Morgunblaðið - 17.07.2019, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Utanríkis-ráðherrarEvrópu-
sambandsríkj-
anna komu saman
á mánudag og
ræddu meðal annars stöðuna
sem komin er upp í málefnum
Írans og við Persaflóa. Komu
ráðherrarnir af fundinum
sammála um að enn væri
hægt að bjarga samkomulag-
inu sem gert var við Írani um
kjarnorkumál árið 2015, þrátt
fyrir að Bandaríkjastjórn
væri hætt að fylgja því og
hefði sett á viðskiptaþvinga-
nir að nýju, og að Íranar
væru hættir að hlýða nokkr-
um af helstu ákvæðum þess.
Ákváðu ráðherrarnir því að
ekki væri ástæða til að setja
aftur viðskiptaþvinganir á Ír-
an, heldur bíða og vona að
stjórnvöld í Teheran sjái að
sér.
Afstaða Evrópuríkjanna er
í besta falli óskhyggja og í
versta falli sjálfsblekking.
Hegðun íranskra stjórnvalda
til þessa bendir alls ekki til að
þar séu á ferðinni menn sem
séu tilbúnir til að leita sátta,
eða reiðubúnir að bíða eftir
því að INSTEX-verkefnið,
sem Evrópusambandið hefur
sett á fót gagngert til þess að
komast framhjá viðskipta-
þvingunum Bandaríkja-
manna, fari að skila þeim
fjármagni.
Sú aðgerð Evrópusam-
bandsins bendir til þess, að
þar á bæ vilji menn skella
skuldinni af núverandi
ástandi alfarið á Donald
Trump Bandaríkjaforseta og
ákvörðun hans um að draga
Bandaríkin út úr samkomu-
laginu. Vissulega
má færa rök fyrir
því að spennustig-
ið væri tímabund-
ið minna ef hann
hefði ekki gert
það og leyft Írönum að brjóta
af sér áfram með tilraunum
með eldflaugar, sem og með
því að verja miklu af því fjár-
magni sem afnám haftanna
veitti þeim beint aftur í að-
stoð við öfgaöfl vítt og breitt
um Mið-Austurlönd. Með því
hafa Íranar leynt og ljóst
grafið undan stöðugleika í
heimshlutanum, og voru byrj-
aðir á því löngu áður en nú-
verandi deila um kjarnorku-
samninginn hófst. Tíma-
bundin friðþæging er hins
vegar ekki rétta leiðin gagn-
vart hættulegum ríkjum á
borð við Íran.
Tilraun Írana í síðustu viku
til þess að taka höndum
breskt olíuflutningaskip, að
því er virðist í hefndarskyni
fyrir íranska olíuskipið sem
var gripið í ólöglegum erinda-
gjörðum við Gíbraltar, bendir
heldur ekki til að þeir sem
ráða ríkjum í Teheran séu í
sáttahug. Hið sama má segja
um þau tíðindi að fransk-
íranskur prófessor hafi verið
handtekinn um helgina fyrir
njósnir.
Hið jákvæða við þessi
slæmu tíðindi er að vonandi
fer að renna upp fyrir for-
ystumönnum Evrópusam-
bandsins hvers konar öfl er
við að eiga innan Írans.
Spurningin er hins vegar,
hversu langt til viðbótar
klerkastjórnin þarf að ganga
áður en Evrópuríkin hætta að
réttlæta framgöngu hennar.
Friðþæging er ekki
rétta leiðin gagnvart
klerkastjórn Írans}
Sýna sitt rétta eðli
Morgunblaðiðsagði frá því
í gær að umgengni
erlendra ferða-
manna hefði batn-
að. Ekki veitti af.
Frásagnir í fyrra af sóðaskap
af því tagi sem telja hefði
mátt óhugsandi voru tíðar en
minna mun um slíkt í ár. Þó er
það því miður ekki alveg orðið
óþekkt og sjálfsagt má lengi
gera ráð fyrir svörtum sauð-
um í fjölmennum hópi ferða-
manna.
Að einhverju leyti kann
þessi þróun að stafa af fækk-
un ferðamanna og einnig af
annarri samsetningu þeirra.
Á það hefur löngum verið
bent að æskilegra sé að fá
hingað færri og að jafnaði
betri ferðamenn en fleiri og
að jafnaði verri.
Ekki er ólíklegt að
þróun ferðamanna
á milli ára hafi
verið í þeim anda
eftir því sem land-
ið höfðar tiltölulega meira til
betur borgandi ferðamanna.
