Fjarðarpósturinn - 29.10.2015, Blaðsíða 11

www.fjardarposturinn.is 9FJARÐARPÓSTURINN | FIMMTUDAGUR 29. OKTÓBER 2015
Hrekkjavakan sem notið hefur
sífellt meiri vinsælda hér á landi
er hátíð, ættuð frá Keltum þar
sem þökkuð var uppskera sum-
arsins og boðuð koma vetursins.
Á Íslandi var á sama tíma haldin
hliðstæð hátíð, vetrarnætur. Þá
voru haldin dísablót þar sem
menn heiðruðu verndarvættir
ættarinnar. Í einum af þáttum
Flat eyjarbókar er sagt frá dísun-
um sem voru blótaðar um vetur-
nætur. Þær voru engar þokkadísir,
heldur ægilegar kvenvættir,
blóðþyrstar og þungvopnaðar.
„Lýsingin sem við höfum í
Þiðranda þætti og Þórhalls lýsir
tveimur hópum af kvenkyns
vættum sem eru á hestbaki og
ráðast á bóndabæ á þessum tíma
og taka þar fórn líka, einn maður
er drepinn á hátíðinni,“ segir
Terry Gunnell, prófessor í þjóð-
fræði við Háskóla Íslands í sam-
tali við RÚV í fyrra.
Rakið til heiðinnar
hausthátíðar
Við fyrstu sýn gætu graskers-
luktir, nornir, beinagrindur og
önnur dauðatákn allt virst
útlenskt prjál. Þetta hefur allt
borist hingað til lands með
bandarískum kvikmyndum og
sjónvarpsþáttum og rutt sér til
rúms í íslenska haustinu. En
hátíðin sem kennd er við Hallo-
ween í Bandaríkjunum á rætur
að rekja til heiðinnar hausthátíðar
sem Keltar fögnuðu til forna.
Talið er mögulegt að Grýla
gamla og nornirnar í Evrópu séu
leifar af þessari fornu dísatrú.
Veturnætur voru tengdar hinu
kvenlega, myrkri, kulda, dauða
sláturdýranna, og nýju upphafi.
Heiðnum siðum breytt í
kristna
Hrekkjavaka nefnist á enskri
tungu „Halloween“ sem er annar
ritháttur fyrir „Hallowe’en“.
Hallowe’en er svo stytting á
nafninu „All Hallows’ Evening“
eða „All Hallows’ Eve“. Þegar
norður-Evrópubúar tóku kristni
bannaði kirkjan ekki þessar
gömlu, heiðnu hausthátíðir,
heldur breytti þeim í allra heil-
agra messu. Hún var talin jafn-
mikil hátíð og jóladagur. Sam-
kvæmt lögbókinni Grágás áttu
bændur að gefa fátækum ölmusu
þann dag, eins mikinn mat og
vinnufólkið fékk í kvöldverð. Sá
siður að börn gangi í hús og betli
sælgæti á líklega rætur að rekja
til svipaðra ölmusugjafa annars
staðar.
Allraheilagramessa var ekki
afnumin á Íslandi fyrr en árið
1770, en lifði áfram sem
óformlegur hátíðisdagur fram á
tuttugustu öld. Og enn halda
sumir sviðamessu, sem er daufur
endurómur hinna fornu vetrar-
nátta.
„Kannski væri best fyrir
Íslendinga að taka upp gamla
heitið og halda upp á Vetur-
náttahátíð frekar en Halloween,
og þá aðeins fyrr í október," segir
Terry.
Luktir úr rófum
Meira að segja graskers lukt-
irnar eiga sínar norrænu rætur,
því áður en Evrópumenn numu
Ameríku og fundu graskerið,
voru luktir skornar út úr rófum.
Því þarf ekki frekari vitnanna
við, hrekkjavakan, með öllum
sínum skrímslum og sælgætis-
betli, er ævaforn, rammíslenskur
siður.
Heimild: RÚV, Wikipedia og fl.
Hrekkjavakan – rammíslenskur siður?
Samkvæmt Grágás átti að gefa fátækum ölmusu þann dag
Fáðu mynd af þér með Harry
the Monster og hinum skrýmsl-
unum. Komdu í Fjörð, það er
opið til miðnættis í kvöld,
fimmtudag! TaxFree tilboð
fimmtudag til laugardags.
Frí myndataka með
Harry the Monster
Ekki fara langt yfir skammt!
Ódýrast að kaupa inn í heimabæ
opið til
miðnættis
fimmtudag!TaxFree fimmtudag til
laugardags!