Fréttablaðið - 10.10.2019, Blaðsíða 14

Vinnustaðir eru með opin rými þar sem heyrist í kaffivélum í bland við reglu-legar símhringingar. Skvaldur vinnufé-
laganna rennur saman við suðið í
tölvunum sem hljómar undir niðri
á meðan símarnir hringja. Úti er
stöðugur umferðarniðurinn og
reglulegar bílf lautur og bremsu-
ískur. Inn í þennan kokteil blandast
högg frá smíðavinnu og hávaði frá
vegagerð. Á sumrin eru það sláttu-
vélarnar sem eru bakgrunnstónn-
inn á sólríkum sumardögum, ein-
mitt þegar nýbúið er að stilla upp
sólstólnum á pallinum.
Fyrir utan þennan utanaðkom-
andi hávaða eru ýmisleg hljóð sem
við veljum okkur að hlýða á eins og
að hlusta á tónlist og horfa á sjón-
varp. Stundum er það gert í nafni
þess að slaka á og njóta. Gott og vel
en þegar sjónvarpið er bara á í bak-
grunninum á meðan það er verið
að gera annað og heyrnartólin eru
alltaf á í göngutúrnum eða í heima-
náminu með stærðfræðidæmunum,
þá má velta fyrir sér hvort það sé
örugglega hjálplegt að hlusta á
eitthvað á meðan. Hljóðmengun í
hversdagslífinu er orðin svo algeng
að það er erfitt að muna hvenær
maður upplifði síðast algjöra þögn.
Öll hljóð eru ekki endilega hávaði,
eins og tónlist sem mann langar að
hlusta á (öfugt við lyftutónlist eða
jólalög í október) sem hefur góð
áhrif á mann eða náttúruhljóð á
borð við seitlandi læk, en leitin
að þögninni er ekki auðveld.
Fimm dagar í þögn
Anna Dóra Frostadóttir,
sálfræðingur og núvit-
undarkennari hjá
Núvitundarsetr-
inu, er nýkomin
Þögnin
hið innra
Þögn er að verða sífellt fágætari í dag-
legu lífi okkar en hún hefur mikilvægu
hlutverki að gegna til að hvíla heilann.
Áreitið er úti um allt þannig að við þurf-
um að læra að takast á við það og finna
þögnina innra með okkur. Umhverfis-
hljóð og tónlist hafa heilmikil áhrif.
úr fimm daga þöglu
hlédragi eða kyrrðar-
dögum sem haldnir voru í
Sólheimum í Grímsnesi. Hún
segir þessa þöglu daga vera hugs-
aða til að dýpka núvitundariðkun
sína.
„Við erum leidd í gegnum núvit-
undaræfingar í þögn með okkur
sjálfum. Við tökum tíma til að
vera með okkur og setjumst niður
í sjálfsskoðun,“ segir Anna Dóra og
útskýrir nánar: „Í gegnum æfing-
arnar erum við að þjálfa athyglina
og vakna til vitundar um virkni
hugans. Við tökum eftir því þegar
hugurinn reikar burt og færum
athyglina mjúklega aftur á það sem
við erum að þjálfa athyglina til að
hvíla á hverju sinni,“ segir hún en
dæmi um það er að hvíla athyglina
á önduninni.
Núvitundarþjálfun felur í sér
„endurtekið stefnumót við sjálfan
sig. Þar sem við leyfum athyglinni
að falla inn á við og fylgjumst með
eigin hugsunum, tilfinningum, lík-
amskenndum og hvötum koma og
fara. Þetta er mild leið til að kynnast
sjálfum sér.“
Hvernig er að vera fimm heila
daga í þögn?
„Á hefðbundnum núvitundar-
námskeiðum býr fólk við þetta
daglega amstur og fer heim að hug-
leiða á meðan hundurinn geltir
og börnin banka á hurðina. Það
er yfirleitt eitthvert áreiti og þá er
hjálplegt að geta leyft athyglinni að
falla inn á við, sama hvað er í gangi.
