Nesfréttir - mar. 2017, Side 9

Nes ­frétt ir 9
Eystrasaltslandanna, Georgíu og
Armeníu og tvisvar til þeirrar hrjáðu
borgar Kabúl í Afganistan. Þar var
ég að þjálfa starfsfólk sem vinnur á
Ali Abad Orotopedic Centre, sem er
stór endurhæfingarmiðstöð fyrir fólk
sem misst hefur útlimi. Í Afganistan
er mikið um fólk sem misst hefur
útlimi vegna stríðsins m.a. vegna
jarðsprengja sem þar eru nánast á
hverju horni eftir 30 ára stríðsátök.
Afganistan er land sem segja má að
liggi í klemmu en það á landamæri að
sex löndum og langt í frá að alls staðar
hafi verið friðvænlegt á þessu svæði
í áratugi.“
Ekki sjálfbært samfélag á Haiti
Jóhann kom líka að hjálparverk-
efnum á Haiti eftir mikla jarðskjálfta
sem þar urðu 2010. Haiti er ótrúlegt
land að koma til. Eyjan er græn öðrum
megin þar sem Dómínikanska lýðveld-
ið er, en grá hinum megin þar sem
Haítí er. Þetta er vegna þess að þar er
búið að höggva allan skóg Haítí megin
og jarðvegur takmarkaður. Á eyjunni
getur hins vegar nær allt vaxið sem
vaxið getur á jörðinni en engu að síður
er samfélagið á Haítí ekki sjálfbært.
Þar hefur verið framið mikið arðrán í
gegnum tíðina og spilltar stjórnir farið
með völdin. Francois Duvalier eða
Papa Dog eins og hann var jafnan kall-
aður stjórnaði þar með harðri hendi
og síðan sonur hans Jan-Claude eða
Baby Dog þar til hann var hrakinn frá
völdum 1986. En þótt Duvalier ættin
hafi horfið af valdastólunum hefur
ekki tekist að byggja sjálfbært sam-
félag upp.“ Verkefnið að byggja Haítí
upp eftir jarðskjálftana var eitt af því
erfiðasta sem Alþjóða Rauði krossinn
hefur tekið að sér. Þar kom margt til
eins og mjög mikil eyðilegging, mikið
mannfall, spilling, gríðarleg fátækt
og Rauða kross landsfélag sem var
mjög veikt.
Þetta starf kennir manni hvað
við búum í góðu landi
Jóhann segir að það sé mjög
lærdómsríkt að koma til landa þar
sem mikil neyð er til staðar. „Það getur
verið erfitt fyrir fólk sem lifir við allt
önnur skilyrði að skylja hvað liggi að
baki og óþægilegt að upplifa þessar
staðreyndir. En þetta kennir manni
líka að við búum við gott atlæti hér á
Íslandi. Nú stendur til ein ferðin enn og
það er til Úganda. Í norðurhéruðum
landsins er mikið af flóttafólki frá suður
Súdan og margar flóttamannabúðir
með allt upp í 250 þúsund manns í
einum búðum. Íbúar suður Súdan lifa
við skelfilega upplausn, stöðug átök
stríðandi fylkinga og hungursneyð. Ég
hef verið að kynna mér þetta í tengs-
lum við þessa ferð og ljóst er að þessi
gríðarlegi flóttamanna straumur yfir
til Úganda skapar mikinn vanda sem
verður að taka á. Ætlunin er að vinna
með starfsfólki og sjálfboðaliðum
Rauða krossins sem er að störfum
nótt sem dag í flóttamannabúðunum.
Það þarf að búa til verkferla, fræða
um áföll og afleiðingar þeirra, til þess
að vera betur í stakk búin til að styðja
flóttafólkið, auk þess að kenna starfs-
fólkinu og sjálfboðaliðunum hvernig
best er að hlúa að sjálfu sér.“
Kóleran er hættuleg en
auðveld að lækna
En hvernig er með tungumál þegar
erlendir aðilar á borð við Norðurlanda-
búa fara inn á þessu fjarlægu svið. Er
ekki hætta á samskiptavandamálum
þar sem fólk talar ef til vill enga ensku.
„Það er alltaf hætta á því ef unnið er í
gegnum túlka. Í Úganda er töluð enska
að nokkru leyti þannig að það verður
ekki vandamál. Á Asíusvæðunum til
dæmis í Afganistan og einnig í Íran þarf
allt að fara í gegnum túlka þar sem
tungumálið er annars vegar arabíska
og hins vegar persneska. Það er því
mikið mál að finna hæfa túlka. Hvað
varðar árangur af starfinu sér maður
oft skjót umskipti og oft þarf ekki mikið
til. Eitt af því er t.d. að auka hrein-
læti meðal innfæddra. Kólera er til
dæmis engin drepsótt. Hún einkennist
af nið ur gang og upp köstum , loks
ofþorn un, krömpum og dauða. Það er
hægt að koma að verulegu leyti í veg
fyrir kóleru með auknu hreinlæti og
aðgengi að hreinu vatni. Sjúklingum
gefin ákveðin vatnsblanda sem inni-
heldur sölt og það bjargar þeim. En
það er líka fróðlegt að kynnast fólki
og fara inn í menningu þessara landa
sem getur verið mjög mismunandi.
