Hlynur - 15.03.1969, Síða 5

KAUPFELAGIÐ
STÓRI BJÖRNINN
Við hér á íslandi þekkjum vel
söguna iaf því, hvernig íslenzkum
bsendum tókst á sínum tíma með
aSstoð samvinnuhugsjónarinnar
að brjóta á bak aftur kúgun er-
lends kaupmannavalds og kom-
ast úr sárri fátækt upp í veru-
lega velmegun með því að standa
saman um verzlun sína og fram-
leiðslu. Það er saga, sem er of
kunn til þess að hana þurfi að
r®kja hér, og þótt hagfræðingar
þjóðarinnar séu að vísu ekki á
einu máli um það, hvort þjóð-
félag ok'kar geti talizt fullþróað
eftir þeim mælistikum, sem um
Pað eru settar innan iðnaðar-
landa hins vestræna heims, þá
er það eigi að síður staðreynd,
að miðað við hina frumstæðari
þjóðflokka heimsins ríkir hér
veruleg velmegun, og a. m. k. í
dreifbýlinu er það ekki öðru
fremur en því að þakka, að
kaupfélögin hafa þar á undan-
gengnum áratugum skapað að-
stöðu fyrir efnalegt sjálfstæði
fólks.
Qkkur er því hollt að hafa það
1 huga, ,að víða í heiminum á
fólk við margfalt meiri örðug-
feika að etja en við núlifandi
Islendingar höfum haft kynni
af- í norðvestur héruðum
Kanada eru almenn lífskjör t. d.
mjög léieg, og á það ekki sízt
við uim hina innfæddu íbúa þeiss-
ara svæða, Indíánana og Eski-
móana.
Norðarlega í Kanada er vatn,
sem nefnist Stóra-Bjarnarvatn.
Við vesturenda þess er Franklín
virkið, nefnt svo frá þeim tíma
þegar landnemar þurftu að verja
sig fyrir árásum herskárra Indí-
ana. en nú hefur skipt um, því
að þar er nú lítið þorp og íbú-
arnir nær eingöngu Indíánar. í
Franklín virki var fyrst selit upp
verzlunarstöð árið 1805, og frá
þeim tima og fram um 1950 lifðu
Indíánamir veiðimannalífi í ná-
grenninu, en höfðu miðstöð sína
í virkinu. 1950 reisti ríkisstjórn-
in hins vegar skóla í Franklín
virki, og um sama leyti setti
kaþólska kirkjan þar upp trú-
boðsstöð. Upp úr því fóru Indí-
ánamir að setjast þar að, og
jafnframt breyttust atvinnu-
hættir þeirra. Þeir fóru nú smátt
og smátt að hætta veiðimanna-
lí'finu, en í þess stað sneru þeir
sér að öðrum atvinnugreinum,
'einkum fiskveiðum. Það sóttist
hins vegar seint fyrir þá að kom-
ast upp á lagið með þessar nýju
atvinnugreinar, og þrátt fyrir
verulega styrki og aðstoð frá
hinu opinbera söfnuðu flestir
þeirra tálsverðum skuldum hjá
verzluninni.
Loks kom að því, að Indíán-
arnir sáu að við svo búið mátti
ekki standa. Nokkrir þeirra tóku
sig saman í ársbyrjun 1961 og
fengu 50 dollara lán hjá ka-
þólsku trúboðsstöðinni. Með þá
peninga í höndunum hófu þeir
fisksölu til verktaka, sem voru
að reisa flugvöll ekki langt und-
an, og þegar þeim viðskiptum
lauk höfðu Indíánarnir selt
þangað fisk fyrir 613 dollara og
haft nokkurn hagnað. í fram-
haldi áf því reyndu þeir einnig
að selja fisk til bæjarins Inuvik
við mynni Mackenzie fljótsins,
en þau viðskipti voru stöðvuð af
hinu opinbera, þar sem þau
reyndust brjóta í bága við gild-
andi lög um fisksölu á þessu
svæði. Indíánarnir sneru sér til
stjómarinnar og báðu um að fá
þessu breytt, en það reyndist
ókleift, þó að stjómin hlypi
reyndar undir bagga með þeim
í bili og keypti af þeim hálft
annað tonn af fiski, sem þeir
höfðu ætlað sér að selja í Inuvik.
Hins vegar voru framtíðarat-
vinnuhorfur þeirra alveg jafn
ótryggar eftir sem áður.
í kaþólsku trúboðsstöðinni var
starfandi prestur, faðir Fumo-
leaíu, sem hafði mikinn áhuga á
framfaramál'Um Indíánanna.
Hann hafði m. a. haft spurnir
af því, að Eskimóar víðs vegar
í norðurhéruðum Kanada hefðu
stofnað með sér kaupfélög, sem
gefizt hefðu mj ög vel í því skyni
að efla sjálfsbjargarviðleitni fé-
lagsmannianna í atvinnumálum,
og nú sagði hann forystumönn-
um fiskseljendanna í hópi Indí-
ánanna frá því sem hann vissi
um þessi félög. Þetta vakti
áhuga þeirra, og þeir fóru að
spyrjast fyrir um þessi félög
Eskimóanna. Starfsmenn í norð-
urhéraðadeild kanadíska stjórn-
arráðsins gáfu þeim fúslega all-
ar upplýsingar um þessi félög, en
sögðu þeim hins vegar um leið,
að þó iað þau hefðu reynzt vel
hjá Eskimóunum, væri ekki þar
með sagt, að þau myndu henta
Indíánum vel, þar sem at-
vinnuhættir þeirra væru að
verulegu leyti frábrugðnir, svo
Sýnishom af minjagripaframleiðslu
Indíánanna.
HLYNUR 5