Skessuhorn - 03.02.2000, Qupperneq 10

10
^■ktissunu.^
FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 2000
fóðfegt (jom
Þórgnýr Blær í
Grútartjöm
Heilir og sælir, lesendur góöir, til sjávar og sveita!
Erlend áhrif dynja nú sem aldrei fyrr yfir okkur íslendinga.
Þjóölegir siöir og íslensk tunga eiga í vök að verjast. Til aö
snúa vörn í sókn hefst nú þátturinn þjóðlegt horn hér í
Skessuhorni.
Áöur en lengra er haldiö, svona til aö fyrirbyggja hverskyns
misskilning, skal þaö tekiö fram aö ég hef ekkert á móti er-
lendri menningu, og hvaö þá heldur erlendu fólki. Þvert á
móti. Hitt er annað mál aö sérhver alvöru þjóö í heimi hér á
sér dýran arf, sem er saga hennar og siðir. Ef þjóðin er sér-
lega heppin á hún sér líka eigin tungumál. Það er mikiö ríki-
dæmi.
Um góö tungumál gilda svipuð lögmál og um góöan mat.
Tvær tegundir matar, t.d. saltfiskur og súkkulaðiís, eru hvor
um sig munaðarvara. En sé þeim blandaö saman í hrærivél
og bornir fram ásamt blöndu af rauðvíni og mjólk, þá býöur
hverjum heiöviröum manni viö sullinu. Reyndar eru þeir til
sem slafra svona gumsi í sig eins og ekkert sé, en þaö þykir
okkur hinum beinlínis ógeöslegt.
Fyrir nokkrum árum reyndi veitingastaöurinn Flatbaka 67 á
ísafirði að markaössetja vöru, sem kallaðist Þorraflatbaka.
Bökur þessar voru hvorki meö svínaketi né kryddpylsu, eins
og jafnan tíökast, heldur súru slátri, hrútspungum og hákarli.
Þá var bræddum osti, af ítölsku kyni, fleytt yfir kræsingarnar
og loks skvett yfir þær þorskalýsi til bragðbætis. Eins og
vænta mátti mistókst þessi tilraun þar sem bragðlaukar neyt-
enda létu ekki bjóöa sér svona óskaplegan hrylling. En ööru
máli gegnir um eyru þjóðarinnar. Þau eru alin upþ viö
Þorraflatböku og súkkulaðisaltfisk málfarsins og eru svo illu '
vön, aö þeim þykir þaö ekkert vont.
Fyrr á öldum var þessu öðruvísi háttaö. Þá fóru víöförlir i
menn um Garðaríki til Kænugarðs, héldu svo áfram til Mikla-
garös og þaöan alla leið til Jórsala. Þaö heföi engum manni
dottiö í hug aö sletta oröskrípum eins og Kiev eða Jerusalem.
Þaö hefði þótt beinlínis ósmekklegt.
Þeir sem skemmra fóru heimsóttu Þýskaland, Skotland og
írland, ekki Germaniu, Caledóníu og Hiberniu.
Ekki þarf að rýna aftur í miöaldir til aö finna dæmi um lag-
legar þýöingar. Enn í dag tölum viö um Bandaríkin, og yrði
sá maður blessunarlega skilgreindur galinn sem kvæöist hafa
veriö á ferö um The United States, nú eöa Usa. Aftur á móti
er það alveg óskiljanlegt aö sami maður skuli ekki líka teljast
galinn segi hann frá ferðum sínum um New York. Eins og all-
ir eiga aö vita heitir sá bandaríski kaupstaður Nýja Jórvík.
Þetta Njújork-tal í miöjum íslenskum setningum er afar
klunnalegt.
Og enn syrtir í álinn. Nú er ekki nóg meö aö þýðingum er-
lendra heita sé aö mestu hætt heldur eru flestir hættir aö nota
íslensk heiti staöa, sem eru mikli eldri og upprunalegri en þau
nöfn sem staðirnir bera nú. Viö heyrum ekki oft talað um þaö
sem gerist í Lundúnum, Dyflinni, Björgvinjum eöa Árósum,
heldur London, Dublin, Bergen og Árhus. Sumir halda jafn-
vel aö íslensku nöfnin séu þýöingar, en því fer fjarri. Þau eru
frummálið.
