Morgunblaðið - 25.09.2019, Side 12

12 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 2019
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Hæstiréttur Bretlands úrskurðaði
einróma í gær að Boris Johnson for-
sætisráðherra hefði brotið lög með
því að ráðleggja drottningunni að
senda þingið heim. Úrskurðurinn er
mikið pólitískt áfall fyrir forsætisráð-
herrann og kröfðust leiðtogar
stjórnarandstöðuflokka þess að hann
segði af sér.
Ellefu dómarar réttarins komust
að þeirri niðurstöðu að ráðlegging
forsætisráðherrans væri „ólögleg“ og
„ógild“ og tilskipun drottningar um
að senda þingið heim væri því í raun
ekki í gildi. Ákvörðun Johnsons væri
eins og „óútfyllt ávísun“ og yrði til
þess að þingið gæti ekki gegnt
stjórnarskrárbundnu hlutverki sínu.
„Þingið hefur ekki verið sent heim,“
sagði Brenda Hale, forseti réttarins.
Fréttaskýrandi breska ríkisút-
varpsins í dómsmálum, Clive Cole-
man, sagði að niðurstaða réttarins
væri „lagaleg, stjórnskipuleg og pól-
itísk sprengja“ og erfitt væri að of-
meta þýðingu hennar. Úrskurðurinn
hefur fordæmisgildi, þannig að laga-
lega yrði erfitt fyrir Johnson að ráð-
leggja drottningunni að senda þingið
heim aftur við þessar aðstæður, að
sögn fréttaskýranda AFP. Hann seg-
ir að úrskurðurinn hafi mikla stjórn-
skipulega þýðingu og feli í sér að vald
hæstaréttar til að tryggja að þingið
geti gegnt stjórnarskrárbundnu hlut-
verki sínu hafi meira vægi en formleg
tilskipun Elísabetar 2. Bretadrottn-
ingar um að senda þingið heim.
Ólíkt þinghléum og þingrofi
Johnson tilkynnti 28. ágúst að
hann hefði ákveðið að ráðleggja
drottningunni að senda þingið heim
og kalla það saman aftur fimm vikum
síðar, eða 14. október. Andstæðingar
brexit-stefnu Johnsons mótmæltu
ákvörðuninni harðlega og sögðu að
markmiðið með henni hefði verið að
þagga niður í þinginu, sem vill koma í
veg fyrir útgöngu Bretlands úr Evr-
ópusambandinu án samnings. John-
son hefur sagt að hann vilji ná nýju
samkomulagi við ESB um útgönguna
en takist það ekki gangi Bretland úr
sambandinu án samnings 31. októ-
ber. Meirihluti þingsins er hins vegar
andvígur útgöngu án samnings, þar
sem talið er að hún myndi skaða efna-
hag landsins. Þegar þingið kom sam-
an eftir sumarhlé í byrjun september
samþykkti það frumvarp til laga um
að útgöngunni yrði frestað um þrjá
mánuði næðist ekki nýtt brexit-sam-
komulag.
Samkvæmt ákvörðun forsætisráð-
herrans átti Bretadrottning að flytja
stefnuræðu stjórnar Íhaldsflokksins
þegar þingið kæmi aftur saman 14.
október. Johnson hefur sagt að tíma-
bundin lokun þingsins (e. proroga-
tion) sé löglegt, alvanalegt og nauð-
synlegt úrræði til að gera nýjum
forsætisráðherra og ríkisstjórninni
kleift að leggja fram stefnu sína og
nýja áætlun um framlagningu
stjórnarfrumvarpa. Venja er að
breska þingið sé sent heim í skamm-
an tíma, yfirleitt í apríl eða maí, og
benti hæstirétturinn á að þessu úr-
ræði hefði oftast aðeins verið beitt í
nokkra daga. Þingmenn halda þá
sætum sínum og stjórnin situr áfram
en engin umræða og engar atkvæða-
greiðslur fara fram á þinginu. Flest
lagafrumvörp sem ekki hafa verið af-
greidd falla þá dauð niður. Þingið er
þó ekki rofið eins og gert er þegar
boðað er til kosninga og þetta úrræði
er einnig ólíkt þinghléum sem þing-
menn greiða atkvæði um, t.a.m.
sumarhléum og hléum vegna lands-
funda flokkanna á haustin.
