Skessuhorn - 05.07.2006, Side 20

20
MIÐVIKUDAGUR 5. JULI2006
ggESSUiiöBí
Gömul hús með hlutverk
Rætt við Stefán Ólafsson, húsasmíðameistara um varðveislu og endurgerð gamalla húsa
Hjónin Stefán Ólafsson og Ragnheiður Jóhannesdóttir.
Húsasmíðameistarinn Stefán
Olafsson frá Litlu Brekku hefur
verið ötull við að byggja upp göm-
ul hús á Vesturlandi. Stefán rekur
eigið fyrirtæki, S.O. húsbyggingar
og hefur sérhæft sig í endurbygg-
ingu gamalla húsa auk þess sem
fyrirtæki hans hefur jöfnum hönd-
um unnið að nýbyggingum í hér-
aðinu. Hann hefur m.a. gert upp
eldri kirkjur og nú síðari ár hefur
hann forðað ýmsum húsum ffá ei-
lífri glötun. Auk þess að hafa af
þessu atvinnu er varðveisla gamalla
húsa hugsjón í huga Stefáns Olafs-
sonar.
Ensku húsin
I Ensku húsinum við Langá er í
dag rekið myndarlegt gistiheimili
með 12 herbergjum. Stefán og
Ragnheiður Jóhannesdóttir, eigin-
kona hans, reka Ensku húsin og sjá
auk þess um allt viðhald húsakosts.
Húsið var byggt á 19. öld sem
íbúðarhús og er elsti hluti þess
óbreyttur. „Allar endurbætur á
húsinu miða að því að ná gamla
karakternum fram. Það er ekki á
mörgum stöðum þar sem hægt er
að gista í húsi sem er svona algjör-
lega upprunalegt. Hér uppi er hús-
ið óbreytt frá árinu 1884,“ segir
Stefán og vísar til herbergjanna í
risi hússins sem gist er í. „Svona
hús eru mikil menningarverðmæti
og það er mikilvægt að halda þeim
við og bjarga þeim frá eyðilegg-
ingu. Sem betur fer eru æ fleiri að
átta sig á því.“
Við sögu Ensku húsanna koma
litríkar persónur fyrir. Ibúðarhúsið
var byggt af Pétri Péturssyni
„snikkara" sem þá bjó á Langár-
fossi. Um aldamótin eignaðist það
breskur aðalsmaður að nafni Lord
Campell. Árið 1923 keypti Mrs.
Kennard húsið og rak hún staðinn
eins og breskt hefðarsetur með
þjónustufólki. I dag eru gestir
Ensku húsanna við Langá erlendir
viðskiptavinir ferðaskrifstofa og ís-
lenskir hópar; fjölskyldur og
vinnustaðahópar. „Auk þess að
bjóða gistingu erum við með kokk
allt sumarið og bjóðum upp á
morgun- og kvöldverð yfir sumar-
tímann,“ segir Stefán.
Lambalækur
Eins og fyrr segir hefur Stefán
sérhæft sig í endurbyggingum
gamalla húsa á Vesturlandi. „Ég og
sonur minn Jóhannes vinnum í
þessu saman og hjá okkur starfa
mjög hæfir menn. Meðal þeirra
húsa sem S.O. húsbyggingar hafa
endurbyggt eru þrjár kirkjur og má
þar nefna gömlu kirkjuna í Reyk-
holti og nokkur hús frá 19. öld.