Enn tíðkast aö þýöa nöfn konunga, drottninga og nánustu
skyldmenna. Viö könnumst öll viö Jóhann Karl (Juan Car-
los), Margréti (Margarethe) og Elísabetu (Elizabeth). í sögu-
bókum lesum við um Hinrik 8. og Loðvík14. Enginn óbrjál-
aður maður kallar þessa höföinga Henry og Lois, nema viö-
komandi sé á annað borö að tjá sig á útlensku. Reyndar las |
ég nýlega í sögubók fyrir 8. bekk grunnskóla kafla um Jörgen
hundadagakonung. Þaö var ógeðslegt.
Ég legg til aö við höldum fast í aö þýöa nöfn páfans og
kóngafólks, en sýnum jafnframt þaö veglyndi aö láta alla
menn aöra, höföingja sem alþýðumenn, jafnframt þjóða þýð-
inga, því ójafnaðarmenn viljum viö ekki vera.
í fyrndinni var svo gert. Alþýðumaðurinn Robin Hood of
Sherwood er jafnan kallaöur Hrói Höttur frá Skíriskógi. Hvers
vegna má þá landi hans, Tony Blair, ekki njóta þess aö heita
Þórgnýr Blær meöal íslendinga. Sama máli gegnir um leiö-
toga annarra helstu viöskiptaþjóöa vorra eins og t.d. aust-
manninn Ketil Magna Bóndavík, Njál Heljarslóö Pétursson
hinn danska og Vilhjálm hinn bandaríska frá Klængstúni.
Hættum að tala um Manchester og Liverpool, tölum frekar
um Karlbrysti og Grútartjörn.
Fylgumst líka meö Diðriki gamla, og herra Smára leysa
þýsk sakamál.
Því ef viö týnum málinu þá týnum viö okkur sjálfum, alveg
eins og Vestur-íslendingarnir í Könödu og Ölösku.
Veriö kært kvödd á öörum Þórsdegi ( Þorra áriö 3 e.Skh.
Bjmki Már Karlsson
jálfskipaður þjóðháttafi'œðingtir .
Verður gott á Vest-
urlandi (Völvuspá)
Það er að verða nauðsynlegt fyr-
ir Vestlendinga að gera sér grein
fyrir því að aðstæður okkar eru að
breytast. Samfélagið stækkar með
nýju kjördæmi. A síðasta þingi voru
lögð drögin að því sem koma skal
að Vesturland, Vestfirðir og Norð-
urland vestra sameinast í eitt kjör-
dæmi (Norðvesturkjördæmi) að
undanskildu því að líklega vilja
Siglfírðingar tilheyra Norður-
landskjördæmi eystra (Austurkjör-
dæmi) ef þeir fá göngin sín lang-
þráðu. Þetta umhverfi verður í
næstu Alþingiskosningum. Þær
breytingar sem fylgja með eru
einnig að í stað 15 þingmanna á
þessu svæði verða þeir einungis 10.
Ef til vill segir einhver að farið hafi
fé betra, en eitthvað er það þó sem
þingmenn hafa verið að bjástra við
og margt hefur náðst með
þverpólitískri samstöðu þrátt fyrir
allt.
ssv.
Samstarf sveitarfélaga hefur ver-
ið að mestu farsælt. A vettvangi
samtakanna hefur oft verið tekist á
en margur er ávinningurinn. Má
þar tilnefna fjölmörg dæmi svo sem
Fjölbrautaskóla Vesturlands á
Akranesi, samstöðu um vegafram-
kvæmdir á Vesturlandi, málefni
fatlaðra, skólamál á flestum svið-
um, ferðamál, heilbrigðismál
o.s.frv. Þessi vettvangur er nú að
breytast og það var leitt að koma
skildi til úrsagnar Akraness úr sam-
tökunum, nú þegar breytingar eru
fyrirsjáanlegar vegna kjördæma-
breytingarinnar. Astæða úrsagnar
hefur verið rædd í blöðum og hafa
í þeirri umræðu fallið orð sem bet-
ur væru ósögð eins og oft vill verða
þegar deilt er. Gerðir hlutir verða
ekki teknir aftur en það ber að
vinna að lausnum, úr því sem kom-
ið er. Menn höfðu verið að gera til-
lögur um breytingar og út ffá þeim
á nú að vinna að mínu mati. Það
þarf að láta vinna drög að því
hvernig samstarf geti orðið í nýju
kjördæmi og hverskonar einingar
þurfi á bak við það.
