Hlynur - 15.05.1970, Síða 7

Úr viðtali við
OLOF PALME
Hinn ungi sænski forsætisráðherra Olof Palme hefur vakið á sér
athygli jafnt heima sem erlendis fyrir djarfar og nýstárlegar hugmyndir
á ýmsum sviðum. Fyrir nokkru átti blaðamaður frá sænska samvinnu-
blaðinu Yi viðtal við hann, þar sem hann svaraði m. a. spurningum um
almannahreyfingar almennt og um sænsku samvinnuhreyfinguna og
hlutverk hennar sérstaklega. Við birtum hér nokkra kafla úr viðtalinu
í þýðingu til fróðleiks.
. . . •— Almannahreyfingarnar
eru torskilgreinanlegur, en þó
greinilegur áhrifaþáttur í sænsku
þjóðlífi. Hvernig skilgreinir þú
þennan þátt?
— Frá mínu sjónarmiði eru al-
mannahreyfingarnar fyrst og
fremst markverður þjóðfélagsþátt-
ur, sem kom fram í Svíþjóð á 19.
öld og hefur nú varðveitt lífskraft
sinn á undursamlegan hátt í næst-
um 100 ár. Hinar mikilvægustu
þeirra voru vakningar-, bindindis-
og verkalýðshreyfingarnar ásamt
samvinnuhreyfingunni, og hið
ánægjulega er, hvernig þessum
tegundum samtaka hefur tekizt að
halda lífskrafti sínum, þrátt fyrir
hinar miklu breytingar á þjóðfé-
laginu. Það er öflugur og jákvæð-
ur kraftur í lýðræði okkar.
— Það fólk, sem stendur utan
almannahreyfinganna, heldur því
stundum fram, að mikilvægi þeirra
sé ofmetið.
— Það er grundvallarmisskiln-
ingur. Almannahreyfingarnar eru,
jafnvel á alþjóðamælikvarða, ein-
stæð fyrirbæri fyrir Norðurlönd. í
Danmörku voru það bændahreyf-
ingin og lýðháskólahugsjónin, sem
voru ríkjandi á mótunarárum
þeirra, og það hefur gefið dönsku
almannahreyfingunum að nokkru
sinn eigin svip. Ég hef stundum
sagt, að í Svíþjóð sé námshringa-
lýðræði. Það var í hinni sameigin-
legu þekkingarsókn og í umræðun-
um í litlu hópunum, sem þessar
hreyfingar byggðust fyrst og
fremst upp. Þetta hefur sett veru-
legan svip á lýðræðið hér í land-
inu. Þeir sem ekki skilja gildi al-
mannahreyfinganna, hafa rangmet-
ið lýðræði okkar ...
— Tekur þú sem stjórnmálamað-
ur mikið tillit til sjónarmiða al-
mannahreyfinganna í þínu daglega
starfi, eða er það staðreynd, að
t. d. samvinnuhreyfingin og hin
faglega og pólitíska verkalýðshreyf-
ing komi í raun og veru fram fyrir
hönd hinna fjögurra miljóna fé-
lagsmanna sinna?
— Ég verð að gera ráð fyrir því,
að þegar almannahreyfingarnar
láta til sín taka á pólitíska sviðinu,
þá komi þær í raun og veru fram
fyrir hönd félagsmanna sinna og
að sjónarmið þeirra séu reist á
traustum grunni. En sem stjórn-
málamaður verð ég líka að grand-
skoða sjónarmiðin og vega þau og
meta í ljósi annarra sjónarmiða . ..
— Hvernig lítur þú hugmynda-
fræðilega á þá efnahagslegu þrí-
skiptingu, sem ríkir í atvinnulíf-
inu: einka-, ríkis- og samvinnu-
rekstur?
— Ég er ekki fylgjandi valda-
samdrætti. Af þeirri ástæðu og
nokkrum öðrum í viðbót álít ég
það mjög heppilegt, að hlutur sam-
vinnurekstursins í atvinnulífi okk-
ar aukist. Ég vonast eftir öflugri
útvíkkun á hlutdeild samvinnu-
rekstursins á iðnaðarsviðinu á
næstu árum.
— Fyrirtæki í algjörri ríkiseign
hafa þá engan forgang í hinni
sósíalísku framtíðarsýn þinni, þeg-
ar þú óskar eftir meira jafnvægi í
hlutfallinu á móti einkarekstrin-
um?
— Ólíkar tegundir af samvinnu,
reyndar allar þær tegundir sem við
höfum hér í Svíþjóð, skapa lýðræði
í efnahagslífinu, sem er einmitt
það sem ég sem sósíaldemókrati
stefni að. Jafnframt skapa eigin
fyrirtæki og samtök neytendanna
einkaeignarmótvægi á móti öðrum
atvinnurekstri. Þetta er í mínum
augum óhemjumikilvægt og reynd-
ar hreint grundvallaratriði...
— Nú hafa KF og hið opinbera
átt sameiginlegan þátt í ýmsum
fyrirtækjum hin síðari ár. Álítur
þú æskilegt, að það samstarf verði
aukið?
— Já, hiklaust. Slíkt fellur vel
inn í hugmyndir mínar um afskipti
ríkisins af atvinnulífinu á næstu
árum. Þar er lýðræðislegt mat
aftur ein meginástæða mín. Rekst-
ursform samvinnufélaganna er frá
mörgum sjónarmiðum styrkur . . .
— Finnst þér, að KF og önnur
samvinnufyrirtæki hafi uppfyllt
skyldur sínar varðandi uppbygg-
Framhald á bls. 15.
HLYNUB 7