Önnur skýring á bættri
hegðun virðist vera bætt að-
staða, sem er rökrétt. Ef sal-
ernisaðstaða er í boði eru
minni líkur á að fólk nýti sér
náttúruna milliliðalaust. Af
þessum sökum skiptir máli að
landeigendur eigi þess kost
að afla tekna af ferðamönnum
og geti stýrt aðgangi að nátt-
úru landsins. Aukin gjaldtaka
á ferðamannastöðum getur
því verið leið til að verja við-
kvæma íslenska náttúru fyrir
of miklu álagi.
Ferðamenn
ganga betur um
í ár en í fyrra}
Minni sóðaskapur
S
amfélagið var eitt flakandi sár eftir
hrun. Börnin okkar og ungling-
arnir tóku áföllin með sér út í lífið.
Mörg þeirra búin að flytja marg-
sinnis fyrir 12 ára afmælisdaginn.
Það sem allt of margir gengu í gegnum á
þessum tíma var vanlíðan, óöryggi, kvíði og
ekkert heimilisfesti. Já, í boði velferðarstjórn-
arinnar eftir hrun voru heilu og hálfu þjóð-
félagshóparnir settir á vergang á meðan fjár-
munum var forgangsraðað fyrir elítuna. Yfir
10.000 fjölskyldur misstu heimili sín. Gjald-
borg var reist utan um íslensk heimili eftir
hrun á meðan skjaldborg var augljóslega reist
utan um fjármagnsöflin. Frá þessum tíma hef-
ur lífsviljinn vísvitandi verið kreistur úr þeim
sem eiga undir högg að sækja og hafa ekki getað tekið
þátt í gróskumikilli uppbyggingunni eftir hrun. Nei, sú
gróska er bara fyrir suma eins og verkin sanna.
Óeðlileg fjölgun öryrkja
Hvað er það sem fær fjármálaráðherra til að tala um
óeðlilega fjölgun öryrkja? Það er í raun óskiljanlegt að
hægt sé loka augunum svona rækilega fyrir þeirri þjóð-
félagsþróun sem hér hefur einmitt átt sér stað eftir hrun.
Ekki bara börnin sem tóku áföllin með sér út í lífið eins
og ég nefni hér að ofan heldur áframhaldandi valdníðsla
stjórnvalda gagnvart öllum þeim sem eru hér að berjast
fyrir tilverunni af veikum mætti. Það eru stjórnvöld sjálf
sem eru að framleiða öryrkja og það er einnig í þeirra
höndum að snúa blaðinu við.
Öryrkjar lítilsvirtir
Engir hafa þurft að þola annað eins og ver-
ið eins niðurlægðir og lítilsvirtir eftir hrun og
öryrkjar. Þeim er haldið hér langt undir fá-
tæktarmörkum. Sú fátækt er skattlögð fullum
fetum og þau látin taka þátt í því að fleyta
þjóðarskútunni áfram. Þetta er slík þjóðar-
skömm að mig skortir orð til að lýsa því. Þau
ein hafa ekki fengið leiðréttingu á skerðing-
unum sem þau máttu sæta í kjölfar hrunsins.
Allir aðrir hafa fengið slíka leiðréttingu.
Ríkisstjórn eftir ríkisstjórn, kjörtímabil eft-
ir kjörtímabil er níðst á okkar minnstu
bræðrum og systrum og stjórnvöldum finnst
það bara allt í fína lagi. Excel-skjalið frá
OECD segir að hér hafi það allir alveg frá-
bært. Ef þeir segja það, er það þá satt? Ég segi NEI,
það er rangt.
Hingað og ekki lengra
Flokkur fólksins er nýbúinn að vinna risastórt
dómsmál fyrir hönd aldraðra. Nú er komið að ör-
yrkjum. Við segjum hingað og ekki lengra. Málið sem
við erum að undirbúa nú fyrir hönd öryrkja er mjög
umfangsmikið og ég trúi að þar muni réttlætið ekki
síður ná fram að ganga. Við öryrkjar erum líka menn
og eigum rétt á réttlæti til jafns við alla aðra.
Inga Sæland
Pistill
Eftir hrun
Höfundur er alþingismaður og
formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Þór Magnússon, fyrrverandiþjóðminjavörður, hveturráðamenn þjóðkirkjunnarog presta og umráðamenn
kirkna að huga vel að öryggi kirkna
landsins og kirkjugripa. Í grein sem
hann birti hér í Morgunblaðinu í gær
segir hann að hvarvetna sé sú hætta
að óhlutvant fólk ásælist og taki gripi
úr kirkjum, enda hafi það gerst.
Fréttir um glæpagengi sem fara um
landið og fara inn á heimili fólks og
ræna verða honum tilefni til að
spyrja hvenær kirkjurnar verði fyrir
barðinu á slíkum óheillalýð. Í
kirkjum landsins sé mikið dýrmæti
varðveitt, bæði í gripum til helgihalds
og listaverkum gömlum og nýjum og
fagurri listiðn. Í mörgum kirkjum
séu forn og merk altarisáhöld, gamlir
altarisstjakar og altaristöflur. Þá
megi finna gamla og merka prédik-
unarstóla, suma skorna og málaða af
þekktum listamönnum fyrri alda, og
enn eigi margar kirkjur forn og merk
altarisklæði og messuklæði.