Samgöngur og skóla-
mál.
Við sem höfum starfað að þess-
um málum á Vesturlandi vitum að
þó að margt hafi áunnist eru fjöl-
mörg verkefni sem bíða. An þess að
nefna forgangsröð þá má nefna
mörg verkefni í skólamálum. Að-
gerðir á þeim vettvangi eru t.d.
bygging heimavistar fyrir Fjöl-
brautaskólanema, ákvörðun um
sameiginlegan framhaldsskóla fyrir
Snæfellinga sérstaklega, hann gæti
orðið t.d. í Grundarfirði en for-
sendur eru skilyrðislaust bættar
samgöngur milli byggðanna þannig
að ekki taki meira en 20 mínútur að
aka að skólastað. Eg gæti hugsað
mér að í sambandi við ffamhalds-
skólann yrði stofnað til sérhæfðs
náms á öðrum vetri framhaldsnáms
sem eftirsóknarvert yrði fyrir
námsmenn af öllu landinu. Við það
kæmi nýr bragur á bæjarlífið. Sam-
göngur þarf að bæta um allt Vest-
urland. Má nefha, auk þess sem er
að hefjast (Brú á Kolgrafarfjörð og
Vatnaheiði), Bröttubrekku, vegi að
Húsafelli, varanlegt slitlag um ut-
anvert Snæfellsnes þ.m.t. Fróðár-
heiði, stytting leiðar milli Akraness
og Borgarness um 7,5 km. um
Grunnafjörð sem gerði fært að
Gísli S Einarsson
sameina þessi sveitarfélög a.m.k.
stórefla allt samstarf sem hagkvæmt
getur talist.
Atvinnumál.
Mjög þunglega horfir með sauð-
fjárbúskap ef ekki verður gripið til
alvarlegra aðgerða. Mitt sjónarmið
er að hvetja bændur til vottaðs vist-
væns búskapar og lífræns þar sem
unnt er. Það er forsenda fyrir auk-
inni sölu dilkakjöts. Það verður að
skapa þann grundvöll með sam-
stilltu átaki stjórnvalda og bænda í
kjölfar þungrar undiröldu í umræð-
unni um hreinar afurði en þar felst
tækifæri á þessu sviði sem verður að
nýta. Mörg orð niá einnig hafa um
mjólkurframleiðsluna en í þeim
málum varð stærsta áfallið að legg-
ja niður mjólkurbúið í Borgarnesi
vegna þess að við það töpuðust fjöl-
mörg störf m.a. hálaunastörf til
Reykjavíkur. Ekki má heldur gley-
ma hver undirstaða mjólkurbú er
fyrir kúabændur eins og glöggt má
sjá í Eyjafirðri og á Suðurlandi.
Menn hafa einnig verið allt of
hræddir við að verja með kjafti og
klóm störf í heimabyggð og fórnað
í hagræðingu á kostnað Vestlend-
inga.
Við höfum notið stóriðju á suð-
ursvæði Vesturlands. An stóriðj-
unnar væri Akranes - Borgar-
fjarðarsvæðið 3-4000 íbúum fá-
tækara. Hvaða viðhorf sem menn
hafa svo gagnvart slíkum atvinnu-
rekstri þá hefur ekki verið bent á
aðra möguleika og engan hef ég
hitt sem í raun hefur mótmælt
þessari staðreynd. Að öðru leyti
eigum við að efla alla kjarnastarf-
semi m.a. í kringum okkar góðu
skóla á Vesturlandi, Búnaðarhá-
skólann á Hvanneyri og Samvinnu-
háskólann að Bifföst og Fjölbrauta-
skólann á Akranesi að ótöldum
grunnskólunum okkar og síðast en
ekki síst Símenntunarmiðstöð okk-
ar Vestlendinga. Fullvinnsla sjávar-
afúrða er sennilega hvergi betur á
veg komin á Islandi en hér á Vest-
urlandi og ber að halda því áffam
og þeim sé þökk sem þar að standa.
