Vísbending - 13.06.2016, Blaðsíða 1

ÍSBENDING
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
13 . júní 2016
21 . tölublað
34. árgangur
ISSN 1021-8483
Og tíminn stendur í stað
Búvörusamningur milli ríkisins og
bænda hefur valdið miklum deilum í sam-
félaginu. I könnun sem gerð var skömmu
eftir að samningarnir voru kynntir kom í
ljós að yfirgnæfandi meirihluti þeirra sem
afstöðu tók til samninganna var andsnúinn
þeim. Nú hafa ýmsir aðilar tjáð sig um
efni þeirra við atvinnuveganefnd Alþingis.
Fróðlegt er að sjá viðbrögð þeirra sem rýna
í einstök atriði og jafnframt hvernig stjórn-
málamenn bregðast við þeim ábendingum
sem komið hafa fram.
Stjórnmálamenn tala
Samningurinn sjálfur er gerður af forystu-
mönnum stjórnarflokkanna í ríkisstjórn-
inni, fjármálaráðherra og núverandi for-
sætísráðherra. Því verður að gera ráð fyrir
því að flokkarnir standi með samningun-
um, þó að einstakir þingmenn þeirra hafi
lýst andstöðu við þá.
I nýlegu blaðaviðtali segist Jón
Gunnarsson, þingmaður Sjálfstæðisflokks
og formaður nefndarinnar, reikna með að
nefndin afgreiði málið frá sér á næstu dög-
um. Hann telur mikilvægt að um þau skref
sem tekin verði næstu ár ríki víðtækari sátt
en hann hefur orðið var við.
Formaðurinn segir að sú gagnrýni sem
kom fram á samningana hafi verið óskil-
greind og áttar sig ekki á hvað það var sem
að verið var að gagnrýna. Hann tekur fram
að samstaða sé í nefndinni um meginmark-
mið búvörusamningsins.
Landbúnaðarráðherra, Gunnar Bragi
Sveinsson, tekur í sama streng: „Eg hef ekki
trú á því að þeir sem gerðu þessa samn-
inga á sínum tíma hafi verið að semja um
eitthvað sem ekki gagnast neytendum og
bændum.“ Ekki komi til greina að draga
samningana til baka og semja upp á nýtt
við Bændasamtökin. Hagsmunir gagn-
rýnenda liggi ekkert endilega með hags-
munum neytenda eða bænda.
Markmiðin
Efst á lista við gerð samninganna var eftir-
farandi markmið: „Gerður verði langtíma-
sóknarsamningur til að minnsta kosti tíu
ára um starfsskilyrði bænda sem byggist á
fjárstuðningi og tollvernd og ætlað er að
efla samkeppnishæfni, auka fjölbreytni,
stuðla að nýliðun og vera í sátt við um-
hverfið."
Það vekur furðu Viðskiptaráðs að mark-
mið ráðherra, sem fulltrúa ríkisins í við-
ræðum við bændur, hafi kveðið á um:
• Að samningana skuli gera til langs tíma,
sem bindur hendur skattgreiðenda,
• Að byggja samninginn á fjárstuðningi,
sem veldur skattgreiðendum kostnaði,
• Tollvernd, sem skerðir lífskjör
almennings.
Viðskiptaráð hefði sýnt því skilning ef
þetta hefðu verið samningsmarkmið bænda
en telur óskiljanlegt að þetta hafi verið
markmið ríkisvaldsins.
Stefna af þessu tagi eru einmitt reglan
hjá landbúnaðarráðherrum undanfarna
áratugi, því að þeir hafa alltaf talið sig
fyrst og fremst fulltrúa greinarinnar
fremur en neytenda eða skattgreiðenda.
Þær breytingar sem þó hafa verið gerðar á
reglum um innflutning eru flestar vegna
alþjóðlegra samninga sem Island er aðili að.