Áfrýjunarréttur Skotlands hafði
komist að sömu niðurstöðu og hæsti-
réttur Bretlands og úrskurðað að for-
sætisráðherrann hefði brotið lög með
því að senda þingið heim. Yfirréttur á
Englandi úrskurðaði hins vegar
vegna annarrar lögsóknar að ákvarð-
anir um lokun þingsins væru „pólit-
ískt málefni“ sem dómstólar ættu
ekki að hafa afskipti af. Hæstiréttur
Bretlands komst hins vegar að þeirri
niðurstöðu að það hefði verið á vald-
sviði dómstólanna öldum saman að
hafa eftirlit með gerðum ríkis-
stjórnarinnar. Rétturinn sagði einnig
að forsætisráðherrann hefði tekið
ákvörðunina um lokun þingsins við
„einstakar“ aðstæður vegna væntan-
legrar útgöngu Bretlands úr ESB
sem hefði í för með sér „grundvallar-
breytingu“ fyrir landið. Þingið hefði
rétt til að hafa áhrif á þá breytingu.
„Hryllileg stund“
fyrir drottninguna
Niðurstaða hæstaréttarins felur í
sér að hann telur að forsætisráð-
herrann hafi villt um fyrir drottning-
unni. AFP hefur eftir stjórnlagasér-
fræðingum að drottningin hafi átt
einskis annars úrkosti en að sam-
þykkja ráðleggingu forsætisráð-
herrans um að senda þingið heim.
Samkvæmt stjórnskipun Bretlands
hefur þjóðhöfðinginn framkvæmda-
vald en getur í raun aðeins beitt því
að ráði forsætisráðherrans, sem ber
pólitísku ábyrgðina. „Þetta er elsta
reglan í stjórnskipuninni,“ hefur
AFP eftir Robert Craig, stjórnlaga-
sérfræðingi við Durham-háskóla.
„Þetta er hryllileg stund fyrir þjóð-
höfðingjann,“ sagði Jonny Dymond,
fréttaskýrandi breska ríkisútvarps-
ins í málefnum konungsfjölskyld-
unnar. „Áratugum og öldum saman
hefur breska konungsríkinu verið
stjórnað samkvæmt venjum, fordæm-
um og þegjandi samkomulagi um að
ganga ekki of langt. Boris Johnson
hefur sprengt þetta í tætlur.“
John Major, fyrrverandi forsætis-
ráðherra Bretlands, kvaðst vona að
Johnson léti sér þetta að kenningu
verða. „Enginn forsætisráðherra má
koma svona fram við þjóðhöfðingjann
eða þingið aftur,“ sagði hann.
Krefjast afsagnar
Jeremy Corbyn, leiðtogi Verka-
mannaflokksins, og Nicola Sturgeon,
leiðtogi Skoska þjóðarflokksins,
kröfðust þess að forsætisráðherrann
segði af sér vegna lögbrotsins. Jo
Swinson, leiðtogi Frjálslyndra demó-
krata, tók í sama streng og sagði
Johnson hafa sannað endanlega að
hann væri ekki hæfur til að gegna
embætti forsætisráðherra.
Nokkrir þingmenn hvöttu til þess
að lögð yrði fram vantrauststillaga
gegn forsætisráðherranum. Forseti
neðri deildar þingsins kvaðst ætla að
setja slíka tillögu á dagskrá yrði hún
lögð fram formlega.
Talið er líklegt að Johnson hafni
kröfunni um afsögn þótt stjórn hans
njóti ekki lengur stuðnings meirihluta
í neðri deildinni. Hann ítrekaði í gær
tillögu sína um að þingkosningum
yrði flýtt og benda kannanir til þess
að deilur hans við þingið um brexit
hafi aukið fylgi Íhaldsflokksins. Hann
ýjaði að því að hann kynni að biðja
drottningu um að senda þingið heim
síðar til að stjórnin gæti lagt fram
stefnu sína og nýja áætlun um fram-
lagningu frumvarpa. Líklega yrði þá
þingið aðeins lokað í nokkra daga, en
ekki í fimm vikur eins og Johnson
vildi.
