Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.03.2020, Qupperneq 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15.3. 2020
B
réfritari brá sér í verslun fyrripart
föstudags. Þegar hann fór úr húsi
hafði hann á orði við yfirvaldið að
hann myndi ekki fara í þá elskulegu
Melabúð að þessu sinni því að þar
yrðu allir í kös í þrengslum og kór-
ónuveiran myndi þá sæta lagi. Ekki var forsögnin
burðug. Því þegar komið var á víðáttugólf stórmark-
aðarins var kúnni þar á hverjum bletti og sumir með
tvær troðfullar risakerrur í takinu. Biðraðir að köss-
um mældust í tugum metra. Og þótt yðar einlægur
væri léttavigtarmaður með eina handkörfu af nauð-
synjum þrjóskaðist hann við og beið afgreiðslu í
klukkustund.
Gera verður ráð fyrir því að fólkið taki almennt séð
mið af ráðleggingum og tilmælum yfirvalda sem
leggja nótt við dag, en þó bersýnilega ekki um það að
óþarft sé að leggjast í hamstur. Kannski væri þetta
rétti tíminn til að koma fótanuddtækinu í tísku aftur.
Kórónuveiran toppar alls staðar
Þegar þessum daglegu mannraunum lauk var rennt
samviskusamlega yfir sýnishorn af helstu fréttum
miðla nær og fjær og þau voru nær öll um kórónu-
veiruna og mál henni tengd.
Fyrrverandi trúnaðarlæknir Hvíta hússins var í út-
sendingu og þá hálfu mínútu sem staðnæmst var við
hann fékk hann þá spurningu hvort heimilisdýr á
borð við hunda og ketti gætu smitast af veirunni.
Hann taldi svo vera, en engar sannanir væru hins
vegar fyrir því að gæludýrin gætu smitað fólk af veir-
unni. Þetta var betra en ekkert, en óneitanlega hefur
fæst af því sem snertir kórónuveiruna verið sannað
enn sem komið er, því að hún er svo ný af nálinni og
sönnunarferli vísinda er tímafrekt.
En þar til annað sannast munum við, heimiliskött-
urinn og fólkið sem hann stýrir, halda okkur við
þetta.
Sligast kerfið?
Við Íslendingar erum ekki einir um það að velja úr
þau tilmæli sem við förum eftir. Danir hafa gripið til
víðtækra aðgerða til að stemma stigu við útbreiðslu
kórónuveirunnar, eða gera að minnsta kosti alvarlega
atrennu að því að draga úr hraða hennar. Einhverjir
hafa spurt sem svo: Hvers vegna það? Hverju breytir
það hversu hratt veiran fer yfir? Og meginsvarið
virðist vera það, að með þeim hætti megi draga úr lík-
um þess að heilbrigðiskerfið hreinlega „drukkni“ í
bylgju smita sem rís of hratt.
Ef útbreiðslan verður yfirþyrmandi hröð blasir við
að heilbrigðiskerfum landanna sem eiga þegar nóg
með ástandið yrði gert ómögulegt að veita þá þjón-
ustu sem kallað er eftir.
Og færi svo þá má gefa sér að dánartíðnin yrði
óhjákvæmilega hærri en ella.
Enn sem komið er hafa flestir stjórnmálamenn og
þeirra flokkar víðast hvar stillt sig um að nota „veiru-
ástandið“ í pólitískum tilgangi gagnvart þeim sem
fyrir tilviljun örlaganna halda um tauma þegar far-
aldurinn brýst fram.
Í Bandaríkjunum hafa menn þó ekki getað stillt sig,
enda styttist þar í þýðingarmiklar kosningar og sama
má að nokkru segja um andstæðinga Johnsons í
Bretlandi, sem eru enn sárir og reiðir eftir síðustu
orrustu.
Fordæmi Dana
Það var danski forsætisráðherrann, Mette Frederik-
sen, sem kynnti ráðstafanir danskra stjórnvalda af
myndugleik. Hún hefur örugglega náð athygli landa
sinna með upphafsorðum ávarpsins: „Það sem ég
mun tilkynna í kvöld mun hafa ríkulegar afleiðingar
fyrir sérhvern Dana. Margur mun finna fyrir erfið-
leikum sem hrópa á að við styðjum hvert annað.“
Forsætisráðherrann gaf svo þessa skýringu á því
að gripið væri til boðaðra aðgerða: „Þegar ég stóð hér
í sömu sporum í gær höfðu 157 Danir smitast af kór-
ónuvírusnum. Í dag eru þeir 514. Fjöldi þeirra tífald-
aðist frá mánudeginum síðasta þegar 35 voru með
smit.
