Alþingiskosningar - 01.09.1995, Side 14

12
Alþingiskosningar 1995
þar sem hann á lögheimili samkvæmt íbúaskrá þjóðskrár
þremur vikum fyrir kjördag. Hagstofa Islands lætur sveitar-
stjórnum í té stofn að kjörskrá sem þær gera síðan svo úr garði
að úr verður gild kjörskrá. Hana skal leggja fram eigi síðar
en 10 dögum fyrir kjördag. Sveitarstjórn ber að leiðrétta
kjörskrá fram á kjördag berist henni vitneskja um andlát eða
að einhver hafi öðlast íslenskt ríkisfang eða misst það svo og
vegna athugasemda sem við kjörskrá eru gerðar ef við á. Hins
vegar er óheimilt að breyta kjörskrá vegna flutninga sem ekki
hafa verið tilkynntir Þjóðskrá fyrir viðmiðunardag kjörskrár,
þremur vikum fyrir kjördag. Með þessum nýju ákvæðum
fellur niður hin sérstaka kærumeðferð hjá sveitarstjórn eða
fyrir dómi sem eldri lagaákvæði skipuðu fyrir um.
Tölur kjörskrárstofns hafa ævinlega verið hærri en
endanlegrar kjörskrár. Munurinn var þó sáralítill árin 1991
og 1995 og stafaði það aðallega af því að ekki eru lengur
teknir á kjörskrárstofn aðrir en þeir sem náð hafa kosningaaldri
á kjördegi. Aðrar ástæður em styttri framlagningarfrestur en
3. Kosningaþátttaka
Participation in the elections
Við kosningarnar 8. apríl 1995 greiddi atkvæði alls 167.751
kjósandi eða 87,4% af öllum kjósendum á kjörskrá. Er þetta
minnsta þátttaka í alþingiskosningum síðan 1946. Mest hefur
hún orðið 92,1% árið 1956. Við þjóðaratkvæðagreiðsluna
20.-23. maí 1944 um niðurfellingu sambandslagasamningsins
við Dani frá 1918 og stofnun lýðveldis var þátttakan 98,4%.
í 2. yfirliti er sýnd kosningaþátttaka síðan 1874, fyrir
kjósendur í heild svo og karla og konur sérstaklega. Við
kosningarnar 1995 greiddu atkvæði 87,3% karla sem voru á
kjörskrá, en 87,5% kvenna. Er það í fyrsta sinn sem
kosningaþátttaka kvenna er meiri en karla í alþingiskosningum
en við forsetakjör 1980 og 1988 var þátttaka kvenna einnig
meiri en karla. Aður hafði verið minnstur munur á þátttöku
karla og kvenna í alþingiskosningunum árið 1991 en þá var
kosningaþátttaka karla 87,9% og kvenna 87,3%. Við
forsetakjör 1980 og 1988 voru þessi hlutföll 90,1 % og 90,9%
í fyrra skiptið og í hið síðara 68,0% og 77,6%. Kosninga-
þátttaka kvenna í alþingiskosningunum 1995 var meiri en
þátttaka karla í öllum kjördæmum utan Norðurlands-
kjördæmanna tveggja.
í 5. yfirliti sést hve kosningaþátttaka var mikil í einstökum
kjördæmum. Mest varkosningaþátttakaáSuðurlandi, 90,9%,
og þar var jafnframt mest þátttaka karla, 90,7%, og kvenna,
91,0%. í Reykjavík var þátttakan minnst, 86,0%. Þátttaka
karla og kvenna var einnig minnst þar, 85,8% og 86,2%. Hér
verður þó að hafa í huga að þar eru langflestir á kjörskrá sem
eiga lögheimili erlendis en nýta sér ekki kosningarrétt sinn.
I töflu 1 er sýnt hve margir kjósendur greiddu atkvæði og
hlutfallslegþátttakaþeirraíhverjusveitarfélagi. Hverkjósandi
áður var og afnám kjörskrárkæra. Flestar breytingar frá
kjörskrárstofni til endanlegrar kjörskrár verða nú vegna
dauðsfalla.
I 3. yfirliti er sýnt hve margir þeirra sem voru á kjörskrár-
stofni til alþingiskosninganna 8. apríl 1995 áttu lögheimili
hér á landi eða erlendis viðmiðunardag kjörskrár, 18. mars
1995. Þeir sem áttu lögheimili erlendis voru 6.331 eða 3,3%
af fjölda kjósenda ákjörskrárstofni og svaraði það til 2,4% af
íbúatölunni.
í alþingiskosningunum 1995 voru konur á kjörskrá 131
fleiri en karlar. Að meðaltali voru 3.047 kjósendur á kjörskrá
á bak við hvern þingmann samanborið við 2.901 við kosning-
amar 1991.
Tafla 1 sýnirfjöldakjósendaíhverjukjördæmiogíhverju
sveitarfélagi. Ennfremur eru þar birtar tölur fyrir hvem kjör-
stað í Reykjavík. 14. yfirliti er sýnd tala kjósenda á kjörskrá
á hvern þinemann í hveriu kiördæmi í alþingiskosningunum
1983, 1987, 1991 og 1995.
er talinn í því sveitarfélagi þar sem hann stóð á kjörskrá en
ekki þar sem hann greiddi atkvæði ef hann nýtti sér heimild
til þess að greiða atkvæði í öðru sveitarfélagi í kjördæminu
(sjá 5. kafla). I 6. yfirliti sést hvernig sveitarfélögin innan
hvers kjördæmis og á landinu í heild skiptust eftir kosninga-
þátttöku. I nær tveimur af hverjum fimm sveitarfélögum var
kosningaþátttaka meiri en 90%. kosningaþátttaka 95% eða meiri: í eftirtöldum hreppum
Skarðshreppur í Skagafirði 98,7%
Grímseyj arhreppur 98,6%
Mosvallahreppur 97,6%
Grafningshreppur 97,1%
Mýrahreppur 96,2%
Kirkj uból shreppur 95,5%
Skeiðahreppur 95,4%
Lundarreykj adalshreppur 95,3%
S vínavatn shreppur 95,3%
Mj óafj arðarhreppur 95,2%
V estur-Landeyj ahreppur 95,1%
í alþingiskosningunum 1995 var kosningaþátttaka 95%
eða meiri í 11 hreppum. Er það sami fjöldi hreppa og 1991 en
árið 1987 voru 19 sveitarfélög með jafnmikla eða meiri
þátttöku. Árið 1995 var kosningaþátttaka undir 80% í 4
hreppum en í 8 hreppum 1991. Kosningaþátttaka var minnst
íSkagahreppi76,l%,Raufarhafnarhreppi77,7%,Glæsibæjar-
hreppi 78,9% og Þverárhlíðarhreppi 79,3%.