Bændablaðið - 17.01.2019, Qupperneq 43

Bændablaðið | Fimmtudagur 17. janúar 2019 43
breytist verulega eftir því hve mikið
loft er í dekkjunum. Þannig geta
þau gefið afar gott grip sé lítið loft í
dekkjunum en henta vel við akstur á
föstu undirlagi sé mikið loft í þeim!
CNH Industrial Danmark –
fyrir þreskivélina „New Holland
CR10.90“ sem er talin sú öflugasta
á markaðnum í dag. Þessi þreskivél
notast við sérstakt sjálfvirkt kerfi
sem kallast IntelliSense, sem sér
sjálfvirkt um að stilla þreskivélina á
20 sekúndna fresti og á tækið þannig
að geta tryggt að bóndinn fái alltaf
hámarks uppskeru þó svo að akurinn
kunni að vera breytilegur.
Agro Intelligence – fyrir tækið
„CloverCam“, sem er sérstök
tölvumyndavél sem er tengd við
snjallsímaforrit og sér myndavélin
um að kortleggja tún með
sjálfvirkum hætti sé hún tengd við
þar til gerðan þjarka.
Kæld vatnsdýna!
Eins og fram kemur hér að framan þá
fékk kælda vatnsdýnan „Aquaclim“
frá fyrirtækinu Staldmæglerne
gullverðlaun í sínum flokki. Þessi
nýjung er sérstaklega hönnuð til
þess að létta kúm lífið á sumrin þegar
hitastigið fer yfir 20 gráður. Hitastreita
hjá kúm er vaxandi vandamál en
samhliða auknum afurðum eykst
það álag sem kýrnar verða fyrir þegar
hitinn á sumrin fer yfir 20 gráður. Hér
áður fyrr var þetta ekkert vandamál,
enda kýrnar ekki sérlega nytháar
en í dag er staðan önnur. Samhliða
auknu áti eykst framleiðsla kúnna á
umframorku sem þær þurfa að losna
við og því sækja þær í kulda frekar en
hita. Þar sem við viljum gjarnan að kýr
liggi sem mest og framleiði mjólk fara
ekki alltaf saman hagsmunir bóndans
og kúnna þegar sumarhitinn fer yfir
20 gráður og Staldmæglerne hafa því
komið með nýjungina Aquaclim sem
er sérstaklega hönnuð til þess að kæla
kýr!
Þessi vatnskælda dýna fyrir kýr er
bæði talin afar þægileg fyrir kýrnar
að liggja á, þar sem hún lagast vel að
líkama þeirra þegar þær liggja, auk
þess sem dýnurnar eru samtengdar við
sérstakt vatnskælikerfi. Kælikerfið er
þannig byggt upp að hitaorkan frá
kúnum leiðist út í kælivökvann sem
er leiddur út í varmaskipti sem dregur
hitann úr vökvanum.
Verkleg sýning í viðgerðum
Í ár var einkar áhugaverð nýjung
á sýningunni, en í einni höllinni
var hópur nemenda í iðnnámi að
sinna viðhaldi á hefðbundnum
landbúnaðartækjum. Áhorfendur
gátu fylgst með vinnu þeirra og
fræðst samhliða um námið þ.e. að
vinna við viðgerðir og viðhald,
en þessi verklega sýning var
sérstaklega hugsuð til þess að efla
áhuga ungs fólks á verklegu námi.
Óhætt er að segja að vel hafi tekist
til en á hverjum degi sýningarinnar
voru bekkirnir þétt setnir af ungu
og áhugasömu fólki um fagnám í
viðgerðum og viðhaldi.
Glæsilegir gripir
Líkt og á undanförnum Agromek-
sýningum var haldin vegleg
sýning á kynbótagripum og veitt
verðlaun fyrir bestu gripina í
hverjum flokki, en flokkað var
eftir aldri, kyni og tegund. Þessi
hluti sýningarinnar vekur alltaf
mikla athygli og nota margir
danskir ræktendur tækifærið til að
sýna gripi sína fyrir mögulegum
kaupendum. Útflutningur
kynbótadýra frá Danmörku
hefur verið mikilvæg búbót fyrir
marga bændur og hefur áhugi
erlendra kaupenda verið stöðugt
vaxandi undanfarin ár og þá bæði
á holdagripum og mjólkurkúm.
Þá hefur kynbótafyrirtækinu
VikingDanmark vaxið ásmegin
á liðnum árum eftir sérlega gott
gengi danskra mjólkurkúa, en
afurðasemi þeirra er í sérflokki
í Evrópu og sú næstmesta í
heiminum í dag.
Fræðsluhornið
Á Agromek sýningunni í ár voru
haldnar sérstakar fræðslukynningar
þar sem gestir gátu hvílt lúin bein
og hlustað á mismunandi fyrirlesara
halda erindi um ýmis málefni tengd
landbúnaði. Þessi erindi snéru
að bæði búfjárrækt, jarðrækt og
tækninýjungum og nýttu margir
sér tækifærið til að hlusta á erindin
sem flutt voru af helsta fagfólki í
Danmörku.
