Bæjarblaðið - 18.12.1954, Blaðsíða 5

Laugardagur 18. desember 1954
BÆJARBLAÐIÐ
5
- Heimsókn í hálfbyggðan skóla -
Þá mætti kannske líta inn í
fagstofurnar. Þær eru töluvert
stærri en hinar almennu stof-
ur og auk þess fylgja þeim flest-
ntn geymsluherbergi, enda eru
bara sex slikar stofur á efstu
hæðinni, en 13 stofur á hvorri
hæð fyrir neðan. 1 landafræði-
stofunni verður fjöldi af kort-
um i loftinu, þannig að draga
má þau niður og upp eins og
rúllugardínm'. Einnig verður
þar stórt hnattlíkan. Þá verður
þar og skuggamynda- og kvik-
myndavél, en þær eru sérlega
gagnlegar við landafræði-
kennslu. Þarna verða einnig
stórir skápar fyrir myndir og
hluti og efni til mótunar lands-
lagsrismynda. 1 náttúrufræði-
stofunni verða glerskápar með
fram öllum veggjum og von-
andi innan tíðar fullir fuglum,
dýrum, steinum og plöntum.
Þar vonast Petersen einnig eftir
að fá smásjá til að nota við
kennsluna, og fleiri góð tæki.
Þarna verður einnig skugga-
myndavél. Eðlisfræðisto'funni
verður skipt i tvennt, i rann-
sóknarstofu og sýnikennslu-
stofu. 1 rannsóknarstofunni
verða borð, þar sem nemendur
geta sjálfir gert tilraunir undir
leiðsögn kennara. Verður þar
gaslampi i hverju borði. Einnig
verður í hverju borði rafmagns
innstunga, sem verður í sam-
bandi við töflu á veggnum. I
þessari töflu verður straumn-
um breytt í jafnstraum og þar
getur maður stillt á hvaða
straurn og spennu, sem maður
æskir, í það og það skiptið.
Fjórir vaskar eru í stofunni og
í tveimur þeirra verða vatns-
bunuloftdælur. En í sýni-
kennslustofunni verða upp-
hækkandi sæti, líkt og í leik-
húsi, fyrir nemendur, en kenn-
ari hefir stórt borð með gas-
lömpum og öllu tilheyrandi og
þarna getur hann sýnt tilraun-
ir og útskýrt á töflu. Það er
hlutur, sem enginn danskur
kennari skilur, hvernig íslenzk-
ir kennarar fara að því að
kenna eðlisfræði með tvær
hendur tómar. Það er líka hlut-
ur, sem ég þori aldrei að reyna
að skýra fyrir þeim. Petersen
segist hafa loforð fyrir eðl-
isfræðitækjum fyrir fimmtán
þúsund danskar krónur nú þeg-
ar í stað, (Þegar hann sagði
þetta, þá varð mér hugsað til
þess, að ég hefi nú í tvö ár
reynt að fá eðlisfræðitæki fyrir
G. A. fyrir þrjú þúsund ísl.
krónur, og hefi enn ekki feng-
ið). 1 teiknistofu verða öll borð
þannig, að hægt verður hækka
þau og lækka og halla plötunni
eftir vild. Einnig verður einn
veggurinn smurður einhverri
plastískri kvoðu þannig, að ef
pappírsblað er lagt þará, 'fest-
ist það, og svo má mála á það
eða teikna á veggnum. 1 handa-
vinnustofu stúlkna verður held-
ur ekki amalegt að vinna. Þar
\ erða 18 borð og saumavél í
hverju þeirra. Saumavélarnar
má leggja niður i borðin, og
verða þau þá venjuleg sauma-
borð. Verða vélarnar ýmist
handsnúnar eða fótstignar, en
einnig verður ein rafmagnssnú-
in vél. Er með þessu ætlast til
að stúlkurnar læri að umgang-
ast allar tegimdir af saumavél-
um. Báðum megin stofunnar
eru geymsluherbergi, annað
fyrir hálfsaumað efni, en hitt
fyrir fullunna hluti og lager-
efni, sem kennarinn hefir und-
ir höndum. f geymsluherberg-
inu fyrir hálfunnið efni hefir
hver stúlka í skólanum sína
skúffu, og þegar tími hefst,
sækir hún skúffuna með öllu
saman, heldur á henni inn í
stofuna og stingur henni í borð-
ið sitt, og þar á hún að falla í.
Að tíma loknum tekur hún
hana aftur úr borðinu og læt-
ur hana á sinn stað í geymsl-
unni. f öllum þessum fagstof-
um eru handlaugar, þar sem
gert er ráð fyrir vinnu og verk-
legum æfingum. Sparar það
mikið ráp og tíma að hafa þær
í stofunni sjálfri. Þá er aðeins
ótalin söngsto<fan. Það sem þar
er merkilegast, er að þar er
notað annað efni til hljóðein-
angrunar en í öðrum stofum
skólans, svo að þar er vottur
af bergmáli, sem magnar tón-
ana og gerir léttara að syngja.