Það er fróðlegt og lærdómsríkt að t.d.
vera boðinn í mat inn á heimili í öðrum
menningarheimi og kynnast siðum
og venjum þar sem geta verið af allt
öðrum toga en hér heima.“
Áfallastreyturöskun er
kvíðasjúkdómur
Jóhann hefur einnig fengist við að
kenna og veita áfallahjálp. Þetta hugtak
varð til hér heima eftir snjóflóðin fyrir
vestan 1995. En hvað felst í raun á bak
við þetta hugtak. „Það er kannski von
að þú spyrjir. Það er mikið rætt um
áfallahjálp en ef til vill minna um hvað
hún snýst annað en að styrkja fólk og
styðja sem orðið hefur fyrir áföllum í
lífi sínu. Það er kannski best að byrja
á því að segja að áfallahjálp er engin
töfralausn. Það er engin ein lausn til
sem gengur fyrir alla og aðstæður geta
líka verið svo mismunandi. Áföll skapa
uppnám og viðbrögðin verða eftir því.
Áfallahjálp reynir að mæta fólki þar
sem það er statt í kjölfar áfalls. Öll við-
brögð eru einstaklingsbundin og eins
eru atburðirnir margvíslegir. Það sem
gert er m.a. er að veita upplýsingar,
draga úr uppnámi, efla öryggi, veita
hagnýtan stuðning og viðhalda von.
Það er mikilvægt að draga úr uppnámi
svo viðkomandi geti sem fyrst náð
stjórn á eigin ástandi. Í kjölfar áfalla
getur fólk þróað með sér það sem við
köllum áfallastreyturöskun og er í raun-
inni kvíðasjúkdómur. Slíkt er hins vegar
ekki greint fyrr en eftir 6 til 8 vikur frá
atburði. Í langflestum tilfellum vinnur
fólk sig sjálft út úr áfallinu með að-
stoð sinna nánustu. Ef hins vegar betri
líðan lætur á sér standa er sjálfsagt að
leita til sérfræðinga. Þeir sem sinna
áfallahjálp vinna oftast eftir ákveðnum
ferlum sem hafa verið gagnreyndir og
gefið góðan árangur. Í þessu starfi er
mikilvægt að sýna yfirvegun, ræða við
fólk og leita leiða til þess að róa það og
finna hagnýtar lausnir.“
Jarðskjálftar og
Eyjafjallajökulsgos á Suðurlandi
Jóhann segir sem dæmi að ýmsir
hafi orðið fyrir áföllum á Suðurlandi
bæði þegar jarðskjálftinn reið yfir á
þjóðhátíðardaginn árið 2000 og einnig
2008 og svo má nefna Eyjafjallajökuls-
gosið sem enn eitt dæmið um það
þegar þegar ótti og kvíði tók fólk föst-
um tökum. Ég var að vinna á vegum
Rauða krossins í öllum þessum til-
fellum. Sem dæmi um ógn má segja að
gosið í Eyjafjallajökli hafi verið býsna
ógnvekjandi vegna öskunnar hún var
alls staðar. Það „rigndi“ sandi og þú
sást ekki handa þinna skil. Hún var í
öndunarfærunum og það var kæfandi.
Það var því skiljanlegt að bændur á
svæðinu hefðu áhyggjur og ættu oft á
tíðum erfitt. Eitt af þeim úrræðum sem
Rauði krossinn tók þátt í var að koma
upp s.k. þjónustumiðstöð fyrir svæðið.
Fólkið úr sveitunum kom í hádeginu og
gat fengið að borða og þarna dreifðum
við öllum upplýsingum sem við höfðum
undir höndum. Eins varð þetta sá
staður sem fjölmiðlafólk gat komið á og
aflað frétta.“
Sálfræðingar Höfðabakka og
Ísafjörður
Jóhann er hluti af Sálfræðingum
Höfðabakka. Hvernig kom það til.
„Þetta byrjaði með því að fyrir fjórum
árum vorum við nokkrir sálfræðingar
sem voru á hrakhólum með húsnæði.
Okkur langaði líka til að vinna saman,
veita góða þjónustu í góðu umhverfi
og gera þetta með stæl. Við tókum
því á leigu um 700 fm. húsnæði sem
við skiptum upp í 16 herbergi, sal
og eldhús. Við réðum tvo ritara og
framkvæmdastjóra, leigðum þau
herbergi sem við nýttum ekki sjálf
og opnuðum stærstu sálfræðistofu
á landinu. Í dag eru við 21 sem
störfum þarna og þetta gengur alveg
ljómandi. Þarna starfa ég við almenn
sálfræðistörf í dag þótt ég taki að mér
ýmis verkefni fyrir utan. Eitt af því er
að sinna sálfræðiþjónustu á Ísafirði
sem mér finnst bæði áhugavert og
ánægjulegt. Ég fer vestur þriðju hverja
viku og er því búinn að kynnast bæði
flugleiðinni og landleiðinni nokkuð
vel því veður eru oft válynd og
ekki alltaf gefið að maður komist,“
segir Jóhann að lokum.
Jóhann við hjálparstarfi á Haíti.
Jóhann ásamt nemendahóp á námskeiði hjá honum í Georgíu.