Morgunblaðið - Sunnudagur - 19.05.2019, Qupperneq 8

VETTVANGUR
8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19.5. 2019
Í Noregi og öðrum löndum íkringum okkur er mikið fjallaðum umhverfisvernd og þar er
aukin sjálfbærni í lykilhlutverki.
Háskólar, rannsóknarstofnanir,
fyrirtæki og bæjar- og sveitarfélög
eru stöðugt að vinna að eflingu
þessa sviðs.
Við háskólann sem ég starfa við í
Noregi, Norska tækni- og vísinda-
háskólann í Þrándheimi er mjög
mikil áhersla lögð á rannsóknir á
mörkum umhverfisfræði og verk-
fræði annars vegar og umhverfis-
fræði og hagfræði hinsvegar. Ungu
fólki sem sæki í háskólanám á þessu
sviði er einnig að fjölga mikið.
Bláa lónið er einn af okkar mest
heimsóttu ferðamannastöðum. Um
og yfir 1,3 milljónir manna heim-
sækja Bláa lónið hvert ár og þar af
eru 70% erlendir ferðamenn. Blái
liturinn, lyktin og hinn þægilegi hiti
lónsins í hinni stórkostlegu náttúru
sem umlykur það heillar þá sem
koma þangað. Lónið hefur verið
starfrækt frá 1992 sem baðlón. Við
lónið starfa nú um 800 starfsmenn
bæði innlendir og erlendir.
Það sem færri vita er að í
tengslum við lónið hafa verið þróað-
ar húðvörur sem byggjast á jarð-
sjónum og innihaldsefnum hans,
kísli, þörungum og söltum. Við lónið
er einnig hafin framleiðsla á salti til
matargerðar úr jarðsjónum. Öll
þessi starfsemi byggist á sjálfbærni,
það er að segja gufuorkan er notuð
til raforkuframleiðslu og heitt vatn
er notað til upphitunar húsa. Spa í
hótelinu sem er starfrækt við lónið
byggist einnig á heitum jarðsjónum.
Er hægt að auka iðnað á Íslandi
sem byggist á sjálfbærni? Getur Ís-
land verið fyrirmyndarríki þegar
kemur að sjálfbærni í bæði iðnaði
og öðrum þáttum orkunýtingar?
Gætum við sett okkur markmið um
að sem allra flestir bílar, rútur og
önnur farartæki myndu nota ís-
lenska orku, svo sem raforku, vetni
og metanól? Getum við eflt rann-
sóknir og háskólanám tengt sjálf-
bærni og umhverfisvernd? Þannig
gætum við fengið fleira ungt fólk
inn á þetta mikilvæga svið til góðs
fyrir komandi kynslóðir.
Tökum skrefið til aukinnar sjálf-
bærni.
Eflum sjálfbærni
Vísindi og
samfélag
Hermundur
Sigmundsson
hermundurs@ru.is
’ Getum við eflt rann-sóknir og háskólanámtengt sjálfbærni og um-hverfisvernd? Þannig
gætum við fengið fleira
ungt fólk inn á þetta mik-
ilvæga svið til góðs fyrir
komandi kynslóðir.
Morgunblaðið/RAX
Umræðan um þriðja orku-pakkann hefur á marganhátt verið gagnleg. Hún
hefur reynt á viðbrögð okkar
stjórnmálamanna við gagnrýni og
efasemdum, meðal annars úr eigin
herbúðum. Hún hefur sett orkumál
í miðju þjóðfélagsumræðunnar, sem
er æskilegt og gagnlegt nú þegar
unnið er að nýrri orkustefnu fyrir
Ísland. Hún hefur beint kastljósinu
að eignarhaldi orkuauðlinda, sem
er nauðsynlegt að ræða betur en
gert hefur verið. Og síðast en ekki
síst hefur hún vakið fólk til vit-
undar um að hér á landi ríkir sam-
keppni í framleiðslu og sölu á raf-
orku, þar sem neytendur eru ekki
hlekkjaðir við einokunarfyrirtæki
heldur geta valið við hvern þeir
skipta.
Hlustað á efnislega gagnrýni
Af minni hálfu og okkar sem höf-
um farið fyrir málinu hefur aldrei
komið annað til greina en að hlusta
vel á gagnrýni, greina hana ítarlega
og taka tillit til hennar. Ég tel að
við höfum sýnt það í verki við með-
ferð málsins. Við höfum borið virð-
ingu fyrir málefnalegum og efnis-
legum rökum. Við höfum á sama
tíma staðið óhikað gegn rökleysu
og staðlausum stöfum.
Andstaðan við málið hefur á köfl-
um virst byggð á óljósum efnis-
legum rökum. Eftirminnilegt er
sjónvarpsviðtal við formann stjórn-
málafélags sem hafði ályktað gegn
orkupakkanum. Hann var spurður
hver væri ástæðan fyrir því og gat
ekki nefnt eina.
