Skagablaðið - 30.01.1992, Blaðsíða 6

6
Skaaablaðið
Athyglisverð ræða Jóns HáHdanarsonar, formanns skóianefndar Fjöfcrautaskóla Vesturlands á Akranesi:
Iðnmenntun skjpi hæni virðingarsess
Menntamálaráðherra, góðir samkomugestir!
I dag fögnum við tveimur áföngum, undirritaður verður nýr samn-
ingur milli sveitarfélaga á Vesturlandi og menntamálaráðuneytisins
um rekstur og uppbyggingu Fjölbrautaskóla Vesturlands og um leið
er þessi salur og öll neðri hæðin í þessari nýju þjónustubyggingu tekin
í notkun.
pjölbrautaskóli hóf starfsemi
■ sína á Akranesi haustið 1977.
Til hans var stofnað að frum-
kvæði heimamanna og um rekst-
ur hans var gerður samningur
milli Akranesbæjar og Mennta-
málaráðuneytisins. Framhalds-
deildin, sem var við gagnfræða-
skólann, og iðnskólinn á Akra-
nesi voru felld undir hinn nýja
skóla og sett var á fót nám til
stúdentsprófs. Hinn nýi skóli
bauð upp á margar námsbrautir í
einni stofnun og hægt var að
velja bæði bóklegt og verklegt
nám. Áður þurftu unglingar af
Akranesi að sækja framhalds-
nám að stórum hluta til annarra
landshluta. Það þarf ekki að tí-
unda hve mikil lyftistöng Fjöl-
brautaskólinn á Ákranesi hefur
verið fyrir bæjarfélagið.
FYA stofnaður
Árið 1987 komu önnur sveitar-
félög hér á Vesturlandi til þessa
samstarfs og Fjölbrautaskóli
Vesturlands var stofnaður á
grundvelli gamla skólans um leið
og framhaldsdeildir annars stað-
ar á Vesturlandi voru formlega
lagðar til skólans. Þessi samning-
ur var undirritaður í janúar 1987
og var tímamótaverk í íslenskum
skólamálum. Þá tóku sveitarfé-
lög af fúsum vilja á sig fjárhags-
skuldbindingar sem þau höfðu
áður verið laus við og tóku sam-
an höndum um áframhaldandi
uppbyggingu náms á framhalds-
skólastigi. í þrjú ár var skólinn
rekinn með því fyrirkomulagi
sem í samningnum er lýst. En í
kjölfar nýrra laga um verkaskipt-
ingu ríkis og sveitarfélaga í árs-
byrjun 1990 og nýrra laga um
framhaldsskóla færðíst rekstur
skólans alfarið yfir á ríkið. Allar
fjárfestingar eru hins vegar á-
fram samstarfsverkefni ríkis og
sveitarfélaga. Vegna þessa þurfti
að breyta samstarfssamningnum
og nú liggur hann fyrir tilbúinn til
undirskriftar.
Á ofangreindum fimmtán
árum hefur nemendafjöldinn í
skólanum þrefaldast. Því hefur
þurft að taka til hendinni í bygg-
ingamálum. Við stofnun yfirtók
fjölbrautaskólinn húsnæði gagn-
fræðaskólans og þess vegna voru
efstu bekkir grunnskólans hér
fyrstu árin. Eftir því sem hús-
næði grunnskólanna á Akranesi
stækkaði fluttust grunnskóla-
bekkirnir þangað, síðast gamli
níundi bekkurinn 1986. Verk-
námshúsið hér fyrir utan var tek-
ið í notkun haustið 1982 og síðan
var hafist handa við byggingu
heimavistar og hún tekin í notk-
un á árunum 1984 - 85. Loks
hófst vinna við þjónustubygging-
una sumarið 1989 og í dag er
fyrsti áfangi hennar tekinn í
notkun, þó er enn eftir að vinna
verk á efri hæðinni og síðar við
innréttingu á því húsnæði sem
losað verður í gamla skólanum
við flutning hingað. Til að ljúka
þessu verkefni þarf lokahnykk á
fjárlögum ríkisins á næsta ári.