Kórónuvírusinn breiðist gríðarlega hratt út. Ítalíu
hefur verið lokað. Þar vantar bæði starfsfólk og önd-
unarvélar á spítalana. Og ég undirstrika: Ég er ekki
að draga upp svona mynd til að hræða fólkið. Þetta er
ekki „fabúleruð“ ýkjukennd framtíðarmynd. Þetta er
raunveruleikinn núna í landi sem við nauðaþekkjum
flest. Mörg okkar hafa sótt það heim í fríunum sínum.
Þetta er Evrópuland. Okkar heimshluti.
Nú blasir verkefni við okkur sem yfirvöldum, borg-
urum og þjóð sem tekur öðrum verkefnum fram. Við
verðum að koma í veg fyrir að margir smitist í sömu
andrá, líkt og gerst hefur á Ítalíu.
Smithraðinn er þegar orðinn mikill hér. Allt of mik-
ill.
Þess vegna leggja yfirvöld nú ofurkapp á að vinna
gegn smiti og seinka smithraðanum hér á landi. Ég
legg þunga áherslu á ríkulegar skyldur okkar gagn-
vart þeim sem standa höllum fæti í okkar þjóðfélagi
og eru í viðkvæmustu stöðu: Fólk með undirliggjandi
sjúkdóma, krabbameinsveikir og elsti aldurshóp-
urinn.
Það er ekki síst vegna þessa hóps sem smithraðinn
má alls ekki vaxa. Gerist það ræður gjörgæsluþáttur
heilbrigðiskerfisins ekki við þann vöxt. Heilbrigðis-
stéttirnar munu þá kikna undan vandanum. Ekki að-
eins vegna þess að sjúkrahúsin verði þá full út úr dyr-
um af alvarlega veiku fólki. Heldur einnig og ekki
síður vegna þess að mjög margt af umönnunarfólkinu
hefur þá sjálft greinst með smit eða þarf að sæta ein-
angrun vegna ótta um að svo kunni að vera.
Þetta er staða sem má ekki koma upp og við verð-
um því að gera allt sem í okkar valdi stendur til að
koma í veg fyrir þá þróun.
Smit berast ekki lengur eingöngu að utan. Við erum
tekin til við að smita hvert annað.
Því verður að grípa til harkalegri aðgerða en áður
til að hindra slíka útbreiðslu.
Við þurfum að standa saman og veita gagnkvæma
aðstoð.
Okkur Dönum lætur vel að standa þétt saman. En
nú felst samstaðan í hinu. Í því að hafa vík á milli
okkar!
Við skulum taka ákvarðanir strax í dag en gráta það
ekki síðar að hafa brugðist í því.
Við skulum grípa inn í þar sem það er líklegast til að
bera árangur – þar sem smitleiðirnar eru greiðastar.“
Skilur gangverk efnahagslífsins
Í lok ávarpsins sagði Mette Fredriksen forsætisráð-
herra:
„Þess vegna hafa yfirvöld ákveðið að rétt sé að taka
eftirfarandi skref: Nemendur skólakerfisins skulu
sendir heim frá og með næsta föstudegi (í gær) í tvær
vikur, til að byrja með.
Allri menningarstarfsemi innanhúss, bókasöfnum
og frístundastarfsemi verður lokað nú þegar og
stendur lokunin í tvær vikur, til að byrja með. Sam-
bærileg starfsemi einkaaðila og félaga, þar með talin
trúfélög eru eindregið hvött til að gera slíkt hið sama.
Allir opinberir starfsmenn, sem ekki sinna neyðar-
Æskilegt væri
ef nokkuð drægi
úr tíðindum
’
Þetta eru aðeins brot úr merkri og sögu-
legri ræðu danska forsætisráðherrans.
Og það má mikið vera ef langur tími líður
áður en hún verður að fordæmi fyrir aðra,
þegar að því kemur að taka þurfi fastar
á en gert hefur verið til þessa.
Reykjavíkurbréf13.03.20