Þetta er mjög mikilvæg færni sem
við erum að þjálfa, að ná að líta inn
á við þrátt fyrir atið og áreitið allt
um kring. En með því að fara í lengri
tíma, eins og á kyrrðardaga, þá eru
skapaðar aðstæður þar sem maður
er í þögn og núvitundariðkunin
nær að dýpka enn frekar. Fyrstu
tvo, þrjá dagana er hugurinn oft
enn þá að vinna úr þessum blessaða
verkefnalista okkar og við erum
enn víruð í takt við samfélagið.
Það tekur tíma að komast
í annað tempó þar sem
maður er að þjálfa
sig í bara „að vera“. Við erum alltaf
svo mikið „að gera“. Þarna skapast
skilyrði og tækifæri til að skoða af
forvitni og mildi: Hvernig er það að
vera ég og hvað er að gerast innra
með mér? Og hlusta á svörin innra
með sér.“
Virkja viskuna
Anna Dóra segir að algengt sé að á
öðrum eða þriðja degi fari öldurnar
í huganum að lægja. „Það má líkja
þessu við snjókúlu, sem maður
hristir og snjókornin fara á f lug en
hægt og rólega falla þau niður. Þá
kemur þessi skýrleiki og yfirsýn.
Þessar venjubundnu hugsanir falla
niður og maður nær að stíga úr verk-
efnalistanum og dýpra inn í sjálfan
sig, hlusta á sjálfan sig og vera til
staðar í því sem maður er að gera.
Þarna nær maður að virkja þessa
visku sem býr innra með okkur
öllum en við veitum okkur kannski
ekki tækifæri, tíma eða skilyrði til
að taka eftir og hlusta á.“
Það gefast sjaldnast tækifæri til að
vera fimm daga í þögn. Hvað gerir
þú til að vera í þögn þess á milli?
„Þá er það bara mín daglega
núvitundariðkun, ég er með fasta
tíma þar sem ég tek æfingu og
staldra reglulega við í gegnum
daginn til að núllstilla mig. Síðan
er alltaf hægt að færa athyglina á
öndunina sem getur reynst dýr-
mætt athvarf innra með okkur á
hlaupunum,“ segir hún.
Þögn getur hjálpað til við að
endurtengjast sjálfum sér en líka
er mikilvægt að kunna að takast á
við áreitið. „Það er máttur þjálfunar
hugans að láta ekki trufla sig og geta
fundið þögnina innra með sjálfum
sér þrátt fyrir erilinn allt um kring,“
segir Anna Dóra.
„Til þess að þjálfa sig í þeim bjarg-
ráðum þarf maður að hafa gefið sér
reglulegan tíma með sjálfum sér,
þetta kemur ekki bara allt í einu.
Það er eðli hugans að reika burt og
með hugarþjálfun er hægt að beisla
Þessi kyrrð og
hugarró sem við
leitum að næst ekki endilega
þegar heimurinn staðnæm-
ist og allt fellur í ljúfa löð
heldur kannski einmitt með
því að ná þessu innra með
sér og leyfa hlutunum að
vera eins og þeir eru.
Anna Dóra
Frostadóttir
Hávaði er vanmetin hætta sem
getur valdið ýmsum heilsufarsvanda-
málum, samkvæmt Alþjóðaheil-
brigðismálastofnuninni WHO. Á
meðal vandamála sem geta skapast til
styttri og lengri tíma eru svefnvanda-
mál, áhrif á hjarta- og æðakerfi, verra
vinnu- og lærdómsumhverfi, heyrnar-
skaði og fleira. Í Evrópu er kvartað
sífellt oftar undan hljóðmengun.
hann aðeins og ná tökum á honum
svo athyglin hvíli á því sem maður
vill að hún hvíli á hverju sinni,“ segir
hún, eins og til dæmis á önduninni í
stað hávaðans í kring. „Við búum öll
yfir þessum bjargráðum, það þarf
bara að virkja þau.“
Hvað finnst þér?