Næsta Agromek sýning verður
haldin seinnipartinn í nóvember 2020.
Limosine kynbótagripir voru m.a. sýndir á Agrómek.
Vatnskæld dýna fyrir mjólkurkýr.
LESENDABÁS
Nýir tímar – ný ráð?
Fulltrúar bænda búa sig nú undir
endurskoðun búvörusamninga,
sem skilgreina rekstrarskilyrði
þeirra til næstu ára. Það er hagur
allra atvinnugreina að búa við
stöðugleika og fyrirsjáanleika í
rekstri.
Það er jafnframt mikilvægt í
hverri grein að geta nýtt möguleika til
hagkvæmni og framleiðniaukningar
í starfseminni. Í tilviki okkar
kúabænda að geta framleitt hvern
lítra af mjólk með lægri tilkostnaði.
Þessi síðari þáttur skiptir mestu
þegar við stöndum frammi fyrir
aukinni samkeppni við innfluttar
vörur sem eru framleiddar við
hagstæðari skilyrði og með lægri
tilkostnaði en hér er kostur á.
Í umræðum í aðdraganda
búvörusamninganna hefur áherslan
verið meiri á fyrri þáttinn, það
sem getur stuðlað að stöðugleika
og fyrirsjáanleika í rekstrinum.
Fram undan er atkvæðagreiðsla
um hvort hafa eigi hér kvótakerfi
í mjólkurframleiðslu eins og verið
hefur. Nokkuð skiptar skoðanir
eru um málið en þó held ég að þeir
séu fleiri sem vilja halda í einhvers
konar framleiðslustýringu. Það
er ekki einkennilegt því þeir telja
að þannig sé best tryggð afkoma
kúabúa vegna þess að kvótakerfið
haldi framleiðslunni í skefjum og
komi þannig í veg fyrir lækkun
á meðalverði hráefnis til bænda.
Eftir fjögurra áratuga sögu
kvótakerfisins er þetta líka það eina
rekstrarumhverfi sem núverandi
kynslóð kúabænda þekkir. Þetta hefur
verið nokkuð stífur rammi utan um
reksturinn og hefur skapað ákveðna
öryggistilfinningu. Kvótakerfið
hefur vissulega ákveðna kosti. Það
er mikilvægt að hafa í huga að það
virkar fyrst og fremst í samhengi
við aðra þætti, einkum og sér í
lagi á það við á lokuðum markaði.
Hin hliðin á þeim peningi er að ef
slíkur markaður opnast skyndilega
kemur í ljós sá galli kvótakerfa að
þau hægja á hagræðingu í greininni.
Uppkaup á kvóta til að skapa stærri
og hagkvæmari rekstrareiningar
eru dýr og hafa leitt til aukinnar
skuldsetningar kúabúa. Þetta gerir
greininni erfiðara um vik en ella
að lækka framleiðslukostnað á
mjólk vegna þess að til viðbótar
fjármagnskostnaði af kvótakaupum
kemur fjármagnskostnaður vegna
nýrrar framleiðslutækni, sem
óhjákvæmilegt er að innleiða í
greininni.
Við búum nú í allt öðru samfélagi
en þegar framleiðslustýringunni var
fyrst komið á og aðstæður breytast
nú hraðar en nokkru sinni fyrr í
íslenskum landbúnaði. Það eru þrjú
atriði sem ég geri að umtalsefni hér
að neðan. Mun framgangur þeirra
hafa mikil áhrif á þróun greinarinnar
á næstu árum. Spurningin er hvort
við sé betur stakk búin með eða án
kvótakerfis á þeirri vegferð.
Meiri erlend samkeppni – minni
markaðshlutdeild
Nýir milliríkjasamningar, og þar
ber hæst tollasamninginn við ESB,
munu kosta nautgripabændur 2
milljarða króna á ári í töpuðum
markaðstekjum. Það eru um
5% af ársveltu í kúabúskap og
mjólkurvinnslu. Áætlað er að hann
kosti mjólkuriðnaðinn um 1.5
milljarð á ári og varlega er áætlað
að hann muni kosta nautgripabændur
um 500 milljónir í tekjutap. Við
erum strax farin að sjá áhrifin
bæði í verðþrýstingi og eftirspurn
eftir innlendum vörum. Við töpum
markaðshlutdeild þó að við stöndum
í stað í magni. Innflutningur er að
taka til sín alla stækkun markaðarins.
Þetta hefur vitaskuld áhrif á
verð. Nautgripakjöt hefur þegar
lækkað um 15% í verði og það er
bara byrjunin. Hvaða möguleika
höfum við sem kúabændur til að
bregðast við? Mun kvótakerfið
verða gagnlegt tæki í baráttunni?
