Þjóðólfur - 17.06.1941, Blaðsíða 8

8
Sögukaflar
af sjálfum mér
eftir Matthías Jochumsson
Hin bráðsnjalla, skemmti-
lega og fróðlega sjálfsæfi-
saga séra Matthíasar fæst
ennþá.
Aðeins örfá eintök óseld.
Enginn bókamaður má
láta hana vanta í skáp-
inn sinn. Enginn aðdá-
andi Matthíasar getur
án hennar verið.
Verð aðeins kr. 5.00.
Látið ekki happ úr
hendi sleppa.
Sendum gegn póstkröfu
hvert á land sem er.
Bókaverzlun
Valdimars Jóhannssonar
Laugavegi 18. Sími 5046.
Innlendur
iðnaður
I ANDSBANKASKÝRSLAN
er komin út fyrir nokkru.
Hefur hún eins og endranær
ýmsan fróðleik að geyma um
atvinnuvegi landsmanna og
f járhagsafkomu þeirra í heild. í
skýrslunni er m. a. yfirlit um
innlenda iðnaðarframleiðslu, og
eru þetta þær einu opinberu
skýrslur, sem birtar eru um
iðnaðinn. Er naumast vansa-
laust, hve lítil rækt er lögð við
að afla skýrslna um hag, af-
komu og þjóðhagslega þýðingu
þessa atvinnuvegar, sem nú er
orðinn jafn mikill þáttur í at-
vinnulífi þjóðarinnar og raun
ber vitni. — Þótt upplýsingar
Landsbankaskýrslunnar séu
ekki tæmandi um innlendu iðn-
aðarframleiðsluna, sýna þær
samt, að iðnaðurinn hefur unn-
ið sér þann sess, sem honum
mun ekki verða úr þokað, þótt
aðsteðjandi örðugleikar og and-
stæðingar hans, innlendir sem
erlendir, leggist þar á eina sveif.
Þjóðólfur mun við tækifæri
taka málefni iðnaðarins til um-
ræðu, svo að hagsmunamál
þessa atvinnuvegar verði ekki
látin liggja í þagnargildi, eins
og hingað til hefur verið gert
um skör fram.
ÞrOBOlflR
Þriðjudaginn 17. júní 1941
☆
Efst á baugi
☆
I1U1IILE1UT:
Þinglausnir fara fram í dag, eftir
að þingið hefur setið að störfum i
123 daga og er lengsta þing í okkar
sögu. Áður en þinglausnir verða í dag,
fer fram kosning ríkisstjóra til eins
árs og innsetning hans í embættið.
Að þvi loknu mun ríkisstjóri ávarpa
þjóðina. — Atburðurinn markar
tímamót og upphaf að nýju tímabili
i stjómarfarssögu Islendinga og verð-
ur þingsins væntanlega lengi minnzt
fyrir þá sök. En betur mun þá takast
um þinghald og stjórnarfar en á
horfist, ef þingsins verður ekki lengst
minnzt fyrir það tvennt, að það hefur
tekið í sínar hendur vald sinna eigin
umbjóðenda, en látið hins vegar odd-
vita landsmálaflokkanna draga sér
burst úr nefi um vald þess og virð-
ingu meira en áður hefur tíðkazt. —
Kemur það nú í þinglok mjög ber-
lega fram, að þingmenn eru mjög
misjafnlega ánægðir með aðfarir
þingsins.. Einkanlega gerðist Árni
Jónsson frá Múla bersögull i Vísi 13.
þ. m. Slíkar ádeilur á hendur þinginu
af hálfu þingmanns eru sannarlegt
tákn þeirra upplausnartíma, sem nú
virðast fara í hönd. Þingmaðurinn
staðhæfir, að þingviljinn fái ekki að
ráða í ýmsum málum fyrir ofbeldis
sakir, og séu málin tafin eða kæfð
eftir geðþótta ofríkismanna. 1 viðtali,
sem Magnús Jónsson á við Mgbl. 12.
þ. m. kveður við svipaður tónn. Er
af þessu Ijóst, að sá herfjötur, sem
valdamennirnir hafa lagt á þingið, er
ekki öllum að skapi og má af ýmsu
ráða, að óánægja þingmanna undir
niðri sé engu minni en kjósenda, sem
hafa nú um stund verið sviptir at-
kvæðisrétti og umboðsmönnum áþingi
Karlakórinn Geysir frá Akureyri
heldur söngskemmtanir í Reykjavík
um þessar mundir. Söng hann í fyrsta
sinn 15. þ. m. í Gamla Bíó við mikla
aðsókn og ágætar viðtökur. Kórinn
er landskunnur og einn hinna fremstu
kóra landsins um bjartar og þrótt-
miklar raddir. Söngstjórinn er Ingi-
mundur Árnason frá Grenivik.