Hraðinn og áreitið er mikið í þjóð-
félaginu. „Eins og dagskipulag barna
í dag þar sem nánast hver klukku-
tími er bókaður. Það gefst lítill
tími fyrir þau að fá bara „að vera“
og kynnast sjálfum sér í stað þess
að sogast inn í ský samfélagsins,“
segir Anna Dóra en mikilvægt er að
börnin fái tækifæri til að velta fyrir
sér hvað þeim sjálfum finnst, ekki
bara því sem samfélagið segir að sé
töff og sniðugt.
„Þessi kyrrð og hugarró sem
við leitum að næst ekki endilega
þegar heimurinn staðnæmist og
allt fellur í ljúfa löð heldur kannski
einmitt með því að ná þessu innra
með sér og leyfa hlutunum að vera
eins og þeir eru og vera í tengslum
við sjálfan sig. Ef ásetningurinn er
að vera bara með þessari innöndun
og þessari útöndun þá næst þessi
hugarró með sjálfum sér jafnvel þó
það sé ys og þys allt um kring.“
Eitt í einu
Er mikilvægt að minnka áreitið
þegar hægt er?
„Já, tvímælalaust og gera bara
eitt í einu. Þegar maður er að borða,
að vera bara að borða, ekki hafa
sjónvarpið eða útvarpið í gangi. Ef
maður er að drekka morgunkaffi-
bollann, að veita þeirri upplifun
alla sína athygli. Og ef maður er að
hlusta á barnið sitt, að hlusta á það
heilshugar án þess að vera að gera
eitthvað annað á sama tíma, eins
og að vinna í tölvunni eða búa til
matinn eða eitthvað því um líkt.“
Hún ítrekar mikilvægi þess að
finna þögnina innra með sér. „Það
getur verið styðjandi að skapa
þessar aðstæður þar sem maður nær
að vera í lengri tíma í þögninni en
það er líka mikilvægt að virkja innri
bjargráð til að leyfa þögninni að
koma með í hversdagslífið og finna
þögnina innra með sér líka. Sumir
ætla sér að hugleiða en segja að það
gangi ekki vegna vegaframkvæmda
í nágrenninu eða umferðarhljóða en
ef maður ætlar alltaf að líta á það
sem hindrun, byrjar maður aldrei.
Það er hjálplegt að reyna að skapa
sér eins góð skilyrði og hægt er, hafa
áhrif á það sem maður getur haft
áhrif á en vera ekki með óraunhæfar
væntingar. Finna leiðir til að skapa
okkur innri frið og þögn þrátt fyrir
áreitið allt um kring,“ segir Anna
Dóra og heldur áfram:
„Sumir eiga erfitt með að þola
við í þögninni, kunna illa við hana
og forðast hana með ýmsum hætti.
Sumir eru hræddir við hverju þeir
mæta þegar þeir mæta sjálfum
sér og ýta í burtu upplifun sinni,
hvort sem það er kvíði, hræðsla eða
annað. En ef við ýtum okkur alltaf í
burtu eða höfnum okkur, þá náum
við aldrei að gangast við okkur eins
og við erum, samþykkja okkur eða
þykja vænt um okkur sjálf.“
Inga Rún
Sigurðardóttir
ingarun@frettabladid.is
Börn eru viðkv
æmari fyrir há
vaða á
nóttunni en að
rir hópar þar s
em þau sofa
lengur. Langve
ikt fólk og eldr
a fólk er líka
viðkvæmt fyri
r truflunum. F
ólk sem vinnu
r
vaktavinnu er
einnig í meiri
hættu vegna
hávaðamengu
nar vegna óreg
lulegs svefn-
munsturs. Fátæ
kara fólk sem h
efur ekki
kost á því að b
úa í rólegum h
verfum eða
einangra heim
ili sín vel þjáis
t meira en
aðrir hópar ve
gna hávaða. Bi
lið milli ríkra o
g
fátækra mun l
íklega aukast e
f ríkisstjórnum

tekst ekki að t
aka á hávaðam
engun.
TILVERAN
1 0 . O K T Ó B E R 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R12 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð