Morgunblaðið - 17.07.2019, Side 11

DAGLEGT LÍF 11
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2019
Laugavegi 178 | 105 Reykjavík | Sími 551 3366 | Opið virka daga kl. 10-18, lokað um helgar í sumar
Skálastærðir F-GG
Verð 7.990kr
Gjafahaldarinn frá Elomi er sléttur og saumlaus. Sérstaklega hannaður í stærri skálastærðum
fyrir þær sem þurfa mikinn stuðning. Breiður yfir bakið og breiðir hlýrar.
Misty
Það skiptir
máli að líða vel
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Eftir að hafa lifað oghrærst í geimferðasög-unni síðustu ár ogkynnst nokkrum af þeim
mönnum sem fóru til tunglsins á
sínum tíma geri ég mér sífellt betur
ljóst hve stórt hlutverk Ísland hafði
í þessu ævintýri,“ segir Örlygur
Hnefill Örlygsson á Húsavík.
Nyrðra starfrækir hann Könn-
unarsafnið – The Exploration Mu-
seum – þar sem sögu geimferða og
landkönnunar eru gerð skil.
Hálf öld
Um þessar mundir er hálf öld
liðin frá ferð Apollo 11 til tunglsins,
þegar Neil Armstong og Buzz Aldr-
in stigu þar niður fæti fyrstir
manna. Það var 20. júlí 1969. Þann
sama mánaðardag nú, það er næst-
komandi laugardagskvöld, verður í
Bíó Paradís frumsýnd heimildar-
myndin Af jörðu ertu kominn sem
Örlygur vann með Rafnari Orra
Gunnarssyni leikstjóra. Tónlist í
myndinni er eftir Andra Frey Arn-
arsson og Óskar Andra Ólafsson.
Myndin, sem er 45 mínútna
löng, verður sýnd í bíói og á RÚV á
sama tíma og fjallar um tunglið í
bókmenntum og sögum svo og ferð-
ir manna þangað, en í aðdraganda
þess komu geimfaraefnin í æfinga-
ferðir til Íslands. Það var 1965 og
1967 og voru væntanlegir tungl-
farar þá í Dyngjufjöllum. Skiluðu
rannsóknirnar þar mikilvægri
þekkingu sem nýttist vel á tunglinu,
eins og segir frá í myndinni sem fer
til sýninga víða erlendis á næstunni.
Fúsir til frásagna
„Saga tunglferðanna hefur
heillað mig síðan ég var strákur.
Þegar ég var að undirbúa stofnun
könnunarsafnsins fannst býsna
margt sem tengdist æfingum
tunglfaranna hér á Íslandi; bæði
munir og myndir. Frásagnirnar
sem þessu tengjast eru líka marg-
ar,“ segir Örlygur, sem hefur fengið
í heimsókn til Íslands tunglfarana
Charlie Duke og Harrison Schmitt.
„Ísland stendur mjög nærri
tunglförunum og er þeim kært,
enda hafa þeir verið mjög fúsir til
frásagna,“ segir Örlygur Hnefill.
Hann fór á síðasta ári vestur til
Bandaríkjanna og tók viðtöl við
nokkra þessara manna; það er þá
Schmitt og Duke sem fyrr eru
nefndir og svo Bill Anders, Rusty
Schweickart og Walter Cunn-
ingham. Hann hafði einnig tal af
Mark Armstrong, syni Neil Arm-
strong. Sá er væntanlegur til Ís-
lands í október næstkomandi, en þá
verður haldin á Húsavík sérstök
Landkönnunarhátíð – þar sem
Apollo-ferðirnar eru í aðalhlut-
verki.
Áróðursstríð
Við gerð myndarinnar Af jörðu
ertu kominn hefur Örlygur Hnefill
Örlygsson meðal annars notið
stuðnings bandaríska sendiráðsins
á Íslandi. Að frumkvæði þess verða
ýmsir munir tengdir æfingaferðum
tunglfaraefnanna til sýnis við frum-
sýningu myndarinnar í Bíó Paradís.
„Ferðir Bandaríkjamanna til
tunglsins á árunum 1969 til 1972
urðu alls sex og voru mikilvægar,
meðal annars í áróðursstríði stór-
veldanna. Þær urðu sömuleiðis til
að stækka veröldina; tunglfararnir
lýsa í myndinni hvernig heimsmynd
þeirra breyttist eftir að þeir stóðu á
mánanum og horfðu á jörðina í óra-
fjarlægð. Á sama hátt hafa margir
Íslendingar sagt mér hve stórkost-
legt þeim þótti að fylgjast með
fréttum af þessu; afreki sem átti
rætur sínar á Íslandi og því er vert
að halda til haga,“ segir Örlygur
Hnefill að síðustu.
Talar við tunglfara í sjónvarpsmynd
Af jörðu ertu kominn.
Menn á mánanum fyrir
réttum 50 árum.
Heillandi sögur úr
himingeimnum og af ís-
lenskum öræfum í nýrri
heimildarmynd. Frum-
sýning á RÚV og í Bíó
Paradís næstkomandi
laugardagskvöld.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Kynnisför Charles Duke, sem fór til tunglsins í apríl 1972, á Íslandi árið
2017. Hér er hann við Höfða með eiginkonu sinni Dorothy Meade Claiborne.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Máninn Um þennan leyndardómsfulla hnött snýst allt málið. Tunglið er sí-
breytilegt að sjá; stundum hálft og í rökkrinu er ljósvarp þess afar sterkt.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Húsavík Örlygur Hnefill Örlygsson fyrir utan Könnunarsafnið, en þar er
mynd úr æfingaferðum tunglfaranna til Íslands áberandi á húsveggnum.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Myndasmiður Harrison Schmitt, sem fór til tunglsins í árslok 1972, á Þing-
völlum fyrir nokkrum árum. Honum fannst upplifun að koma á flekaskilin.
Jarðfræði og framtíðarskipan á ein-
um helsta helgistað Íslendinga verða
frásagnarefni Ara Trausta Guð-
mundssonar, alþingismanns og for-
manns Þingvallanefndar, sem fer fyr-
ir fræðslugöngu um Þingvelli
næstkomandi fimmtudagskvöld.
Vikulega yfir sumarið eru slíkir at-
burðir á dagskrá og er lagt upp frá
geststofunni á Hakinu kl. 20.
„360 gráðu fjallahringurinn á Þing-
völlum er stórbrotinn – það er frá
Henglinum að
Búrfelli í Gríms-
nesi í suðri. Frá
Hakinu sjáum við
tugi tinda. Einnig
er vert að greina
frá tilurð og lífríki
Þingvallavatns,
sem er um margt
einstakt. Allt slíkt
hefur vægi í því
tilliti að Þingvellir
eru á heimsminja-
skrá, þótt staðurinn hafi fyrst og síð-
ast komist þar á blað vegna sög-
unnar,“ segir Ari Trausti sem er
jarðvísindamaður að mennt.
Sjö alþingismenn sitja í Þingvalla-
nefnd, sem hefur með að gera stjórn
og stefnumörkun í málefnum þjóð-
garðsins. Að þingmenn skipi nefnd-
ina helgast af þeim tengslum sem eru
milli löggjafarsamkomunnar og helgi-
staðarins Þingvalla.
Af hálfu nefndarinnar hefur sú
stefna verið samþykkt að nýjar bygg-
ingar verði ekki reistar neðan Al-
mannagjár. Stækkun þjóðgarðsins
hefur verið rædd og einnig sumarbú-
staðir í þjóðgarðinum. Unnið er að
deiliskipulagi í umsjá þjóðgarðs-
varðar og enn fremur atvinnustefnu á
grunni nýtingar- og verndaráætlunar
sem markar nýja uppbyggingu í heild
í þjóðgarðinum.
„Þetta eru allt mál sem taka lang-
an tíma í vinnslu og Þingvallanefnd
hefur ærin hlutverk,“ segir Ari
Trausti. Hann telur líklegt að hlutverk
nefndarinnar breytist verði Þjóð-
garðastofnun sett á laggirnar, eins og
nú er í undirbúningi. Ef af verður yrði
hún meira ráðgefandi en kæmi líka að
stefnumörkun í stóra samhenginu, í
stað þess að þingmannanefnd hafi
afskipti af fjölþættri starfsemi og
framkvæmdum á Þingvöllum eins og
nú. Frá þessu öllu verði þó betur
greint í fimmtudagsgöngunni.
Ari Trausti Guðmundsson með fræðslugöngu á Þingvöllum
Ari Trausti
Guðmundsson
Formaðurinn segir frá
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Þingvallabær Horft af Hakinu.