Bessastaðir eru að nýju komnir á
dagskrá sem væntalegur bústaður
æðsta valdsmanns landsins. Hefur
undanfarið verið deilt um staðinn á
Alþingi og ýmislegt þótt mæla með
og móti. — Nú hefur eigandi Bessa-
staða, Sigurður Jónasson forstjóri,
lagt á vogarskálina það lóðið, sem
duga mun. En hann hefur gefið rík-
inu jörðina með húsum öllum og
gögnum hennar og gæðum, að því
einu tilskildu, að ríkið endurgreiði
honum kostnað hans við umbætur á
jörðinni frá því, er hann gerðist eig-
ancji hennar á síðastliðnu sumri.
Vélaverkstœði
Sig. Sveinbjörnssonar
Laugaveg 68.
Sími 5753.
Framkvœmir: Vólauppsetningar.
Vélaviðgerðir.
Vélsmíði.
Smídum: Iskvarnir.
Plægingarvélar.
Viftur o. fl.
lumuiiiuiiiazniii......

ERLEWT
Bandaríkin Fyrir rúmri viku tóku
og Bretland þrir af voidugustu
mönnum Bandaríkj-
anna þannig til máls opinberlega,
að allur heimurinn hlaut að veita
þvi athygli.
Roosevelt forseti skýrði frá því, að
vel gæti farið svo, að herlög yrðu
látin ganga í gildi um næstu f jögur
ár. En þessi lög gefa Bandaríkja-
stjórn heimild til þess að taka í sína
þjónustu öll farartæki, allar verk-
smiðjur, útvarpsstöðvar og fjölmargt
annað, sem á venjulegum tímum er
falið umsjá einstaklinga og er eign
þeirra.
Sama dag flutti Cordell Hull utan-
ríkismálaráðherra ræðu, þar sem
hann mælti hinum alvarlegustu að-
vörunarorðum til Frakka. Hann kvað
Bandarikjastjóm líta svo á, að sam-
vinna Frakka og Þjóðverja væri hin
mesta ógnun fyrir öryggi Banda-
ríkjanna og mundi þetta mál allt
verða rannsakað gaumgæfilega af
Bandaríkjastjórn, en mikilsverðar
upplýsingar um þessa hættu hefði
hún þegar í höndum.
Loks lýsti Georg Marshall yfir-
hershöfðingi Bandaríkjahers yfir
því, að fyrsta herfylki Bandaríkja-
hers, sem er það herfylki, er fyrst
yrði sent úr landi, ef til slíkra ráð-
stafana yrði gripið, væri nú fullbúið
undir ófrið og hefði öll nýtízku vopn
og útbúnað. Eru ummæli þessi eftir-
tektarverð fyrir þá sök, að fram að
þessu hefur yfirleitt kveðið við þann
tón í Bandaríkjunum, að ekki komi
til mála að senda her úr landi. Sam-
tímis því, að þessir þrír leiðtogar
Bandarikjanna lýsa þessu yfir er
lagt fyrir Bandaríkjaþing frumvarp
um fjárveitingu til vígbúnaðar, sem
ber þess vott, að hinn mikli risi í
vestrinu ætlar sér ekki að vera eng-
inn í leiknum, ef inn á hagsmuna-
svæði hans yrði ráðizt. Er það næst-
hæsta frumvarp um fjárveitingu til
vígbúnaðar, sem sézt hefur í sölum
þess þings og miklu hærra en nokk-
urt frumvarp, sem lagt hefur verið
fram, þegar landið á .ekki í styrjöld.
Með þessu frumvarpi er ráðgert að
veita til vígbúnaðar sem svarar 65
þús. milljónum ísl. króna, og er það
miklu meiri upphæð en svo, að stærð-
fræðilega ótaminn hugur geti gert
sér hennar nokkra grein. Verða yfir-
hershöfðingja Bandaríkjanna gefnar
mjög frjálsar hendur um það, hvem-
ig hann megi verja þessari gífurlegu
fjárhæð.
