Vísbending - 26.01.2016, Qupperneq 2

VíSBENDING
"V
Kína og hlutabréfalækkunin
Einhver kynni að telja frálein að spyrja
hvort Kína, fjölmennasta ríki heims
og næst stærsta hagkerfið, skipti máli.
Nóbelsverðlaunahafinn Robert J. Shiller
skrifaði í New York Times (22. jan. 2016) um
það hvernig sögur hafa miklu meiri áhrif en
raunveruleikinn. Sögur af mistökum Kín-
verja á ýmsum sviðum, af hagkerfi sem reisir
borgir sem enginn býr í og allir kaupa hluta-
bréf, leiða til þess að viðbrögðin við minni
vexti en búist var við í Kína verða offnetin.
Bandríkin flytji aðeins 0,6% af útflutningi
sínum til Kína og jafnvel þó að innflutningur
sé fjórum sinnum meiri, sé hann samt að-
eins lítið brot af innflutningi Bandaríkjanna.
Shiller gefúr í skyn að ekki sé ástæða til þess
að fara á taugum yfir Kína, en aðrar ástæð-
ur kunni að skýra hvers vegna markaðsverð
hlutabréfa eigi að lækka.
Hlutabréf og áhætta
Auðvitað er það einfóldun að segja að vand-
raeðin í Kína skipti ekki máli. Samt þarf að
gæta þess að horfá á hagkerfíð sjálft en ekki
bara hlutabréfamarkaðinn. Hann hefur
sveiflast miklu meira en flestir aðrir markað-
ir með verðbréf undanfarin ár. Skýringarnar
eru margar. Mikil markaðsmisnotkun er í
gangi af hálfú hins opinbera og ekki kæmi
á óvart að fleiri stunduðu þann leik. Alls
eru yfir 200 milljón verðbréfareikningar til
í Kína. Gamall brandari í New Yorker sýndi
kínverskan diplómat að spjalli við banda-
rískan starfsbróður sinn. Sá fýrrnefndi sc-gir:
Tafla: Útflutningur
Kína 2014
1 and Hlurfall
Bandaríkin 17,0
Hong Kong 15,5
Japan 6,4
Suður-Kórea 4,3
Þýskaland 3,1
Holland 2,8
Víetnam 2,7
Bretland 2,4J
Indland 2,3
Rússland 2,3
Alls 58,8
Heimild: CIA World Factbook 2015.
„Satt að segja þekkjum við núna öll leyndarmál
ykkar nema hvemig maður getur grætt milljón
dollara án þess að hætta neinu til sjálfúr.“
Almenningur hefúr undanfarin ár streymt
inn á markaðinn eins og keðjubréfagróði sé
í vændum og það er einmitt það sem gerst
hefúr. Þeir sem síðast komu inn sitja uppi
með verðlida pappíra og miklar skuldir. Kín-
verskur hagfiæðingur, Wu Jinglian, segir þó
að ósanngjarnt sé að líkja kínverska hluta-
bréfamarkaðinum við spilavíti. I spilavíd
gildi að minnsta kosti ákveðnar reglur.
Hverjir kaupa frá Kína?
Þó að Shiller geri lítíð úr beinum áhrif-
um Kína á Bandaríkin nam útflutningur
þeirra um 300 þúsund milljörðum króna
(300 billjónir) árið 2014, sem jafngildir
150 landsframleiðslum Islands eða rúmlega
80% af landsframleiðslu Þýskalands. Þetta
var talið vera um 13% af milliríkjaviðskipt-
um heims þetta ár. Þau tíu lönd sem mest
fluttu inn ffá Kína árið 2014 sjást í meðfýlgj-
andi töflu. Um helmingur útflutnings er tíl
Asíulanda, um 20% dl Norður-Ameríku og
19% til Evrópu. Athygli vekur hve mikið er
flutt tíl Hollands, en bæði Holland og Hong
Kong em áfangastaðir og selja vörur áfram
annað.
Hvað er Shiller að hugsa?