Þessar hugleiðingar eru settar fram
í tilefni af samræðum við starfsfólk
Skessuhorns sem ég óska alls hins
besta í ffamtíðinni bæði hvað varð-
ar blaðaútgáfu og vefvinnslu og í
hverskonar miðlun sem unnið er
að. Til hamingju með ykkar tilveru
Skessuhornsfólk, hún er ein af
ástæðum betra viðhorfs og meiri
bjartsýni en ríkt hefur stundum á
Vesturlandi. Ekki má heldur gley-
ma Völvuspánni!
Bestu kveðjur til lesenda
blaðsins.
Gtsli S. Einarsson
þingmaður Samfylkingarinnar á
Vesturlandi.
Kristur farinn
Biskup lét þau orð falla þar
sem hann var staddur ásamt for-
sætisráðherra að Kristur væri far-
inn frá borði á þjóðarskútunni.
Minnugur orða Davíðs um flótt-
ann til Kanarí orti Sveinn Krist-
insson.
Hér er Sódóma og svínarí
segir biskup með raust.
Og Kristur er farinn til Ktinarí
og kemur aftur í hanst.
Að fordæmi Jesú
Móðir nokkur í Borgarnesi var
að baka pönnukökur ofan í börn-
in sín. Nonni og Siggi fóru strax
að rífast um hvor þeirra ætti að fá
fyrstu pönnukökuna svo að
mamman ákvað að halda ofurlít-
inn siðfræðifyrirlestur: “Nonni
minn, “ sagði hún. “Ef Jesús sæti
við borðið myndi hann segja:
Láttu bróður minn fá fyrstu
pönnukökuna. Eg get beðið.”
“Siggi,” sagði Nonni sam-
stundis. “Þú verður Jesús.”
Niður aftur
Faðir í Hólminum var á gangi í
fjörunni með börnum sínum hvar
þau sjá dauðan fugl. “Hvað kom
fyrir fuglinn,” spurði Stína litla.
“Hann hefur dáið og farið til
himna,” sagði Pabbinn. “En af
hverju henti Guð honum niður
aftur?”, spurði Stína þá.
Bréf að heiman
Ungur drengur á heimavistinni
á Akranesi fékk bréf frá móður
sinni sem var einhvernveginn á
þessa leið:
Kæri sonur!
Nokkrar línur svo þú vitir að
ég er enn á lífi. Eg skrifa þetta
bréf mjög hægt þar sem að ég veit
að þú Iest ekld hratt.
Sagt er að engar fréttir eru
góðar fféttir svo hér eru engar
góðar fréttir. Þú kemur ekki til
með að þekkja húsið okkar þegar
þú kemur heim því að við erum
flutt. Eg get ekki sent þér heimil-
isfangið því fjölskyldan sem að
bjó hér áður tók húsnúmerin.
Pabbi þinn er kominn í góða
vinnu þar sem að hann er yfir
1000 manns, hann vinnur nú við
slátt í kirkjugarðinum. Systir þín
eignaðist barn um daginn en hún
sagði ekki hvort kynið það var svo
ég veit ekki hvort þú ert frændi
eða frænka.
Eg fór til læknis á þriðjudaginn
og pabbi þinn kom með. Læknir-
inn settd tæki upp í mig og sagði
mér að opna ekki munninn í 12
mínútur. Pabbi þinn bauðst til að
kaupa tældð strax.
Hér eru engu slæmu fréttun-
um:
I seinstu viku drukknaði frændi
þinn í vískýkari í viskýverksmiðju
í útlöndum. Nokkrir félagar hans
ætluðu að bjarga honum en hann
sló þá alla listilega frá sér. Líkið
var brennt en það logaði í því í
þrjá daga. Það rigndi aðeins tvis-
var í seinusm viku fyrst í þrjá
daga svo í fjóra. Vindurinn var
það mikill að hænumar verptu
sama egginu fimm sinnum. Við
fengum bréf frá útfararstjóranum
sem sagði að ef seinasta afborg-
unin væri ekki greidd innan viku
yrði amma þín grafin upp.
Mansm eftir Gunna vini þínum?
Hann er dáinn. Pabbi hans dó og
óskaði eftir því að útförin færi
fram á sjó og greyið Gunni
dmkknaði við að grafa gröfina.
Þín elskandi móðir
P.S. Eg ætlaði að senda þér
5000 krónur en var búin að loka
umslaginu áður en ég áttaði mig á
því að ég gleymdi því.