Vikuna, sem leið, hafa svo mál
þessi þokazt áleiðis og komið fram
ýmsar nýjar upplýsingar, sem mjög
gera það ljósara en áður, hve ákaf-
lega náin er orðin hernaðarleg sam-
vinna Breta og Bandaríkjanna. Það
er alveg bersýnilegt, að í orustunni
um Atlantshafið ætla Bandaríkin sér
að eiga sinn drjúga hlut. Kemur
þetta mjög ljóslega fram í skriflegri
greinargerð, sem Roosevelt Banda-
ríkjaforseti hefur sent þinginu og
rekur það hverja aðstoð Bandaríkin
hafa veitt Bretum samkvæmt láns-
og leigulögunum. Frá því, er lögin
komu til framkvæmda fyrir tveimur
mánuðum, hafa verið lagðar fram
138 milljónir sterlingspunda til nýrra
skipa handa Bretum og bandamönn-
um þeirra. Þá eru Bandaríkjamenn
einnig að gera við fjölda skipa fyrir
Breta, útbúa þau með byssum og
öðrum vígbúnaði. Þá er og í ráði að
Bandaríkjamenn æfi 7000 flugmenn
fyrir Breta og skaffi þeim flugvélar
og annan útbúnað. Flugvélar og önn-
ur hergögn eru nú send í stórum stíl
yfir hafið og fylgja Bandaríkjaher-
skip flutningaskipunum 2000 mílur á
haf út. Er því nýlega lýst yfir af
f lotamálaráðuney ti Bandaríkjanna,
að allur Atlantshafsfloti þeirra sé nú
tekinn við slíkri gæzlu og kominn á
haf út.
Baráttan urn En það er gömul
Kyrrahafið. sa"a’ að Bandaríkin
hreyfa sig aldrei svo
að ráði, að Japan taki ekki líka að
kvika. Kyrrahafið er að vísu breitt,
en ekki breiðara en svo, að þessir
nágrannar vita mæta vel hvorir af
öðrum. Undanfarið hafa staðið yfir
viðskiptasamningar milli Japana og
Hollenzku Austur-Indía og allt geng-
ið í þófi. Japan lítur á Hollenzku
Austur-lndíur sem sjálfskapað hags-
munasvæði sitt og forustulitlar i bili,
og má ætla að samningakjörin hafi
verið þar eftir. En hvað sem þvi líð-
ur, þá fóru samningar með öllu út
um þúfur. Fundahöld og stjórnmála-
viðræður hafa átt sér stað í Tokio
undanfarið og hinar mestu viðsjár
verið með mönnum. Niðurstaðan hef-
ur orðið sú, að Japan hefur slitið
stjómmálasambandi við Hollenzku
Austur-Indíur og er ekki annað sýnna
en að til ófriðar dragi. Hefur því og
löngum verið spáð, að Japan mundi
hefja ófrið á Kyrrahafinu, ef Banda-
ríkin tækju mjög öfluglega að snúast
á sveif með Bretum, en Bandaríkin
svara með því að láta láns- og leigu-
lögin einnig ná til kínversku stjóm-
arinnar, og skoða Japanir það. að
sjálfsögðu, sem lítinn vinargreiða við
sig. Japanir telja sig standa allmiklu
betur að vigi en áður, eftir að þeir
gerðu samning við Rússa fyrir
nokkrum vikum, og þykir með því
tryggt, að Rússar ráðist ekki að baki
þeim, ef þeir kynnu að snúa sér að
öðrum viðfangsefnum en Kína.
Allmikil óvissa ríkir um þessi mál,
og fregnir fremur af skornum
skammti. En vel má ætla, að ekki liði
á löngu áður en til nokkurra nýrra
tíðinda dregur í Kyrrahafi.
Ilinrásill í Einn merkasti viðburð-
Svrland 111 síðustu vikna er sá,
r * að kl. 2 aðfaranótt
sunndags S. þ. m. fóru brezkar her-
sveitir og hersveitir frjálsra Frakka
yfir landamæri Sýrlands frá Palést-
ínu og Transjordaníu og hófu þar
með innrás í þetta land, sem Frakk-
land hefur að undanförnu stjórnað í
umboði Þjóðabandalagsins. Tíðindi
þessi komu mönnum að vísu ekki á
óvart, því að þegar í stað, er Bretar
höfðu hörfað frá Krít, var tekið að
halda því fram í brezka útvarpinu,
að Þjóðverjar mundu hafa i hyggju
að halda sókninni áfram til Sýrlands
og fóru af því miklar sögur, að þeir
væru þegar teknir að flytja þangað
flugvélar og mannafla. Þá hafði og
Bretum gramizt það mjög, að Þjóð-
verjar höfðu notað flugvelli í Sýr-
landi með vitund og samþykki stjórn-
arinnar í Vichy til þess að styðja
uppreisn Raschid Alis í Irak. Innrás-
arher Breta og bandatnanna þeirra
virðist fyrst í stað hafa mætt sára
lítilli mótspyrnu og farið greiðlega
yfir. Virðast Bretar leggja aðal-
áherzluna á að ná tveimur aðalborg-
um landsins, hafnarborginni Beyrut
og Damaskus. Að því, er frekast
verður ráðið af fregnum, hefur hvergi
komið til verulegrar mótspyrnu gegn
innrásarhernum, nema í nánd við
Damaskus, en þar er barizt enn og
ekki séð fyrir, hver úrslit verða. Ef
treysta má opinberum tilkynningum
hafa Frakkar fremur lítið lið í Sýr-
landi, 45—60.000 manns, og er ætl-
að, að einn þriðji hluti þess sé hvítir
menn.
