Læknablaðið - May 2019, Page 38

■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Þótt talið sé að Bárðar saga Snæfellsáss sé
ekki sagnfræðirit má snemma í sögunni
finna mannlýsingu þar sem Marfan­
heilkenninu er lýst. Það rann upp fyrir
Þórði Harðarsyni þar sem hann var með
útskriftarhópi sínum úr Menntaskólanum
í Reykjavík frá árinu 1960 í boði sendi­
herrans Auðuns Atlasonar í Vínarborg
árið 2015 og flutti Pálmi R. Pálmason
verkfræðingur þakkarræðu fyrir hönd
hópsins. Hann vitnaði í söguna þar segir
frá Þorkatli skinnvefju:
Hann var manni firnari en systrungur
við Bárð að frændsemi og hafði verið
fæddur upp fyrir norðan Dumbshaf. Þar
er illt til vaðmála og var sveinninn vafinn
í selaskinnum til skjóls og hafði það fyrir
reifa og því var hann kallaður Þorkell
skinnvefja. Hann var þá frumvaxta er hér
var komið sögunni. Hann var hár maður
og mjór og langt upp klofinn, handsíður
og liðaljótur og hafði mjóva fingur og
langa, þunnleitur og langleitur, lágu hátt
kinnarbeinin, tannber og tannljótur, út­
eygður og munnvíður, hálslangur og höf­
uðmikill, herðalítill og miðdigur, fæturnir
langir og mjóvir. Frár var hann og fimur
við hvaðvetna ...
Bárðar saga Snæfellsáss.
Íslendingasögur, Svart á hvítu,
Reykjavík 1985: 48.
„Ég þóttist sjá strax þegar ég heyrði og
svo sá þessa lýsingu hvað væri á seyði.
Raunar er það svo þegar ég les þessa
lýsingu fyrir kollega mína, lækna, koma
margir þeirra, með greininguna eins og
ég gerði þarna,“ segir Þórður. Greiningin
verði þó aðeins leidd af líkum.
„En mér finnst vera sterkar líkur til
þess að sá maður sem er í huga höfundar­
ins og er fyrirmynd Þorkels skinnvefju
hafi haft þennan sjúkdóm,“ segir Þórður
sem fór skilmerkilega yfir málið eftir
aðalfund Félags áhugamanna um sögu
læknisfræðinnar. Hátt í 30 voru mættir og
skemmtu sér vel yfir erindinu. En hvaðan
kemur þessi áhugi Þórðar á sjúkdómsein­
kennum í Íslendingasögunum?
„Margir læknar eru grúskarar á ýmsum
sviðum. Við höfum mörg gaman af því að
grauta í mörgu. Vonandi kunnum við að
sökkva okkur í fagið okkar en áhugamál
lækna eru mjög víðfeðm,“ segir Þórður
þar sem við setjumst niður á skrifstofum
Læknafélagsins og ræðum málin. Þórður
er á leið á fund öldunga í húsakynnunum
þennan dag og kíkir við hjá Læknablaðinu.
„Nú á dögum gengur sjúkdómsgrein­
ingin talsvert út á erfðagreiningu, en
lýsing sagnamannsins í Bárðar sögu Snæ­
fellsáss af þessum klínísku einkennum
stendur alveg fyrir sínu,” segir Þórður. En
er til trafala að greinast með Marfan­ heil­
kenni?
„Maður skyldi halda að þetta fólk gyldi
fyrir að hafa þennan sjúkdóm en það
er ekki endilega svo. Margir af þessum
sjúklingum með heilkenni Marfan eru
ágætlega á sig komnir líkamlega og jafnvel
Marfan-heilkenni er lýst
í Bárðar sögu Snæfellsáss
Vart er leiðum að líkjast! Eða hvað? Talið er að Abraham Lincoln Bandaríkjaforseti, Tútankamon faraó, Osama Bin Laden
hryðjuverkamaður, Sergei Rachmaninoff tónskáld og Michael Phelps sundkappi hafi verið eða séu með svokallað Marf-
an-heilkenni. Það á líka við um marga körfuboltakappa NBA-deildarinnar í Bandaríkjunum. Þórður Harðarson, prófessor
emeritus, segir að þótt Marfan-heilkenninu hafi fyrst verið lýst af Antoine Marfan árið 1896 í læknisfræðilegum tilgangi
bregði lýsingu á þessu heilkenni einnig fyrir í Bárðar sögu Snæfellsáss, einni af íslensku fornsögunum, um 750 árum fyrr.
Handritið AM 490 4to sem geymir einvörð-
ungu Bárðar sögu Snæfellsáss og er með hendi
Torfa Jónssonar (1617-1689), sennilega ritað
í Skálholti um 1640. Á myndinni er textinn
með lýsingu á sjúkdómseinkennum Marfan-
heilkennisins.
Myndina tók Sigurður Stefán Jónsson og hún
er birt með leyfi Stofnunar Árna Magnússon-
ar á Íslandi.