Vísbending - 28.11.2016, Blaðsíða 2

Eru aukin útgjöld lausn á vanda
heilbrigðiskerfisins?
H
J. Xl;
Sverrir H. Geirmundsson, hagfraðingur
■eilbrigðismálin hafa verið eitt
heitasta pólitíska þrætueplið á Is-
■landi síðustu ár. Umræðan hefur
iðulega snúist um að ekki sé nægjanlegur
pólitískur vilji til að leggja heilbrigðiskerf-
inu til það fé sem heilbrigðisstofnanir og
starfsfólk þeirra telja að þurfi til að halda
úti „óskertri þjónustu og tryggja öryggi
sjúklinga" eins og gjarnan er haft á orði. Af
fréttaflutningi síðustu missera mætti ætla að
Island hafi dregist verulega aftur úr öðrum
vestrænum þjóðum á sviði heilbrigðismála
sökum mikils og langvarandi íjársveltis í
málaflokknum. En er það raunin?
ísland liðlega 7% yfir meðal-
tali OECD
Efnahags- og framfarastofnunin (OECD)
gerir reglulega úttektir á stöðu heilbrigðis-
mála meðal þeirra 35 ríkja sem eiga aðild
að stofnuninni. Nýjasta skýrsla stofnunar-
innar kom út þann 5. október síðasdiðinn
og ber heitið Society at a Glance 2016
- OECD Social Indicators. Tölur í skýrsl-
unni um heilbrigðismál eru frá árinu 2015.
Þær taka til „endanlegrar neyslu“ (e. final
consumption) á heilbrigðisþjónustu sem
greidd er bæði af hinu opinbera og einka-
aðilum (einstaklingum og fýrirtækjum)
svo sem vegna lyfjakostnaðar, almennrar
heilsugæsluþjónustu o.s.frv. Fjárfesting er
undanskilin í tölunum.
Að meðaltali nema útgjöld OECD ríkj-
anna um 3.740 Bandaríkjadölum á hvern
landsmann á ári vegna heilbrigðismála eins
og sjá má á mynd 1. Er þá miðað við jafn-
virðisgengi (PPP) sem felur í sér að mismun
í verðlagi hefur verið útrýmt milli landanna
til að gera tölur samanburðarhæfar.
Af einstökum ríkjum verja Bandaríkja-
menn langmestum fjármunum vegna heil-
brigðisútgjalda eða um 9.450 dollurum á
mann. Það eru um 2,5-falt meiri útgjöld
en í OECD ríkjunum að meðaltali. Næst-
ir koma Svisslendingar með tæpa 7.000
dollara, Norðmenn með liðlega 6.500
dollara og Hollendingar með um 5.300
dollara á mann.
Islendingar verja að meðaltali liðlega
4.000 dollurum á mann vegna heilbrigðis-
útgjalda sem er um 7,3% meira en meðal-
tal OECD ríkjanna. Utgjöldin á mann eru
ámóta og í Bretlandi, en hins vegar um
19% minni en í Danmörku og liðlega 23%
minni en í Svíþjóð að meðaltali. A hinn
bóginn eru útgjöld Islendinga liðlega 7%
meiri en hjá Finnum.
Útgjöld aukist um 0,4% á ári
hér á landi
OECD tók einnig saman þróunina frá ár-
inu 2009. Að meðtaltali hafa heilbrigðis-
útgjöld innan OECD aukist um 1,1% á
mann á ári að raungildi á þessu níu ára
tímabili. Þetta er nokkuð hægari vöxtur
en t.d. á árunum 2005 - 2009 þegar út-
gjöldin jukust um 3,4% að meðaltali á
sama mælikvarða. Utgjaldavöxturinn hér
á landi nemur 0,4% á mann á ári frá 2009
- 2015 og erum við í lægri kantinum að
þessu leiti ásamt þjóðum eins og Bretum,
Kanadamönnum, Frökkum, Belgum og
Austurríkismönnum. Hjá Dönum dróg-
ust árleg útgjöld á mann saman um 0,4%
á tímabilinu.
Svíar og Finnar juku hins vegar út-
gjöld sín um 1,5% á mann á ári og út-
gjöld Norðmanna jukust um 2% á mann
á árabilinu 2009 - 2015.
Heilt yfir benda gögn OECD til þess
að hægt hafi talsvert á útgjaldavexti vegna
heilbrigðismála síðustu ár meðal annars
vegna aukins aðhalds í ríkisfjármálum og
alþjóðlegu fjármálakreppunnar á árunum
2007 - 2008. íslendingar eru því ekki ein-
ir á báti í þeirri viðleitni að stemma stigu
við útgjaldavexti í málaflokknum.
Greiðsluþátttaka einkaaðila
lág hér á landi
Mikið hefur einnig verið rætt um greiðslu-
þátttöku í heilbrigðiskerfinu hér á landi
og sýnist sitt hverjum í þeim efnum.
Greiðsluþátttaka einkaaðila er hlutfallslega
há í Bandaríkjunum eða tæplega 51% þar
sem sjúktratryggingar og heilbrigðisþjón-
usta eru að verulegi leiti á höndum einka-
geirans. Engu að síður leggur bandaríska
ríkið fram mikla fjármuni vegna mála-
flokksins í dollurum talið eða sem nemur
liðlega 4.600 dollurum á mann á ári sem
er hæsta fjárhæðin innan OECD að Norð-
mönnum og Svisslendingum undanskild-
um.
Hér á landi nemur greiðsluþátttaka
einkaaðila rétt liðlega 18% í kostnaði
vegna heilbrigðismála á ári hverju. Þetta
hlutfall er tiltölulega lágt meðal OECD
ríkjanna þar sem meðaltalið var liðlega
26% á árinu 2015. Samsvarandi hlutfall
í Danmörku, Noregi og Svíþjóð er örlídð
lægra eða á bilinu 15 - 16%. í Finnlandi
greiða einkaaðilar hins vegar fjórðung
kostnaðarins og í Bretlandi og Frakklandi
er hlutfallið í kringum 21%. Hér er bæði
um að ræða útgjöld einstaklinga og fyrir-
tækja vegna sjúkrakostnaðar, lyfja o.þ.h.
Um 7% afVLF fer til
heilbrigðismála
Útgjöld hins opinbera til heilbrigðismála
hér á landi námu liðlega 7% af vergri lands-
framleiðslu árið 2015 og hefur hlutfallið
heldur þokast upp á við síðustu fimm ár.
Island var í 16. sæti að þessu leiti af 35 að-
ilarþjóðum OECD. Hlutfall Norðmanna
var um 8,5% á sama tíma, hjá Dönum var
hlutfallið 8,9% og um 9,3% hjá Svíum.
Þessar Norðurlandaþjóðir verja því um 1
- 2 prósentustigum meira til heilbrigðis-
mála í hlutfalli við landsframleiðsluna en
við Islendingar. Þó ber að hafa í huga að
þessar þjóðir eru á topplista OECD yfir
þær þjóðir sem verja mestum fjármunum
til þessa málaflokks. Finnar eru hins vegar
2 VÍSBENDING • 38.TBL. 2016