Er lo'ftið þakið með einhverju
plastefni, sem eyðir bergmál-
inu að mestu, svo að samtöl og
orð verða greinileg, en það
litla bergmál, sem er virkar
eins og magnari í söngnum.
Friðrik Hjartar prófaði að taka
lag þar inni og var sérlega hrif-
inn af hljómnum.
Þessi þurra lýsing og upp-
talning gefur ef til vill ein-
hverja hugmynd um þetta
mikla hús. En auðvitað verður
það aldrei nema svipur hjá
sjón miðað við að sjá og þreifa.
En nú langar mig til að varpa
fram einni spurningu: „Hvað
væri slíku skólahúsi ætlaður
stór nemendahópur á íslandi?“
Ég býst við því, að það sé óhætt
að svara 15—18 hundruð. En
hvernig er það þarna? Peter-
sen flytur þangað með 600
nemendur, en húsið er ætlað
mest 900 nemendum. Hér í
Danmörku þekkist yfirleitt ekki
að troða 30—36 nemendum í
hverja deild og tví- og þrísetja
i hverja stofu, þannig að kennsl-
an gangi langt fram á kvöld.
Hér byrja börnin yfirleitt kl.
8 á morgnana og eru til 11—12
þau yngri, en 1—2 þau eldri.
Hvort rétt er að byrja svo
snemma með yngstu börnin,
orkar að mínu áliti tvímælis,
en ég fæ víst engu um það
ráðið. En stóri kosturinn við að
hafa svona hús, er að þar er
hægt að fella alla tíma í eina
samfellda töflu, þar sem öll
kennslan fer fram á einum og
sama staðnum. Það býst ég við
að gagnfræðaskólanemendur á
Akranesi eigi gott með að skilja,
þar sem þeir eru aðstæðnanna
vegna oft neyddir til að gera
sér þrjár til fjórar ferðir í skól-
ann sama daginn. Slikt gengi
vitanlega ekki í stórborg, þar
sem margir þurfa að fara með
sporvögnum drjúgan spöl í
skólann. Hér er t. d. vel hægt
að hafa heila bekki í leikfimi
Þorvaldur Þorvaldsson.
Niöurlag grcinar, er
birtist í Bœjarblaðinu
13. nóvember s. I.
í einu, þar sem leikfimissalir
eru tveir stúlkurnar eru í öðr-
um, en piltarnir í hinum. En
þá langar kannske einhvern
til að spyrja, hvort blessuð
börnin verði ekki svöng af þvi
að vera svona lengi í skólanum
áh matarhlés? Er þvi til að
svara, að þau hafa yfirleitt með
sér pakka af smurðu brauði i
skólann, og svo fá þau mjólk
í skólanum. Hér borðar allur
almenningur ekki annað en
mjólk og smurt brauð um há-
degi, svo að það er börnunum
ekkert nýtt.
Það er bæði gaman og lær-
dómsríkt að skoða slíkan skóla
sem þennan. Og það er ekki
síður lærdómsríkt að bera hann
saman við nýjustu skólabygg-
ingar heima. Hér er þó aðeins
um lítinn bæ að ræða, sem er
á stærð við Akureyri, þó held-
ur minni. Að vísu verður mað
ur að taka tillit til aðstöðumis-
munar á gömlum, grónum bæ,
sem er að vaxa upp. En þó fer
ekki hjá því, að maður verð-
ur að viðurkenna, að Danir
haga sér ólíkt skynsamlegar í
skólabyggingarmálum heldur
en fslendingar, enda hafa þeir
meiri reynslu í þessum efnum,
og hafa verið vel á verði um
þær nýjungar, sem komið hafa
fram á síðustu árum og að
gagni mega koma. Hér er engu
eytt og sólundað í óþarfa skraut
og pírumpár, en heldur ekkert
til sparað að gera húsið sjálft
og umhverfið haganlegt og
stofnunina birga af tækjum og
áhöldmn, sem nauðsynleg eru.
Eitt'er ennþá, sem vert er að
gefa gaum, og kemur sérlega
vel í ljós á þessum stað. Þessi
skóli fær fyrir utan malbiks-
völlinn, sem álmurnar girða af,
stóran leikvöll hinu megin að-
alálmunnar, þar sem verður
bæði knattspyrnuvöllur og
. handboltavöllur, og auk þess
allstórt svæði hinu megin regn-
skýlisins, þar sem verður reið-
hjólastæði og trjágarður. Danir
meta skóla sína það mikils, að
þeir tíma að sjá af miklu og
góðu landi í þeirra þarfir, það
hefi ég sannreynt víðar. Þó má
geta þess, að Danir hafa lítið
land og dýrmætt, sem má heita
þaulræktað. En heima á fslandi
eru öræfin allt of dýrmæt til
að sóa þeim handa skólum. Það
má bezt sjá í Reykjavík, þar
sem 1000—2000 manna skól-
um er hrúgað hverjum við ann-
an, og eina athvarf nemend-
anna i frimínútum er gatan.
