Umbrot - 10.05.1978, Blaðsíða 8

Þættir úr sögu J ^kraness
Heimildasöfnun til sögu Akraness Umsjón: Uorsteinn Jónsson 2. þáttur
Húsaheiti
á
Akranesi
— Fyrri hluti —
I síðasta þætti voru tekin fyrir
örnefni hér á Akranesi og þykir
rétt í framhaldi af því að
skoða húsaheiti hér að fornu
og nýju.
Kortið sýnir byggð á Akra-
nesi aldamótaárið og eru húsin
merkt þar inná og mun hér
stuttlega verða rakin saga
þeirra flestra. 1 næsta þætti
mun síðan verða birt nýtt kort
af Akranesi og þar fært inná
168 núverandi húsaheiti. Öll
hafa þessi hús nú ákveðið götu
númer, en eldri Akurnesingar,
sem ólust hér upp fyrir tíma
götuheitanna tala oftast um
hin upprunalegu nöfn húsanna
sín á milli, en yngri kynslóðin
hefur ekki vanist því, og munu
því flest gömlu nöfnin hverfa
á undan sjálfum húsunum.
Til að hægt sé að skrifa ítar-
lega jarða- og húsasögu Akra-
ness, þarf víða að leita fanga.
Gæti þá komið sér vel ef Akur-
nesingar gætu lánað þættinum
myndir af gömlum húsum, götu-
myndir o.fl. til eftirtöku, og
einnig væri gott að þeir, sem
alist hafa upp í þessum húsum
gætu lýst þeim nokkuð, her-
bergjaskipan, innréttingum o.s.
frv. Yrði slíkur fróðleikur til
mikillar hjálpar við síðari úr-
vinnslu.
Gott er, að þeir sem sýna
þessu efni áhuga skrifi þættin-
um eða hafi samband við mig
á annan hátt, t.d. komi skila-
boðum til foreldra minna í síma
1314, þannig að ég geti síðar
komið mér í samband við við-
komandi.
Húsaheiti á Akranesi árið 1900
1 Kirkjan.
2 Barnaskólinn.
3 TemplarahúsiS.
4 Thomsensverslun — Thomsenshús
byggði 1873 Þorsteinn kaupm. Guðm.
son, fyrst kallað Thomsenshús 1887;
1910 selur Thomsen húsið til niður-
rifs og þar byggt íshús.
5 Vilhjálms Þorvaldssonar verslun —
Hoffmannshús, byggt 1882-83 af Pétri
Hoffmann, Vilhjálmur verslar þar til
1917. 15. apríl 1946 brann húsið til
grunna, stóð við Vesturgötu 33.
6 Bdinborgarverslun — Krosshús, í
byggð 1706, 1883 er byggt þar stórt
timburhús af Jóni Guðnasyni, sem
nokkru siðar er á ný kallað Kross-
hús, og þar var Edinborgarverslun til
húsa fram til 1910. 1915 er húsið rifið
og þar byggt íshús.
7 Böðvarshús, 1882 byggir Böðvar hús
ið og 1881 byggir hann verslun rétt
vestan við húsið, það stóð við Bakka-
tún 10 og var rifið fyrir nokkrum
árum.
8 Breið, í byggð 1703, 1874 byggir
Eirikur Tomasson steinhús þar, en það
var rifið rétt eftir 1930.
9 Kárabær, fyrst getið 1872, rústir
hans standa enn við Breiðargötu.
10 Bræðrapartur, í byggð 1706, þar
byggði 1864 Þorsteinn Sveinsson fyrsta
steinlímda bæinn úr grjóti, sem
byggður var á Akranesi. 1908 rifur
Jón Gunnlaugsson bæinn og byggir
hús það sem nú stendur við Breiðar-
götu 18.
11 Sýrupartur Pyrr á tímum þrí-
skiptur, Efri-, Neðri- og Miðsýru-
partur. Hús það sem nú stendur við
Breiðargötu 8 var byggt 1873 af Helga
Guðmundssyni og er nú elsta hús &
Akranesi. 1896 lét hreppurinn byggja
þarna rétt hjá, hús yfir Ólaf „goss-
ara“ og eftir Ólafi bjuggu þarna
„Steini-Dan" og „Steina-Sigga", en
eftir þeirra dag keypti Haraldur
Böðvarsson húsið til niðurrifs.
12 Sjóbúð. 1875 er byggt þar stein-
hús af Árna Magnússyni, rifið 1948 af
Haraldi Böðvarssyni.
13 Neðri-Lambhús. Lambhús var i
upphafi „fjárhús" frá fyrstu jörð
Skagans, í byggð 1706. 1878 byggir
Guðm. Guðmundsson steinhús það, sem
rifið var fyrir nokkrum árum.
