Læknablaðið - maj 2019, Qupperneq 45

LÆKNAblaðið 2019/105 249
ógagn,“ segir hann og vísar til dæmis í að
rannsóknir á rétt tæplega 1850 einstakling­
um hafi sýnt að þeir sem fengu ópíóíða í
meira en 7 daga væru helmingi líklegri til
þess að hafa skerta vinnufærni eftir eitt ár
en aðrir með sambærilegan áverka, sárs­
auka og skerðingu á vinnugetu við slysið.
„Önnur stór rannsókn sýndi að ávísun
ópíóíða innan 15 daga frá áverka var tengd
lengri fjarveru frá vinnu, jafnvel eftir að
leiðrétt var fyrir alvarleika áverka, vinnu­
sögu og öðrum lýðfræðilegum breytum.
Lengri fjarvera úr vinnu var einnig tengd
stærri skömmtum af ópíóíðum.“
Börnin reið við lækna
Spurður hvers vegna margir læknar fari
ekki eftir klínískum leiðbeiningum segir
hann að svo virðist sem oft gæti þeirrar
afstöðu hjá þeim að þeir horfi framhjá
óheillatíðindum af öðrum sjúklingum en
sínum eigin.
„Þegar við gerum athugasemdir virðast
sumir læknar halda að það sé nægileg
röksemd að gengið hafi vel með þeirra
sjúkling, þess vegna eigi hann að fá að
nota lyfið áfram,“ segir hann. „Það er eins
og það sé ekki nóg að það deyi fjölmargir
á ári hverju og að hér séu hundruð inn­
lagna,“ segir hann. „Það er kannski af því
að sjúklingurinn tók stærri skammt en
hann átti að taka, en það er einmitt gallinn
við lyfið að fólk vill taka meira en það á
að taka.“ Sömu hugsun sé ekki beitt þegar
komi að öðrum lyfjum.
Læknar sem vinni ekki með vandann
eins og fíknilæknar og geðlæknar sjái
iðulega ekki afleiðingarnar af því þegar
eitthvað misfarist. Til að mynda séu mörg
börn fólks sem misnoti lyfin bitur. „Þau
eru sár og reið út í læknana því mamma
eða pabbi eru ekki lagi. Það er ekki hægt
að bjóða vinum í heimsókn. Þau fá ekki
að borða og svo framvegis,“ sagði Andrés
og bætti við að læknar verði að horfa á
heildarmyndina.
Andrés segir verið að þrengja að notk­
un þessara lyfja. ADHD­lyf séu aðeins
afgreidd þeim sem hafa greiningu og skír­
teini og ekki megi skrifa út lyfseðil með
ávanabindandi lyfi ef annar slíkur lyfseðill
er fyrir í lyfjagáttinni.
„Það má hugsa sér fjölmargar leiðir til
þess að aðstoða lækna við að takmarka
ávísanir ávanabindandi lyfja. Ef hvítkyrni
fara undir 1000 míkrólítra meðan sjúkling­
ur tekur clozapin er gjöf þess hætt. Alveg
eins væri hægt að ákveða að ef notkun
ávanabindandi lyfja fer yfir til dæmis
einn ráðlagðan dagsskammt á dag alla
daga ársins skuli gjöf ávanabindandi lyfja
hætt,“ segir hann og bætir við að ekki ætti
að vera hægt að endurnýja ávanabindandi
lyf í gegnum síma eða Heilsuveru.
„Læknasamfélagið þarf að hefja um­
ræðu um hvaða hjálpartæki það óskar eftir
til þess að fá aðstoð við að takmarka notk­
un ávanabindandi lyfja.“
Vill sjá teymi um ADHD-greiningar
Aðalmunurinn á tíðum greiningum ofvirkni og athyglisbrests, ADHD, hér á landi
og í nágrannalöndunum er auðvelt aðgengi að þeim hér á landi. Þetta sagði Andrés
Magnússon á fundi Læknaráðs.
„Víðast hvar erlendis sjá sérstakar stofnanir eða deildir um að greina ADHD og
setja börn og fullorðna á viðeigandi meðferð og síðan lyf ef ekkert annað gagnast.
Hér á Íslandi er aðgengi til þess að sækja greiningu fyrir ADHD mjög gott. Líka er
tiltölulega gott aðgengi að þeim sérfræðingum sem geta hafið þessa meðferð,“ sagði
hann. Hið mikla umfang stofurekstrar lækna á Íslandi auki þetta aðgengi.
Andrés segist ekki vita hvort landsmenn séu ofgreindir með ofvirkni­ og athygl­
isbrest. „En við höldum að best væri ef hér væri svo öflugt ADHD­ teymi að það
gæti séð um allar greiningar, í það minnsta hjá fullorðnum.“ Eins og staðan sé nú
geti einstaklingar gengið á milli sálfræðinga og lækna þar til þeir fái þá niðurstöðu
sem þeir vilja. Hann telur þetta meðal ástæðna þess hve margir eru á slíkum lyfj­
um. „Fyrir utan að það er mikil umræða og meðvitund um ADHD á Íslandi.“
Alma Möller landlæknir sagði mikið agaleysi Íslendinga einnig spila þarna inn í.
„Við viljum „quick­fix“.
Andrés Magnússon,
Ólafur B. Einarsson og
Alma Möller á fundi
Læknaráðs. Mynd/gag