Læknablaðið - maj 2019, Qupperneq 15

LÆKNAblaðið 2019/105 219
R A N N S Ó K N
sýnt að konum sé síður vísað í hjartaaðgerðir sökum óljósra ein­
kenna.32,33 Konur þróa einnig síðar með sér kransæðasjúkdóm mið­
að við karla,34 sem endurspeglast í rannsókn okkar, en þrátt fyrir
hærri aldur gengust færri konur undir kransæðahjáveitu samtímis
lokuskiptum. Af sömu ástæðu var EuroSCORE II kvenna fyrir að­
gerð marktækt hærra, en karla en kvenkyn og aldur eru sjálfstæðir
forspárþættir í þessu spálíkani.19,20,35
Lokuflatarmál fyrir aðgerð var marktækt minna hjá konum fyr­
ir aðgerð en sambærilegt þegar leiðrétt var fyrir heildar­líkams­
yfirborði einstaklingsins. Hjartaómskoðun fyrir aðgerð sýndi hins
vegar að konur voru með hærra þrýstingsfall yfir lokuna. Þetta
bendir til alvarlegri ósæðarlokuþrengsla hjá konum. Í flestum er­
lendum rannsóknum hafa konur sömuleiðis lengra genginn sjúk­
dóm og alvarlegri einkenni.20,36 Ekki sást þó munur á einkennum
fyrir aðgerð hjá körlum og konum en hafa ber í huga að rannsóknin
var aftursýn sem erfiðar mat á alvarleika einkenna en miðað við
framskyggna rannsókn.
Ígræddar lokur voru sambærilegar fyrir bæði kyn en í 83,6%
tilfella var notast við lífrænar lokur og voru 57% þeirra án grind­
ar. Eins og búast mátti við fengu konur marktækt minni lokur en
karlar, enda ósæðarrót þeirra minni. Tangar­ og vélartími reyndist
sambærilegur milli kynja þrátt fyrir hærra hlutfall kransæða­
hjáveitu hjá körlum. Þetta gæti skýrst af þrengri ósæðarrót kvenna
sem oft gerir lokuskiptin tæknilega erfiðari.
Tíðni alvarlegra fylgikvilla var sambærileg milli kynja og sama
átti við um minniháttar fylgikvilla. Þó höfðu konur hærri tíðni
þvagfærasýkinga, enda eru þær almennt næmari fyrir þvagfæra­
sýkingum.37 Konur fengu einnig fleiri einingar af rauðkornaþykkni
í legunni þrátt fyrir að blæða marktækt minna í brjóstholskera en
karlar. Almennt eru konur með lægri blóðrauða fyrir aðgerð en
karlar og virðist sem blóðgjöf sé oft ákveðin út frá blóðrauðagildi
sem ekki tekur tillit til þessa mismunar, en rannsóknir hafa sýnt
að tíðni blóðgjafa hjá konum er yfirleitt hærri en hjá körlum eftir
aðgerðir.38 Tíðni heilablóðfalls innan 30 daga frá aðgerð reyndist
lægri hér (1,6%) en í erlendum rannsóknum (um 2,5%).23 Tíðni
nýtil komins gáttatifs reyndist hins vegar hærri, bæði fyrir karla
og konur, eða í kringum 63% (á móti um 42% erlendis).39 Hárri tíðni
gáttatifs eftir opnar hjartaaðgerðir á Íslandi hefur áður verið lýst
og er skýringin ekki þekkt.40 Sama á við um tíðni enduraðgerða
vegna blæðinga sem reynist mun hærri hér á landi (14,5%) en í
erlendum rannsóknum (2­3%).41,42 Loks lágu konur lengur inni á
spítala en karlar en ekki var þó munur á legutíma á gjörgæslu­
deild eftir aðgerð. Huganlega getur þessi munur að einhverju leyti
skýrst af hærri aldri, en sennilega koma þó fleiri þættir við sögu,
enda aldursmunurinn aðeins tvö ár.
Fjölþáttaaðhvarfsgreining leiddi í ljós að kvenkyn reyndist ekki
forspárþáttur 30 daga dánartíðni eftir að leiðrétt hafði verið fyrir
helstu áhættuþáttum hjarta­ og æðasjúkdóma, aldri og EuroSCORE
II. Þá reyndist kvenkyn ekki heldur forspárþáttur í flóknara fjöl­
þáttalíkani sem gert var til næmisgreiningar. Niðurstöður okkar
eru sambærilegar sumum erlendum rannsóknum1,7,20,43 en þó ekki
öllum. Sumar þeirra sýna kvenkyn sem sjálfstæðan forspárþátt
hærri 30 daga dánartíðni.18,22,36 Í þessu sambandi ber þó að hafa í
huga að hugsanlega var rannsóknarþýðið of lítið til að sýna fram á
marktækan mun á 30 daga dánartíðni (hætta á tölfræðilegri villu
af gerð 2).
Þótt rannsóknin hafi ekki beinst að langtímaárangri var
reiknuð langtímalifun fyrir bæði kyn og reyndist hún sambæri­
leg fyrir konur og karla. Lifunartölur okkar eru í stórum dráttum
sambærilegar við rannsókn frá árinu 201036 og fyrri rannsóknir af
Landspítala.26,44
Styrkleiki þessarar rannsóknar er að hún nær til alla sjúklinga
heillar þjóðar sem gengust undir fyrstu ósæðarlokuskipti sín vegna
þrengsla, og spannar 12 ár. Notaðar voru tvær aðskildar skrár til
að finna sjúklingahópinn sem minnkar líkur á því að einhverjir
sjúklingar hafi ekki verið teknir með í rannsóknina. Helsti veik­
leiki rannsóknarinnar er að hún er afturskyggn og upplýsingar
fyrir aðgerð, svo sem áhættuþættir og einkenni, eru ekki eins ná­
kvæmar og ef hún hefði verið framskyggn. Rannsóknarþýðið var
heldur ekki nægilega stórt til að bera saman sjaldgæfa fylgikvilla
og hugsanlegt að fyrir einhverja þeirra sæist marktækur munur ef
sjúklingahópurinn hefði verið stærri.
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að konur eru rúmur
þriðjungur þeirra sem gangast undir opin ósæðarlokuskipti á Ís­
landi. Þær eru eldri en karlar þegar kemur að aðgerð og virðast
vera með alvarlegri lokusjúkdóm. Engu að síður er heildartíðni
snemmkominna fylgikvilla sambærileg fyrir bæði kyn, sem og
30 daga dánartíðni og langtímalifun. Kvenkyn reyndist ekki sjálf­
stæður forspárþáttur fyrir dauða innan 30 daga frá aðgerð.
Þakkir
Við þökkum Gunnhildi Jóhannsdóttur, skrifstofustjóra á skurð­
sviði Landspítala, fyrir hjálp við gagnaöflun.
Mynd 1. Kaplan-Meier-graf sem sýnir heildarlifun sjúklinga eftir aðgerð.