14 Efri-Lambhús. 1883 byggir Niels
Magnússon þar timburhús sem nú
stendur við Vesturgötu 22.
15 Albertshús, byggt 1896 af Albert
Þórðarsyni. 1927 var gamla húsið rif-
ið og sama ár byggt hús það, sem
nú stendur við Vesturgötu 24.
16 Snæbjarnarhús, byggt 1874-76 af
Snæbirni kaupm. Þorvaldssyni. 1903
voru húsin flutt tii Rvíkur.
17 Nýibær, fyrst getið 1785. Hefur
gengið undir mörgum nöfnum, Nýja-
búð, Nýjabýli og Nýibær. 1883 byggir
Stefán Ólafur Bachmann þar timbur-
hús, en öll hús á jörðinni voru rifin
er Bíóhöllin var byggð.— Árnabúð,
fyrst getið 1785, fer í eyði 1903.
18 Ráðagerði, byggt 1878 af Vigfúsi
Þorsteinssyni. 1883 byggir Hallgrímur
Bachmann hús þar og nefnir Ráða-
gerði. 1908 byggir Árni Bergþórsson
hús það sem nú stendur við Vestur-
götu 28.
19 Litliteigur, byggður 1868 af Bjarna
dbrm. Brynjólfssyni, 1882 er það byggt
að stofni af Ólafi Bjarnasyni. Nú
stendur húsið við Presthúsabraut 28.
20 Háteigur, I byggð 1706. Timburhús
byggt þar 1883 af Ásmundi Þórðar-
syni. 1932 byggir Ólafur Ásmundsson
steinhús á jörðinni, sem stendur við
Háteig 12.
21 Miðteigur, búið þar 1706, ein af
elstu og stærstu jörðum Skagans. Hef-
ur gengið undir mörgum nöfnum,
Teigaskarð, Teigapartur, Miðteigur og
Guðrúnarkot, sem aðallega var notað
eftir 1825. 1871 byggir Hallgrímur
Jónsson hr.stj. þar fyrsta timbur-
hús, sem reist var á Akranesi. 1931
rífur Ólafur B. Björnsson húsið og
byggir þar steinhús, sem stendur við
Háteig 16.
22 Heimaskagi, „aðaljarðarstæöið
forna", búið þar 1706. Steinhús byggt
þar af Árna Vigfússyni 1874, rifið 1905,
er Jón Ámason byggði þar stórt
timburhús, það svo rifið 1944, er hrað-
frystihúsið Heimaskagi hf. var byggt.
23 Akur, byggt fyrst 1883 af Kristjáni
Simonarsyni i landi Teigakots, rifið
fyrir mörgum árum.
24 Hjallhús, að stofni til fiskhjallur,
Um 1880 gerir Jón Helgason hann
íbúðarhæfan, rifið fyrir allmörgum
árum.
25 Teigakot (Efstiteigur), búið þar
1706. Árið 1883 breyttist jarðarheitið
raunverulega í Akur en Teigakot i
tómthús, þar var síðasti torfbærinn
á Akranesi.
26 Melstaður, fyrst byggður 1898 af
Sigurði Jörundssyni. Hann byggir
síðan stærra hús, sem stendur við
Suðurgötu 31.
27 Georgshús, byggt 1883 af Georg
A. Thorsteinsson, stóð við Vesturgötu
36, en var flutt og síðar rifið.
28 Læknishús, byggt 1896 af Ólafi
Finsen, stendur við Vesturgötu 40.
29 Grund, fyrst byggt af Halldóri
Halldórssyni hr.stj. (Litla-Grund
byggð af Guðbjarna Bjarnasyni).
Grundarhúsin gömlu standa nú við
Vesturgötu 113B og Presthúsabraut
27, en jarðarstæðið var við Vesturgötu
41-47.
30 31 Bakki, fyrst getið 1801 og
heitir þá Fagriflötur, byggður af
Bjarna Jónssyni, sem þá var eini maö-
urinn á Akranesi sem átti skip og bát.
Eftir 1813 nefnt Bakki. 1872 byggir
Jóhannes Jónsson snikkari þar timb-
urhús. 1922 rífur Einar Ingjaidsson
það og byggir þar timburhús sem
stendur við Bakkatún 24.
32 Kárabær (?)
33 Sandur, byggður fyrst 1868 af
Magnúsi Jörgenssyni.
34 Mið-Sandur, byggður af Tómasi
Tómassyni og Hallgr. Guðmundssyni,
1908 byggði Eggert Símonarson hús
það, sem nú stendur við Krókatún 2.
35 Syðri-Sandur, byggður 1896, af
Hallgrími Guðmundssyni, stóð við
Vesturgötu 65, en er nú við Presthúsa-
braut 36.
36 Gata, fyrst getið 1826, fyrst nefnt
Pósthús, en þar byggði maður, er
8