Eftir þeim velvilja að dæma sem
skólinn hefur notið við uppbygg-
ingu sína efast ég ekki um að
hann komi. Öllum þeim sem nær
fjárveitingum hafa komið vil ég
þakka þeirra hlut. Þessi bygging
boðar þáttaskil í aðstöðu nem-
enda og kennara svo hún verður
með því allra besta sem gerist í
framhaldsskólum á íslandi.
Góð verkkunnátta
Hér í skólanum eru reknar
verknámsbrautir; trésmíði, vél-
smíði, rafiðnaðargreinar, nám í
listum og fatasaumi. Góð iðn-
menntun er hverri þjóð ákaflega
mikilvæg. Velmegun í Þýska-
landi og Japan, svo dæmi sé tekið
af þjóðum sem vegnar vel í versl-
unarstríðinu mikla um markaði
heimsins, byggist ekki síst á
góðri verkkunnáttu. Við vitum
að ekki fellur það öllum vel að
læra til bókar, þótt þeir hafi góða
hæfileika til handverks og lista.
Því þarf að efla uppbyggingu
verkbrauta í framhaldsskólum en
slíkt nám er dýrt. Þar þýðir varla
að miða við námskostnað í
Verslunarskólanum í Reykjavík.
Verði slíkt gert, föst upphæð á-
kveðin á nemanda, munu fram-
haldsskólarnir aðeins bjóða upp
á ódýrt bóknám og reyna að
koma sem flestum í gegnum
stúdentspróf og þá eru það marg-
ir sem verða lengi á leiðinni og
sóa dýrmætum árum. Á há-
skólastigi magnast svo vandinn
þegar allt þetta fólk leitar þangað
eins og forráðamenn Háskólans
benda iðulega á. Þannig gæti
vanhugsaður sparnaður orðið
þjóðfélaginu ákaflega dýr. Ef lit-
ið er til heildarinnar yrði þá
miklu fé varið til menntamála en
menntun þjóðarinnar hæfði illa
þörfum framtíðarinnar. í stuttu
máli held ég því fram að með því
að efla dýrt iðnnám gætum við
sparað stórfé.
Um leið þarf iðnmenntun að
skipa hærri virðingarsess í huga
almennings svo nemendur sæki í
þessar greinar. Hrinda þarf þeim
gamla íslenska hugsunarhætti að
enginn sé menntaður nema
læknir, lögfræðingur eða prestur.
Það þarf að sýna iðnmenntun
virðingu og umgangast þá nem-
endur sem hana stunda í sam-
ræmi við það, því þeir eru ekkert
undirmálsfólk. Sérstaklega þarf
að hvetja stúlkur til að leita inn á
iðnbrautir. Ef námsval helst eins
kynjabundið og nú er, er hætt við
að jafnréttisbaráttan verði áfram
torsótt.
Ekki allar
breytingar til bóta
Á undanförnum áratugum
hafa verið gerðar ýmsar breyt-
ingar í skólamálum og ekki er
víst að þær hafi allar verið til
bóta. Hér áður fyrr voru reknar
verknámsdeildir við gagnfræða-
skólana sem unglingar sóttu sem
ekki höfðu áhuga á bóknámi.
Hefði ekki mátt efla þessar deild-
ir og gefa fleiri unglingum á
grunnskólaaldri kost á að stunda
nám í verklegum greinum, í stað
þess að leggja þær niður?
Skólinn hérna er rekinn eftir
áfangakerfi, sem gefur nemend-
um meira frjálsræði og sveigjan-
leika til að haga námi sínu eftir
eigin áhuga og þroska en áður
tíðkaðist. Það má í raun segja að
hér sé reynt að vinna eftir þeirri
lögbundnu skólastefnu að veita
hverjum nemanda kennslu eftir
getu og hæfileikum. Það er trú
mín að með því að innleiða
nokkurs konar áfangakerfi í
efstu bekkjum grunnskóla mætti
gera námið markvissara. Slíkt
gæti gerst í samstarfi við fjöl-
brautaskólana. Gætu ekki grunn-
skólanemendur nýtt sér velbúnar
verknámsdeildir framhaldsskól-
anna? Þannig mætti taka upp
þráðinn aftur frá gamla verk-
náminu. Væri ekki upplagt að
gera tilraun með þetta fyrir-
komulag hér á Akranesi, strax á
næsta skólaári? Hér er auðfarin
leið til að brydda upp á nýjung-
um á erfiðum tímum.