Í ár
Mikilvægir dagar
í brexit-málinu
Heimild: AFP
Ljósmynd: AFP/Jessica Taylor
17.-18 október
Leiðtogafundur ESB
24. júlí
Boris Johnson varð forsætisráðherra
31. október
Þriðji útgöngu-
dagurinn
15. jan., 12. mars,
29. mars
Breska þingið
hafnaði samningi
Theresu May
við ESB þrisvar
29. mars
Upphaflegur útgöngu-
dagur (honum
var frestað)
12. apríl
Annar útgöngudagurinn
(brexit frestað aftur)
23. maí
Bretar tóku
þátt í kosningum
til þings ESB
7. júní
May sagði af
sér sem leið-
togi Íhalds-
flokksins
26. júlí
Sumarhlé þingsins hófst
4. september
Þingið samþykkti frumvarp
um að fresta brexit um
þrjá mánuði
28. ágúst
Mótmæli eftir að Johnson tilkynnti að þingið yrði
sent heim og það myndi ekki starfa í fimm vikur
10. september
Breska þingið
sent heim
11. september
Áfrýjunarréttur í
Skotlandi úrskurðaði
að lokun þingsins væri
ólögleg. Hæstiréttur
Bretlands komst að
sömu niðurstöðu í gær
Mikið áfall fyrir Boris Johnson
 Hæstiréttur Bretlands úrskurðar að forsætisráðherrann hafi brotið lög með ákvörðun sinni um
að senda þingið heim  Úrskurðinum lýst sem „lagalegri, stjórnskipulegri og pólitískri sprengju“
Ósammála en
virðir úrskurðinn
» Boris Johnson forsætisráð-
herra kvaðst vera „mjög
ósammála“ dómurum hæsta-
réttar Bretlands en ætla að
virða þá niðurstöðu þeirra að
ákvörðun hans um að senda
þingið heim væri ólögleg.
» John Bercow, forseti neðri
deildar þingsins, sagði eftir
að niðurstaða réttarins var
birt að þingið kæmi aftur
saman í dag.
Nancy Pelosi, leiðtogi demókrata í
fulltrúadeild bandaríska þingsins,
tilkynnti í gær að demókratar í full-
trúadeildinni myndu hefja formlegt
ákæruferli á hendur Donald Trump,
forseta Bandaríkjanna, til embættis-
missis. Tilefnið er að Trump er sagð-
ur hafa tafið greiðslu hernaðar-
aðstoðar til Úkraínu og hafa þrýst á
Úkraínumenn að rannsaka Joe Bid-
en, fyrrverandi varaforseta og fram-
bjóðanda í forvali demókrata, og son
hans.
Trump segist ætla að opinbera að
fullu efni samtal sitt við Volodímír
Selenskí, forseta Úkraínu. „Þið
munuð sjá að þetta var vingjarnlegt
og algjörlega viðeigandi samtal,“
tísti Trump síðdegis í gær.
Málið hefur valdið miklum usla
vestanhafs, enda kom í ljós að
Trump fyrirskipaði embættis-
mönnum sínum að setja greiðslu
nærri 400 milljóna dala hernaðar-
aðstoðar til Úkraínumanna á ís
skömmu fyrir símtalið. Forsetinn
hefur svo viðurkennt að hafa hvatt
Selenskí til að rannsaka mál tengd
Joe Biden og syni hans Hunter Bid-
en, sem stýrði gasfyrirtæki í Úkra-
ínu í forsetatíð Obama.
arnarth@mbl.is
Kæruferli gegn Trump
 Trump ætlar að opinbera samtal sitt við Úkraínuforseta
AP
Bandaríkjaþing Nancy Pelosi er
forseti fulltrúadeildarinnar.
Bíldshöfða 16, 110 Reykjavík 414 84 00 www.martex.is
Góð þjónusta
byrjar með
flottum fatnaði.
Fatnaður fyrir fagfólk