Alþingiskosningar - 01.09.1995, Síða 5

Formáli
Kosningaskýrslur voru fyrst gefnar út hér á landi árið 1882 og
tóku þær til alþingiskosninga árið 1880 og aukakosninga árið
1881. Arið 1912 var í Landshagsskýrslwn birt skýrsla
Klemensar Jónssonar um allar almennar þingkosningar árin
1874-1911. Eftir þetta tóku við kosningaskýrslur Hag-
stofunnar og náðu hinar fyrstu til alþingiskosninga árin
1908-1914. Hagstofan hefur frá upphafi gefið út skýrslur
sínar um alþingiskosningar, forsetakosningar og þjóðar-
atkvæðagreiðslur í röðinni Hagskýrslur Islands og hafa þar
birst 32 rit urn þessar kosningar. Þá hefur Hagstofan tekið
saman skýrslur um sveitarstjórnarkosningar frá árinu 1930
og lengst af birt í Hagtíðindum. En frá og með sveitar-
stjórnarkosningum 1990 eru þær gefnar út sérstaklega sem
hluti af Hagskýrslum Islands.
Arið 1988 gaf Hagstofan út í tveimur bindum allar skýrslur
sem gerðar höfðu verið um kosningar til Alþingis og sveitar-
stjórna, forsetakjör og þjóðaratkvæðagreiðslur tímabilið
1874—1987. Þessar skýrslur voru alls 43 að tölu, en síðan hafa
komið út skýrslur um forsetakjörið 1988, sveitarstjórnar-
kosningar 1990og alþingiskosningar 1991 og 1995. Þessmá
geta að á því hartnær 51 ári, sem liðu frá stofnun lýðveldisins
til síðustu alþingiskosninga, hefur verið kosið 16 sinnum til
Alþingis. Fyrstu alþingiskosningarnar eftir stofnun
lýðveldisins fóru fram á árinu 1946 og frá því hafa að
meðaltali liðið 3 ár og 3 mánuðir milli alþingiskosninga.
Sú skýrsla, sem hér birtist um alþingiskosningarnar 1995,
er 47. kosningaskýrslan frá upphafi. Skýrslur um alþingis-
kosningar hafa breyst talsvert í áranna rás þótt skýrsluefnið
hafí verið hið sama. Hafa breytingarnar ráðist fyrst og fremst
afbreytingumákosningalögumogkjördæmaskipan.Skýrslur
um alþingiskosningar breyttust verulega með þeirri skýrslu
sem tók til kosninganna 1987, og stafaði það af breytingum
á stjómskipunarlögum árið 1984 og á kosningalögum það ár
og árið 1987. Meginbreytingin var sú að hinar flóknu reglur
um úthlutun þingsæta, sem fyrst voru í gildi í kosningunum
1987, gerðu það nauðsy nlegt að fram kæmi í kosningaskýrslu
miklu rækilegar en áður hvernig þingsætum væri ráðstafað
og endanleg úrslit fengin. Þessu er og fylgt í þeirri skýrslu
sem hér birtist, og er hún með svipuðu sniði og skýrslurnar
um kosningarnar 1987 og 1991. Það nýmæli er í þessari
skýrslu að f henni birtast meiri upplýsingar um frambjóðendur
en verið hefur. Þessar upplýsingar eru reistar á sérstakri
könnun meðal frambjóðenda sem gerð var í þeim tilgangi að
greina skiptinu þeirra eftir atvinnustétt, atvinnugrein,
starfsstétt og menntun auk skiptingar eftir kyni og aldri. Var
könnuninni hagað þannig að unnt væri að bera niðurstöður
hennar saman við hina reglubundnu vinnumarkaðskönnun
Hagstofunnar sem gerð var um svipað leyti. Fyrir þessu er
gerð nánari gein í 6. kafla þessa rits.
Heimildir þær um alþingiskosningarnar 8. apríl 1995, sem
þessi skýrsla byggist á, eru eftirfarandi:
1. Tölur um kjósendur á kjörskrá og greidd atkvæði eru
eftirskýrslumundirkjörstjórna, semþærgeraáeyðublöð
og Hagstofan lætur í té.
2. Upplýsingar um framboðslista, þ.m.t. nöfn, starfsheiti
og heimilisföng frambjóðenda, eru eftir auglýsingum
yfirkjörstjórna þar að lútandi, en þær hafa verið
samræmdar. Þar sem upplýsingaratriði hefur vantað í
auglýsingu hefur þeim verið bætt í eftir öðrum
heimildum, svo sem eftir upplýsingum frambjóðenda
eða starfsmanna framboðsaðila. Fullt heimilisfang er
ritað ef það er í strjálbýli, en annars er aðeins getið
þéttbýlisstaðar.
3. Upplýsingar um atvinnu og menntun frambjóðenda
voru fengnar með sérstakri könnnun meðal frambjóð-
enda, eins og áður sagði.
4. Tölur um kosningaúrslit og úthlutun þingsæta eru
fengnar úr skýrslum yfirkjörstjórna til landskjörstjórnar
og úr skýrslum landskjörstjórnar til Hagstofunnar, en
hún hefur sjálf skipulagt framsetningu efnisins.
A Hagstofunni hafa Guðni Baldursson og Hermann
Þráinsson séð um gagnasöfnun, úrvinnslu og gerð þessarar
skýrslu að öðru leyti en varðar gerð og úrvinnslu fram-
bjóðendakönnunar sem þeir Omar Harðarson og Lárus
Blöndal sáu um. Hagtofustjóri ritstýrði verkinu en Sigurborg
Steingrímsdóttir annaðist umbrot ritsins.
Hagstofu Islands í september 1995
Hallgrímur Snorrason