Nú er Shiller fjarri því að vera einhver kjáni.
Þó að dálkar Krugmans í New York Times
sýni að það fer alls ekki endilega saman að
vera góður hagfræðingur og að hafa rétt fýr-
ir sér sem bloggari, þá er líklegt að Shiller sé
fýrst og fremst að leiða athygli að V/H-hlut-
falli sfnu, en hann hefúr um árabil reiknað
hlutfall hagnaðar af verðmæti hlutabréfa í
Bandaríkjunum. Það hlutfall er núna 24,1
eða langt yfir langtímameðaltali sem er
16,7. Skýringin á svo háu hlutfalli er aflaust
lágt vaxtastig, en þegar skuldabréf gefa lítið
af sér sætta menn sig við minni ávöxtun á
hlutabréfúm en ella. Nú eru vextir farnir að
hækka og þá er rökrétt að hlutabréfaverð
lækki. Ö
framh. afbls. 1
Ákvörðun um Landsdóm yfir Geir
Haarde (og atkvæðagreiðsla um þrjá aðra
ráðherra) var enn eitt dæmið um mis-
notkun á pólitísku valdi þar sem laga-
grein sem snýst um landráð var beitt í
allt öðrum aðstæðum. Dómurinn yfir
honum fýrir að halda ekki fúnd var svo
aftur dæmi um að dómskerfið beitti
„málamiðlun“ í stað þess að ná rökréttri
lagalegri niðurstöðu.
Ihlutun fýrrverandi dómsmála-
ráðherra í rannsókn á undirmanni sínum
er óvenjulegt dæmi frá síðari árum þar
sem stjórnmálamaður sá ekki hvar vald-
svið hans átti að enda.
Fleiri dæmi má nefna, en þetta nægir
til þess að sýna að pólitísk misbeiting
valds var komin til áður en Island fékk
síðustu einkunn fýrir spillingu.
Hættan
Meðan ríkið á einn, svo ekki sé talað um
tvo, banka, er hætt við að gagnrýni á
ákvarðanir verði mikil, ef ekki er kapp-
kostað að nota jafnan opin feril og gagnsæ
vinnubrögð. En þetta á ekki bara við um
ríkisbanka. Allir þeir sem fara með al-
mannafé, hvort sem það eru ríkisbankar
eða aðrar fjármálastofnanir, verða að gæta
sín á því að gefa ekki það sem þeir ekki
eiga. Nú er talað um rannsókn á sölu
á Borgun. Henni ber að fagna. En nær
væri að vinna að rannsókn á vinnulagi
bankanna almennt eftir hrun. Buðu þeir
almennt upp á opið söluferli? Vel má rök-
styðja að það eigi ef til vill ekki alltaf við,
en er ekki rétt að sá rökstuðningur komi
fram?
Rökleysur eru fremur regla en undan-
tekning í stjórnmálum. Sumir sjá ekken
að því að krefjast þess einn daginn að fjár-
málaráðherra skipti sér ekkert af rekstri
ríkisbanka, en þann næsta á hann að ám-
inna bankamennina, sem ekki heyra beint
undir hann, fýrir ákveðinn gjörning. Sam-
félagsbanki er orðaleppur sem kominn
er upp til þess að fela áform stjórnmála-
manna um að viðhalda pólitískum áhrif-
um á bankakerfið til frambúðar. Þeir sem
hæst tala um að fjármálaráðherrann eigi
alls ekki að skipta sér af bankarekstri, telja
að hann eigi að skipa samfélagsbankanum
að lækka vexti.
Allt er þetta tilkomið vegna þess að
menn horfa á einkenni sjúkdómsins en
ekki orsök hans. Spilling er misnotkun á
aðstöðu og besta leiðin til þess að koma í
veg fýrir að stjórnmálamenn séu spilltir er
að þeir hafi ekki aðstöðu tii þess. f stjórn-
kerfinu öllu þarf gegnsæi, skýrar reglur og
eftirlit, áður er mistökin eru gerð. Ö
2 VÍSBENDING • 3.TBI. 2016