Hér rikir líka talsvert annar
andi til skólanna en heima. Það
er sorgleg staðreynd. Hér þyk-
ir flestum vænt mn þá, jafnt
háum sem lágum, og viður-
kenna nauðsyn þess, að vel sé
að þeim búið.
Loks er einn hlutur, sem ég
vil eindregið vekja athygli á.
Þegar Tönderskólinn var teikn-
aður, þá voru það ekki bara
arkitektamir, sem teiknuðu
skólann og létu hefja verkið.
Uppkast að teikningum var
sent í mörgum tugum eintaka
til skólastjóra, en hann útbýtti
þeirn meðal kennara og forystu-
manna í skólamálum bæjarins.
Þeim gafst þá tækifæri til að
gera athugasemdir, sem voru
svo teknar fyrir á fundum, og
þær, sem nýtilegar þóttu, voru
sendar til arkitektanna, sem
tóku þær vinsamlegast til at-
hugunar eftir því, sem fært
þótti. Það er slík samvinna, sem
getur leitt til þess, að það bezta
komi fram og allir verði ánægð-
ir. Oít getur kennari að feng-
inni reynslu, vitað betur en
arkitekt, hvernig einum smá-
hlut verðm- bezt fyrirkomið. En
þegar skólahús er byggt, er ekki
nóg að hugsa bara um það
stóra, sjálfan hússkrokkinn. Það
verður einnig að athuga hið
smáa gaumgæfilega áður en
það er of seint, og hér sannast
máltækið: „Betur sjá augu en
auga“. Ég hefi grun um, að
slík samvinna milli arkitekta
annars vegar og skólamanna
hins vegar sé ekki nógu mikil
á íslandi, þegar nýir skólar
eru byggðir.
Ef til vill mun einhverjum,
sem les þessa grein, detta í
hug, að ég þjáist af þeim leið-
inlega kvilla, að álíta allt betra
annars staðar en heima. Svo er
þó ekki. Hér hefi ég séð ýrnis-
legt, líka í skólamálum, sem ég
þakka fyrir að hafa ekki heima,
en ég veit, að í byggingu skóla-
húsa eigum við margt ólært.
Það er sorgleg saga, að víða
eru kennarar á Islandi sem í
fjötrum, því að þá vantar alla
hluti til að útfæra sína kennslu
með og gera hana lifandi, og
þrengslin í skólastofunum yfir-
stíga víða allt, sem hóflegt get-
ur talizt. Þeir tímar hljóta að
koma, að ráðamenn skólamál-
anna skilja, að það er enginn
sparnaður að neita skólum mn
kaup á nauðsynlegum tækjum
og gera með þvi rándýra vinnu
kennarans miklu minna virði
en ella væri.
Þegar ég lo'faði Hálfdáni
Sveinssyni að skrifa þessa lýs-
ingu á skólanum fyrir Bæjar-
blaðið, kveið ég því hálfpartinn,
því að mig grunaði, að sumir
myndu taka það sem skammir
og dylgjur um forráðamenn
skólamálanna heima. En það er
ekki tilgangur minn. Hins veg-
ar vona ég, að þessi grein geti
vakið einhverja til umhugsun-
ar um, hvað lítið bæjarfélag
getur í þessum efnum, ef vilj-
inn er nógu einlægur. Ég vona
líka, að þessi grein geti vakið
athygli á þeirri staðreynd, að
kennarar og skólamenn gera
yfirleitt ekki kröfur til íburð-
armikilla og glæsilegra skóla-
húsa, heldur hentugra, þægi-
legra og traustra. Ég vona enn-
fremur, að þessi grein geti vak-
ið athygli á því, að skóla er
meiri nauðsyn á eðlisfræðitækj-
um en mahgny-tréverki, meiri
nauðsyn á þægilegum hitastill-
um í stofunum en parketgólf-
um úr dýriun viðum o. s. frv.
Ef þessi grein hefir aðeins vak-
ið einhverja til umhugsunar um
skóla og skólahús, hvort sem
þeir eru mér sammála eða ekki,
þá er tilgangi mínum náð, og þá
kveð ég alla vini og kunningja
á Skaganum að sinni með þökk
'fyrir allt liðið og ókomið.
Kaupmannahöfn á veturnóttum 1954.
TH söiu.
Vandaður bílskúr 4x9 m að stærð, ásamt
meðfylgjandi eignarlóð, er til sölu. — Skúr-
inn er mjög hentugur til iðnaðar. — Allar
frekari upplýsingar gefa
Þorsteinn Magnússon, Reykhólum
og Eyjólfur Búason, Skagabraut 15.