Eins og ég gat um áður var
efsti bekkur grunnskólans lengi
hér til húsa. Síðustu árin áður en
hann flutti í grunnskólann var
gerð merk tilraun í kennslumál-
um. Hefðbundið grunnskólapróf
var fellt niður en þeim nemend-
um sem náðu tilskildum árangri
fyrir jól var gefinn kostur á að
hefja nám í áfangakerfi skólans á
vorönn. Nemendur sem áður
voru sinnulausir um námið tóku
sig á til að komast sem fyrst inn í
fjölbrautaskólann. Þetta sýnir að
nemendur vilja spreyta sig sé
þeim gefinn kostur. Það er nú
einu sinni svo að á unga aldri er
mannskepnan langhæfust til
náms. Þessum árum megum við
ekki spilla fyrir æsku landsins.
Því miður varð ekki framhald á
þessari tilraun þegar níundi
bekkurinn flutti. Hér kem ég aft-
ur að auknu samstarfi fjölbrauta-
skólans og grunnskólans.
Minni skólaleiði?
Takist að halda áhuga nem-
enda vakandi geta þeir lært
meira á skemmri tíma, nýtt sér
sinn tíma til þroska og náms mun
betur en þeir gera nú. Skólaleið-
inn margræddi mundi þá kannski
minnka! Um leið og skólaviðver-
an styttist, því menn útskrifast
fyrr, minnkar þörf fyrir nýtt og
stærra húsnæði og fjármagn spar-
ast við rekstur og kennslu. Að
þessu ættum við að vinna.
Vinnutilhögun í fjölbrauta-
skólanum markast af þjóðfélag-
inu í kring. íslendingar eru
skorpumenn. Þegar ég sótti skóla
fyrir nokkrum áratugum var
skóli stundaður sex daga vikunn-
ar, þá vann allur almenningur
líka sex daga vinnu. Hvort
tveggja hefur breyst og ungling-
arnir draga dám af fullorðna
fólkinu. Fimm daga vikunnar er
unninn langur dagur frá því
snemma á morgnana til seint á
kvöldin og jafnvel gengið á
svefn. Um helgar er sólarhringn-
um snúið við, vakað fram á
rauðanótt og sofið fram á miðjan
dag. Ætli meiri jöfnuður í þess-
um efnum væri ekki hollari þótt
varla verði aftur tekin upp vinna
á laugardögum. Stundum hafa
mér þótt annirnar í fjölbrauta-
skólanum skipulagðar eins og
vertíðir, stíf vinna og síðan löng
frí. Ef til vill væri rétt að huga að
breytingu á þessu.
Sveitarfélög á Vesturlandi
skrifa nú undir samning sem
tryggir rekstur framhaldsdeilda
út um hérað undir hæfri faglegri
leiðsögn. Framhaldsdeildirnar
eru byggðalögunum mjög mikil-
vægar, þá dvelja unglingarnir
lengur í heimabyggð og festa ef
til vill þær taugar sem seinna draga
þá heim. Eins efla framhalds-
deildirnar menntun á hverjum
stað og gefa kost á fullorðins-
fræðslu sem á eftir að aukast í
framtíðinni. Nú eru framhalds-
deildir reknar í Borgarnesi,
Stykkishólmi og saman í Ólafs-
vík og á Hellissandi og stunda
um 90 nemendur nám í þeim. Að
loknu grunnnámi heima má bú-
ast við að flestir þeirra sæki
hingað. Ég ætla ekki að fjölyrða
um það hvernig Fjölbrautaskóli
Vesturlands getur eflt framhalds-
menntun um allt Vesturland.