Sjónarmiö neytenda
Þrátt fýrir að ráðherrar telji að samningur-
inn komi neytendum til góða hafa Neyt-
endasamtökin lagst gegn þeim. Þau segja
í umsögn um samninginn: „Hugmyndir
sem liggja að baki nýjum búvörusamningi
ganga gegn hagsmunum neytenda, samn-
ingurinn þjónar ekki langtímahagsmunum
búvöruframleiðslu, hann styrkir ekki stöðu
bænda og engar tryggingar eru fyrir því að
hann styrki uppbyggilega byggðaþróun í
landinu. Þá vinnur samningurinn gegn ný-
sköpun og þar með framtíðarhagsmunum
bænda og neytenda. Samningurinn festir
búvöruframleiðslu í íhaldssömum farvegi
óbreyttrar landbúnaðarstefnu sem löngu er
úr sér gengin.“
Svo lýsa samtökin í einstökum atrið-
um andstöðu sinni, en ekki síst löngum
samningstíma með lítið breyttu kerfi.
Samkeppni verði ekki aukin, sérstaklega
ekki innan mjólkurframleiðslu. I þessu
samhengi er fróðlegt að vitna til umsagnar
Kaupfélags Skagfirðinga sem segir: „Kaup-
félag Skagfirðinga hefur því með þátttöku
í samstarfsverkefni mjólkuriðnaðarins, sem
byggt hefur verið á samstarfssamningum
um verkskiptingu, fórnað fjölbreytileika í
starfseminni og markaðsþátttöku.“ Með
öðrum orðum hefur samráð verið stefn-
an í landbúnaðarmálum og miðstýring er
mikil.
Neytendasamtökin enda sína umsögn
á orðunum „Það er mat Neytendasam-
takanna að nýr búvörusamningur feli í sér
óbreytt ástand í landbúnaðarmálum, við-
haldi kvótakerfi í landbúnaði, tryggi að fu.ll
samkeppni ríki ekki um landbúnaðarvörur,
sé fjárhagslega mjög dýr, sé til of langs tíma
og gangi þvert gegn hagsmunum neyt-
enda.“
Samkeppniseftirlitið
Nú er ekki undarlegt þó að bændur séu
ekki sammála neytendum. Þeir reyna að
sjálfsögðu að hámarka sinn afrakstur, eða
það skyldi maður ætla. Fulltrúar þeirra
í ráðuneytinu hafa hins vegar lagt mikla
áherslu á að sem minnstar breytingar verði
á kerfinu. Samkeppniseftirlitinu var kom-
ið á fót til þess að tryggja að samkeppni
yrði sem allra mest, því að almennt er það
talin besta trygging fýrir því að neytendur
fá bestar vörur á lægsta verði, en samráð
er talið hamla gegn þessum markmiðum.
Að vísu benda margar rannsóknir til þess
að hagnaður fýrirtækja af samráði sé minni
en ætla mætti. Þau verði yrst og fremst löt
og nái ekki þeirri hagræðingu í rekstri sem
heilbrigð samkeppni kallar á.
Til þess að tryggja að almenningur
njótí þess ábata sem leiðir af virkri
samkeppni byggja íslensk og önnur evrópsk
samkeppnislög á þremur meginstoðum:
• Reglur sem banna samkeppnishamlandi
samráð milli fýrirtækja.
• Reglur sem veita heimild til þess að vinna
gegn samrunum sem raska samkeppni.
• Reglur sem banna alla misnotkun á
markaðsráðandi stöðu.
framh. d bls. 4
1 Búvörusamningarnir Fyrrverandi seðlabanka- j i ^ Hann greinir vandann ■ A Leiðtogar skipta ekki um
i sem nú koma til kasta f \ stjóri Breta hefur skrifað : • J með glöggu auga, en vefst •’ ^ skoðun eins og sokka. Það
Alþingis eru ekki bók þar sem hann reynir : tunga um tönn þegar j em framagosarnir sem það
framfaraskref. að skýra rætur hrunsins. ■ kemur að lausn. gera.
VÍSBENDING • 21.TBL 2016 1