Lambalækur er bárujárnshús sem
sést frá þjóðveginum á hægri hönd
þegar ekið er í vestur frá Borgar-
nesi. „Þetta var íbúðarhús í Galtar-
holti í Borgarhreppi, byggt árið
1895. Fyrir nokkrum árum síðan
var það að hruni komið og sumir
sögðu ónýtt, en ég var ekki á því
þó að þakið væri fallið og veggir
signir. Jón Þórarinsson bóndi, sem
átti húsið, gaf okkur hjónunum
það gegn því að við flyttum það
burt sem við og gerðum og endur-
byggðum það svo undir eftirliti
Húsafriðunarnefndar ríkisins." Að
sögn Stefáns er húsið nú að mestu
eins og það var nýbyggt. Til að
viðgerðir sem þessar heppnist vel
þarf oft að leita uppi gamalt bygg-
ingarefhi. „Um þetta leyti stóð til
að rífa gamalt sláturhús í Borgar-
nesi sem byggt var skömmu eftir
aldamótin. Ur því gat ég nýtt ým-
islegt svo sem gólfborð, veggpanel
og jafnvel glugga. Það gefur end-
urbyggingu gamalla húsa mikið
gildi að nota sem mest af efni frá
þeim tíma sem húsin voru byggð,
en því nær maður úr gömlum hús-
um sem ákveðið hefur verið að
rífa.“ Húsið stendur nú á bakka
Lambalækjar og fékk þaðan nafn
sitt. Það er nú nýtt sem gistiheim-
ili í tengslum við Ensku húsin við
Langá.
Englendingavík
I Englendingavík í Borgarnesi
standa tvö pakkhús við fjöruna hjá
gömlu bryggjunni og verslunarhús
sem gekk undir nafninu Sjávar-
borg. A þessum stað hófst verslun í
Borgarnesi en Jón Jónsson, eða
Akra-Jón varð fyrstur til að hefja
þar verslun árið 1877. Unnið hefur
verið að endurbótum á pakkhúsun-
um sem reist voru 1886. Það verk
leiðir áhugahópur sem nefnist
Hollvinasamtök Englendingavík-
ur. „Byggingamátinn hér í Eng-
lendingavík er afar skemmtilegur,"
segir Stefán sem hefur látið húsin
sig miklu varða. „Til dæmis má
nefna „krappa“ sem eru mjög ein-
kennandi fyrir þessi hús. Þetta eru
stuðningsokar, tilhöggnir úr rótar-
hnyðjum og eru fremur fáséðir í
húsum hér á landi.“ Stefán segir að
það hafi orðið húsunum til bjargar
að þau voru í notkun alveg fram
undir 1960. „Með Akra-Jóni kom
Oli norski, trésmiður frá Noregi.
Hann byggði fyrstu húsin hér í
Borgarnesi og kom hingað með þá
verkþekkingu sem þurfti til að
reisa hús úr norska viðnum sem
Akra Jón flutti inn. Heimildir eru
til fyrir því að hann vann meðal
annars við byggingu íbúðarhússins
að Galtarholti sem fyrr var getið.“
Auk húsanna sjálfra hafa verið
endurgerðar fallegar grjóthleðslur
við pakkhúsin í Englendingavík.
„Góðir grjóthleðslumenn eru
ómissandi við endurbyggingu
gamalla húsa. Það þarf að endur-
gera undirstöður og oft umhverfi
húsanna eins og hér má sjá. Það er
Unnsteinn Elíasson sem á heiður-
inn af þessum hleðslum. Þetta er
sérstakt fag, hann lærði hand-
brögðin af afa sínum.“
Stefán er sannfærður um það að
húsin munu fá að njóta sín á nýjan
leik í víkinni góðu. „Það er ekki
nóg að endurbyggja húsin, einnig
þarf að finna þeim hlutverk. Eg hef
trú á því að húsunum hér í Eng-
lendingavík verði fundið verðugt
hlutverk og þau verði Borgarnes-
stað til mikils sóma.“
Húsið sem nú stendur vií Lantbalæk var áður íbúðarhúsið í Galtarholti í Borgarhreppi.
Það var nánast hrunið þegar Stefán smiður á Litlu Brekku bjargaði því, flutti það á nýj-
an stað og gerði upp.
Krappi ípakkhúsinu í Englendingavtk.
Unnsteinn Elíasson við grjóthleðslumar í Englendingavík.
Hluti húsanna í Englendingavík í Borgamesi.