Ætlum við að sætta okkur við
minnkandi markaðshlutdeild og
nýta kvótakerfið til að draga úr
framleiðslu. Til þess er kvótakerfi
vissulega smíðað og til þess virkar
það vel. Við hljótum að spyrja hvort
við getum unnið úr þessari stöðu
með öðrum hætti og tekið slaginn?
Tekjur á markaði standa ekki
undir greiðslum til bænda
Staðan á markaðnum er nú með
þeim hætti að við erum ekki að
ná þeim markaðstekjum sem
þarf til að standa undir núverandi
afurðastöðvaverði til bænda. Þar
munaði 500 milljónum á síðasta ári
og má gera ráð fyrir en meiri halla
á þessu ári. Það er sem sagt verið að
yfirborga hráefni miðað við verð og
eftirspurn á innanlandsmarkaði upp
á 500 milljónir króna á ári. Það er
um ein milljón króna að meðaltali
á hvern kúabónda. Það er bændum
lífsnauðsynlegt að eiga og reka
afurðastöðvarnar en með þessu
fyrirkomulagi er verið að svelta
þessi fyrirtæki. Afurðastöðvaverð
sem endurspeglar ekki stöðuna á
markaði dregur greinina til dauða.
Um þetta var tekist á í forystu
Auðhumlu og Mjólkursamsölunnar
á síðasta ári. Niðurstaðan þar
var að horfast ekki í augu við
þennan vanda og halda áfram
að að svelta afurðafyrirtækið í
nauðsynlegri endurnýjun tækja
og búnaðar og vonast eftir betri
tíð. Þrautalendingin var að nýta
afkomu af skyrsölu erlendis til að
styðja við innlenda markaðinn. Það
er öllum ljóst að undirritaður varð
undir í þessum átökum og hætti
sem stjórnarformaður Auðhumlu.
Ég tel augljóst að sú stefna sem
er verið að fylgja er röng og
stórhættuleg greininni. Það er
ekki skynsamlegt að nýta tekjur af
erlendum markaði til verðmyndunar
á lokuðum innanlandsmarkaði
sem lýtur opinberri verðlagningu.
Niðurstaðan er augljós. Í samningum
við hið opinbera verður að tryggja
mjólkuriðnaðinum meira frelsi til að
verðleggja vörur út á markaði og skila
bændum eins háu verði og unnt er
bæði fyrir mjólk innanlands og utan.
Jafnframt verða bændur að horfast í
augu við að afurðastöðvaverð hlýtur
á hverjum tíma að endurspegla það
sem markaðurinn skilar greininni.
Breytum hugsun í birgða- og
verðstýringarkerfi
Að mínu mati er nauðsynlegt
að kúabændur sameinist í
einu innvigtunarfélagi, sem
gæti gerst með þeim hætti að
mjólkurframleiðendur í Skagafirði
gengju í Auðhumlu. Þá væri öll
mjólk vigtuð inn af einum aðila
sem greiddi sama verð til bænda
óháð því í hvaða vörur mjólkin
færi. Auðhumla myndi svo selja til
vinnsla í fjórum verðflokkum eftir í
hvað mjólkin væri ætluð, þarna væri
verðmiðlunin komin á hráefnisgrunn
og ástæðan er að framlegð af
mismunandi vöruflokkum er mjög
ólík. Afurðastöð sem kysi að
framleiða einungis framlegðarháar
vörur greiddi hærra verð fyrir hráefni
en sú sem væri í framlegðarlægri
vörum. Þessi verð væru ákveðin
af opinberi verðlagsnefnd eins og
afurðastöðvaverð sem bændum
væri greitt. Önnur verðmyndun úti
á markaði væri með öllu frjálsu og
yrði stýrt af marðaðsaðstæðum.
Undanþáguákvæði frá samkeppnis-
lögum væri óþarft við þessar
aðstæður. Setja þyrfti skýran
lagaramma utan um rekstur og
verðlagningu Auðhumlu sem og
eftirlit með starfseminni. Með svona
fyrirkomulagi væri staða bænda best
tryggð þeir hefðu allir sama aðgang
að heildsölumarkaði hvar sem þeir
væru á landinu og fengju sama verð.
Þetta fyrirkomulag er þekkt frá
fjölda annarra landa í mismunandi
útfærslum, t.d Bandaríkjunum og
Noregi.
Að lokum
Ég hef í þessari stuttu grein gert
skil þremur megin viðfangsefnum
sem ég tel að mjólkurframleiðendur
standi frammi fyrir. Tímarnir og
aðstæður allar eru gjörbreyttar frá
því kvótakerfið var upphaflega
sett á. Nýjar aðstæður kalla á nýja
nálgun. Við þurfum að móta stefnu
okkar með hliðsjón af framtíðinni,
sama hversu glæst fortíðin var.
Hér er um gríðarlega hagsmuni að
ræða og við megum ekki festast í
hlekkjum hugarfars við lausn á þeim.
Ég óska öllum bændum gjöfuls
og farsæls árs.
Egill Sigurðsson
Egill Sigurðsson.