Mjög mikla athygli vakti það í
sambandi við árásina á Sýrland, að
stjórnir Þýzkalands og Italíu lýstu
því yfir nálega samtimis, að innrás-
Að upphafi
Framhald af 1. síðu.
verið stungið það svefnþorn, að
rétturinn megi sín ekki meira en
órétturinn, heilindin meira en
óheilindin, sannleikurinn meira
en lýgin.
Þjóðólfur mun sjálfur vanda
allan sinn málflutning, svo sem
föng eru framast á. Telur hann
sér skylt að hafa í hverju máli
það, er sannara reynist og legg-
ur þar í metnað sinn, að menn
megi með réttu telja hann áreið-
anlegt blað. Hann mun temja
sér hófsemi og prúðmennsku í
rithætti, þó að sakir séu miklar.
Hitt mundi aftur flestum sýn-
ast, að verði væntanlegir and-
stæðingar blaðsins til að brjóta
þessi hólmgöngulög, þá væri því
fengin vopn í hendur, sem það
væri sjálfrátt um”, hversu beitt
yrði.
Þetta blað byrjar göngu sína
í trausti þess, að nægilega stór
hópur manna í landinu skilji
þörfina fyrir það, svo að útkoma
þess sé tryggð í framtíðinni. Vér
mælumst eindregið til þess, að
allir þeir, sem beðið hafa blaðs
sem þessa, veiti því skjóta og
drengilega viðtöku. Ef allir vel-
vildarmenn þeirrar hugmyndar,
sem hér er verið að hrinda í
framkvæmd, skipa sér saman til
sóknar og varnar, er tryggð
framtíð þessa blaðs.
in sé mál, er ekki varði nema Breta
og Frakka eina. Þjóðverjar og Italir
munu ekki hlutast til um viðureign-
ina þar eystra. Höfðu menn einmitt
búizt við hinu gagnstæða, að Þjóð-
verjar mundu skjótlega koma til liðs
við Frakka í Sýrlandi, en þó getur
það átt sínar eðlilegu orsakir, að
Frakkar þurfi ekki að vænta sér liðs
af Þjóðverjum í þessum leik. Þrátt
fyrir allar þær tilslakanir, sem Vichy-
stjórnin hefur orðið að gera fyrir
Þjóðverjum, og þrátt fyrir þá beinu
og óbeinu þjónustu, sem hún hefur
orðið að inna af hendi í þágu Þýzka-
lands, má gera ráð fyrir, að Þjóð-
verjar hafi jafnan krafizt meirá en
þess, er að lokum var samið um. Að
minnsta kosti er það kunnugt, að
kröfum þeim, sem Þjóðverjar gerðu
til franska flotans, var hafnað. Það
má því vel vera, að þýzka stjórnin
hafi ekkert á móti. því, að láta
Frakka kenna vanmáttar sins i þess-
ari viðureign í því skyni að auðveld-
ara verði að beygja þá til hvers kon-
ar samninga siðar.
Eins og vonlegt var mæltist inn-
rásin illa fyrir meðal stjórnarinnar
í Vichy ög áhangenda hennar, og lét
hún bera fram mótmæli, þar sem þvi
var komið við. Sendiherra Frakka í
Washington gekk til dæmis á fund
Cordell Hull utanrikismálaráðherra
Bandarikjanna og mótmælti innrás-
inni og bar það til baka sem stað-
lausa stafi, að Þjóðverjar hefðu verið
komnir með nokkurn mannafla til
Sýrlands. Sendiherranum var mjög
kuldalega tekið, og er mælt, að
Cordell Hull hafi svarað því, að ekki
hefðu Frakkar séð ástæðu til þess
að mótmæla eða gripa til vopna gegn
Þjóðverjum, er þeir notuðu sýrlenzku
flugvellina til aðstoðar við Raschid
Ali, ennfremur að telja mætti vafa-
samt, að Frakkland hefði nokkurn
rétt til þess að gera kröfur til for-
ræðis í Sýrlandi, þar sem það væri
gengið úr Þjóðabandalaginu, og
þjóðabandalagsumboðið til þess að
stjórna Sýrlandi raunverulega niður
fallið.
*. Auglýsið í ÞJÓÐÖLFI.