Þór lætur þá skoðun í ljós að
hvergi ætti að hafa uppi við í kirkjum
gripi sem peningaverðmæti hafa og
freistað gætu þjófa og eiginlega
helgigripi ekki nema meðan notaðir
séu, heldur geymdir sem öruggast.
Hann segir að sumar gömlu kirkn-
anna úti um landið séu vart mann-
heldar, ekki síst þær sem friðaðar
eru. Byggingargerðin sé einföld og
frágangur á hurðum og gluggum
ekki alls staðar traustur, enda sé
reynt að breyta friðuðum kirkjum
sem minnst frá því sem í öndverðu
var. Þá séu ýmsir fornir kirkjustaðir í
eyði, föst búseta engin þar lengur og
kirkjurnar því án fasts eftirlits þótt
þar sé geymt margt dýrmæti.
Þór telur athugandi hvort söfn
gætu séð um varðveislu dýrmætra
kirkjugripa en þeir væru samt eign
kirkjunnar. Hann lýkur grein sinni
með þeim varnaðarorðum að ekki sé
lengur í einfeldni hægt að treysta á
heiðarleika fólks einvörðungu.
„Trúin á ekki fastan sess í huga allra
núorðið og sumum eru kirkjurnar lítt
heilagir staðir lengur,“ skrifar hann.
Engin miðstýring
Oddur Einarsson, fram-
kvæmdastjóri kirkjuráðs, segir að
kirkjur landsins séu skráðar eignir
viðkomandi sókna. Kirkjurnar eru
vel á fjórða hundrað. Engin miðstýr-
ing sé um það hvernig háttað sé
brunavörnum og þjófavörnum, ef um
slíkt er að ræða. Sóknir geta leitað
eftir styrkjum til slíkra ráðstafana í
jöfnunarsjóð kirkna, en fjárveitingar
til hans eru þó verulega skertar sam-
kvæmt ákvörðun Alþingis. Oddur
þekkti ekki nema eitt dæmi um að
umsókn hefði borist til að tryggja ör-
yggi kirkju, en það var í kjölfar
skemmdarverks sem unnið var á
Akureyrarkirkju.
Viðvörunarorð Þórs eru ekki ný
af nálinni, hann hefur áður haft þau
uppi og það hafa fleiri á vegum þjóð-
minjavörslunnar gert. Það sjónarmið
heyrist hins vegar innan kirkjunnar
að verði hinir gömlu helgigripir fjar-
lægðir og settir í söfn landsins missi
kirkjurnar hluta af sál sinni. Þeir
séu, ásamt altaristöflum, prédik-
unarstólum og ýmsum útskurði
einnig, helsta aðdráttarafl hinna
gömlu kirkna. Þótt víða sé farið
að læsa kirkjum eru margir
þeirrar skoðunar að þær eigi
ætíð að vera opnar sem skjól og
griðastaður og helgur vett-
vangur til bænastunda og íhug-
unar utan við formlegt
messuhald. Treysta
verði fólki til að
virða eignir
kirkjunnar.
Huga þarf að öryggi
kirkna og kirkjugripa
Kirkjubrunar hafa orðið hér á
landi á öllum tímum. Þór Magn-
ússon segir að á síðustu öld hafi
að minnsta kosti sex kirkjur
brunnið og talið sé að kveikt hafi
verið í tveimur þeirra af ásetn-
ingi. Í greininni rekur hann dæmi
um kirkjugripi sem hafa glatast á
seinni árum og hugsanlega verið
stolið. Þannig hafi fyrir fáum ár-
um verið stolið kaleik úr Skál-
holtsdómkirkju, smíðuðum af
þekktum íslenskum gullsmið í
Kaupmannahöfn á 19. öld. Að
auki hafi ýmsir gripir glat-
ast úr kirkjum fyrir
vangá eða af skiln-
ingsleysi á menn-
ingargildi þeirra.
Þess má geta að
fyrir nokkrum árum
tókst Þjóðminjasafn-
inu að hafa uppi á
skírnarfati frá 17.
öld sem horfið
hafði úr Þing-
vallakirkju.
Öryggi kirkna
ábótavant
MENNINGARVERÐMÆTI
Þór Magnússon
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Kirkjur Á fjórða hundrað kirkjur eru hér á landi. Í mörgum þeirra eru
dýrmætir gripir, sumir frá fyrri öldum, sem freistað geta óhlutvandra.