Hér ríður eins og áður á framtaki
og dugnaði kennara og stjórn-
enda skólans og hugmyndum
þeirra manna sem ganga til þessa
samstarfs. En árangur ræðst einn
ig af því fjármagni sem ætlað er
til skólahalds. Til skólans gera
Vestlendingar kröfur. Það er t.d.
dýrt að bjóða upp á nám til
meistararéttinda í fámennum
iðngreinum, en það er þjóðfélag-
inu líka dýrt þurfi menn að flytj-
ast til Reykjavíkur til að ljúka
slíku námi. Það er ekki sann-
gjarnt að sækja viðmiðun um
hagkvæmni til stærstu eininga í
mesta þéttbýli landsins, sérstöðu
fámennis verður að virða að
vissu marki.
Þetta glæsilega hús sem við
stöndum í hefur Magnús H.
Ólafsson, arkitekt, hannað. Fjöl-
margir verktakar hafa lagt hönd
á plóginn. Það sem við sjáum lof-
ar verk þeirra manna sem hér
hafa unnið og er þeim öllum
þakkað. Allri umsýslu hefur
framkvæmdanefnd stjórnað
styrkri hendi, þeir Ingólfur
Hrólfsson, Óli Jón Gunnarsson
og Sigurður Guðni Sigurðsson.
Þeim þakka ég óeigingjarnt og
vel unnið starf í þágu okkar allra.
í áfangakerfi vinna nemendur
ekki saman í bekkjarheild eins
og áður var heldur dreifast í
marga breytilega vinnuhópa. Því
er nauðsynlegt að efla um leið í
skólunum þá starfsemi sem dreg-
ur nemendur aftur saman. Þetta
hús og þessi fallegi salur verður
slík miðstöð.
Harðnandi samkeppni
Þó ísland sé eyja fjarri megin-
löndum færist hún stöðugt nær
hringiðu heimsins. Lífskjör á ís-
landi ráðast af því hvernig okkur
vegnar á útflutningsmörkuðum
okkar. Þar ríkir samkeppni, sem
stöðugt harðnar eftir því sem
fleiri landamæri falla. Hversu
mjög sem við vildum getum við
ekki lokað okkur frá umheimin-
um. Við verðum að taka þátt í
leiknum þótt ekki sé hann alltaf
viðkunnanlegur. Við getum ekki
leyft okkur að vera eftirbátar
annarra þjóða á neinu sviði. Þótt
við heyjum þetta stríð út á við
ættum við samt að efla með okk-
ur samkennd inn á við.
Ég hef í þessari tölu minni
drepið á nokkur atriði sem gætu
ef til vill horft til framfara. Ég tel
ekki að við eyðum of miklu til
fræðslu- og uppeldismála þótt
við gætum nýtt fjármagnið betur.
Framtíð landsins byggist á börn-
um þess og það hafa aldrei þótt
góð búhyggindi að éta útsæðið.
En árangur næst ekki nema með
áhuga og góðri samvinnu allra
sem að þesum málum koma. Til
að koma á hagræðingu þarf ann-
að og meira að koma til en flatur
niðurskurður. Við slíkum hug-
myndum hlýt ég eindregið að
vara. Leiðtogar þjóðarinnar ættu
að hafa forystu um að menn legg-
ist saman á árarnar og hætta að
berja í brestina. Næstu ár verða
okkur íslendingum örlagarík.
Takist okkur ekki að skipa
menntamálum okkar vel mun
ríkja hér atvinnuleysi og örbirgð
og skólarnir breytast í geymslu-
stofnanir fyrir ungt fólk með
skólaleiða. Og þessar geymslu-
stofnanir verða landssjóði stöð-
ugt þyngri baggar. En ef mennta-
kerfi okkar er vel skipulagt mun
hér lifa menningarþjóð sem
stendur öðrum þjóðum á sporði í
verkkunnáttu og listum. Þá mun
dafna hér blómlegt atvinnulíf
sem hefur þörf fyrir það vel
menntaða unga fólk sem útskrif-
ast úr skólum.
í þeirri góðu trú þakka ég fyrir
áheymina.