þetta aftur,“ segir Magnús.
Hann segir að fyrirtæki frá Reykja-
vík sem hafa komið í helgarferðir
hafi verið að bjarga hótelinu síðustu
helgar. Á hann von á slíkri hópferð
um helgina. „Þau ætla að láta sig
hafa það að fara úr Þorlákshöfn þar
sem veðrið er svo gott.“ Magnús
gagnrýnir einnig Björgun og segir
tækin þeirra ekki nógu afkastamikil.
„Okkur brá rosalega þegar Vega-
gerðin samdi við Björgun. Því
reynslan sýndi okkur að þeir ráða
ekki við verkið og það hefur ekkert
breyst í þeim forsendum. Maður
vonar að þetta sé að fara í lag, og
þetta er allt að koma, en við erum
komin fram yfir marklínuna,“ segir
Magnús og bætir við að þolinmæðin
sé á þrotum.
Allir af vilja gerðir
Lárus Dagur Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Björgunar, segir
fyrirtækið vera með tæki og flota
sem geti við góðar aðstæður afkast-
að meiru en aðrir.
„Við höfum dæmi í gegnum tíð-
ina sem geta sýnt fram á það. Við er-
um náttúrulega bara með tæki sem
stóðust útboðskröfur Vegagerðar-
innar og afköst í takt við það. Það
hafa engir aðrir jafn mikla reynslu
af þessum dýpkunum og okkar
áhafnir,“ segir Lárus. Spurður hvort
það sé þá veðrið sem tefji fram-
kvæmdirnar segir hann veðurað-
stæður hafa verið erfiðar og bendir á
mikla ölduhæð í marsmánuði.
Hann segir einnig að það sé
ekki hægt að bera saman á milli ára
hvenær höfnin opnar. „Maður þarf
að horfa í aðstæðurnar, hverjar voru
þær? Hversu mikið af sandi sem átti
að dýpka? Og hversu mikið þurfti að
dýpka?“ Lárus segir alla af vilja
gerða til að opna höfnina. Hann seg-
ir fyrirtækið vera ábyrgt og með
áratugareynslu í dýpkunum um land
allt. „Það er lítið umburðarlyndi í
samskiptum í kringum þetta verk-
efni sem heitir Landeyjahöfn. Ég
skil Eyjamenn mjög vel. Auðvitað
voru væntingarnar í upphafi alltaf
þær að höfnin væri heilsárshöfn.
Menn hafa bara ekki ráðið við þess-
ar aðstæður og höfnin er alltaf að
fyllast af sandi,“ segir Lárus.
Vilja raunhæfa áætlun
um Landeyjahöfn
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Landeyjahöfn Treglega hefur gengið að opna Landeyjahöfn að nýju.