Svipað var uppi á teningnum í
umræðum á Alþingi á miðvikudag-
inn var, þegar Birgir Ármannsson,
þingflokksformaður okkar Sjálf-
stæðismanna, spurði nafna sinn
Þórarinsson, þingmann Miðflokks-
ins, hvaða efnisatriði það væru í
þriðja orkupakkanum sem hann
hefði áhyggjur af. Engin svör feng-
ust við því.
Formaður Flokks fólksins, Inga
Sæland, sagði við sömu umræðu í
þinginu á miðvikudaginn var: „Efni
þriðja orkupakkans skiptir ekki
höfuðmáli kannski, heldur að hann
er til.“ – Þetta er merkileg yfirlýs-
ing frá öðrum af tveimur höfuðand-
stæðingum málsins á Alþingi: „Efni
þriðja orkupakkans skiptir ekki
höfuðmáli kannski.“
Spurning um sæstreng
Sturla Böðvarsson, fyrrverandi
ráðherra, vakti nýverið máls á því í
grein hér í blaðinu, að áður en
hægt væri að samþykkja þriðja
orkupakkann þyrfti að sýna fram á
að leikreglurnar um sæstreng væru
okkur hagfelldar ef til þess kæmi
að selja orku um sæstreng. Þetta
eru eðlilegar vangaveltur sem rétt
er og sjálfsagt að bregðast við, líkt
og hann kallar eftir.
Meginreglan í því regluverki sem
um ræðir er frjáls samkeppni í
framleiðslu og sölu og jafnræði
varðandi aðgang að flutningsmann-
virkjum. Þetta eru ekki óskyn-
samlegar meginreglur. Hægt er að
fá tímabundnar undanþágur frá
þeim fyrir nýjar millilandateng-
ingar og skilyrðin fyrir því liggja
fyrir.
Því er velt upp hvort leikregl-
urnar kunni að vera okkur óhag-
stæðar. Eins og réttilega er bent á
hefur Landsvirkjun, fyrirtæki í
eigu almennings, verið í farar-
broddi umræðu um mögulegan sæ-
streng. Landsvirkjun er líklega sá
einstaki aðili sem hefur mesta
hagsmuni af því að við séum ekki
að gangast undir slæmar leik-
reglur. Og þannig háttar til að
Landsvirkjun styður innleiðingu
þriðja orkupakkans fullum fetum.
Að sjálfsögðu myndi fyrirtækið
ekki styðja orkupakkann ef í hon-
um fælust óhagstæðar leikreglur
og ekkert bendir til að sú afstaða
þeirra byggist á misskilningi.
Það liggur fyrir að EES-ríki geta
ekki átt milliríkjaviðskipti sín á
milli með raforku nema eftir leik-
reglum EES-samningsins. Íslandi
stendur ekki til boða að selja Evr-
ópu rafmagn samkvæmt öðrum og
hagstæðari leikreglum en EES-
samningurinn kveður á um og önn-
ur lönd á evrópska efnahagssvæð-
inu spila eftir. Telji Ísland að þess-
ar leikreglur séu ekki hagstæðar
leggjum við einfaldlega ekki sæ-
streng til annars EES-ríkis. Eftir
sem áður gætum við lagt slíkan
streng á okkar eigin forsendum til
lands utan EES, líkt og Bretland
gæti orðið innan tíðar eins og
Sturla bendir á. Það skal ítrekað
hér að það er ekki á dagskrá þess-
arar ríkisstjórnar.
Þótt það sé ekki aðalatriði má að
lokum benda á, að síðast þegar
hagkvæmni sæstrengs var könnuð
reyndist hann ekki borga sig, öfugt
við það sem sumir höfðu haldið
fram um væntanlegan ofurgróða af
slíkum streng. Frá því að sú athug-
un var gerð hefur framleiðslukostn-
aður vindorku lækkað verulega.
Hún er jafnvel orðin hagkvæmari
en ný vatnsorkuver. Ef eitthvað er
virðist það því verða sífellt nær-
tækara að sinna orkuþörf Evrópu
með því að virkja þar, nálægt
markaðinum, frekar en með því að
virkja á Íslandi með álíka miklum
tilkostnaði og þurfa síðan að leggja
einn dýrasta raforkustreng heims
fyrir mörg hundruð milljarða króna
til að koma orkunni til notenda.
Gagnleg umræða um orkumál
’ Andstaðan við máliðhefur á köflum virstbyggð á óljósum efnis-legum rökum. Eftir-
minnilegt er sjónvarps-
viðtal við formann
stjórnmálafélags sem
hafði ályktað gegn
orkupakkanum. Hann
var spurður hver væri
ástæðan fyrir því og gat
ekki nefnt eina.
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
Rekaviðarhálsmen frá kr. 15.500
Teketill úr postulíni kr. 36.500
Smádúkur úr lífrænni bómull kr. 4.900
Íslensk hönnun - Íslenskt handverk
Vesturgötu 4, 101 Reykjavík, s. 562 8990
www.kirs.is,
Kirsuberjatréð Íslensk Hönnun
Opið: Mán.-fös. 10-18, lau. 10-17, sun 10-17
Roðtöskur
Rými fyrir
ráðstefnur
í Hörpu
Taktu næstu stóru ákvörðun hjá okkur
Nánar á harpa.is/radstefnur