Fréttablaðið - 08.10.2020, Blaðsíða 22

brosir, þá á kjóllinn að brosa líka.“
Það er ekki hægt að fjalla
um kvenkyns fatahönnuði án
þess að nefna Coco Chanel, en
hún á heiðurinn af einhverjum
frægustu og áhrifamestu flíkum
sem hugsast getur. Litla svarta
kjólnum. Tvítjakkanum. Áberandi
kokteilhálsmeninu. En það var
jersey-efnið sem kom henni á
alheims kortið. Ferilinn hóf hún í
seinni heimsstyrjöldinni. Hún var
fyrsti fatahönnuðurinn til þess að
nota í almennri hönnun sinni efni
sem vanalega þóttu eingöngu við-
eigandi í undirfatnað. Þá var hún
sú fyrsta í tískuheiminum til þess
að hanna styttri f líkur sem ekki
voru aðsniðnar sem auðveldaði
konum að hreyfa sig og frelsaði
þær frá þröngum korsilettum og
pilsum. Gegnum árin teygði hún
úr sér innan tískuheimsins og
heilla ilmvötnin hennar enn þann
dag í dag.
Árið 1927 fór ferill Elsu Schiap-
arelli á f lug eftir að hún
kom fram með sína
íkonísku hand-
prjónuðu trompe
l’oeil peysu
þar sem hún
notaði prjóna-
tæknina til
þess að ná
fram nýrri
vídd í efninu.
Peysurnar
ruku út og gáfu
tóninn fyrir stíl
Elsu, vel sniðnar
hágæða flíkur með
óvæntum snúningi. Hún
var sú fyrsta til þess að nota
rennilás sem áhersluatriði
á f lík og vann með lista-
mönnum eins og Salvador
Dali og Meret Oppenheim.
Einstakur stíll hennar kom
Jóhanna María
Einarsdóttir
johannamaria@frettabladid.is
Þróunin byrjaði hægt. Fyrst fóru fáar konur fyrir tísku-merkjum en þeim fjölgaði
stöðugt eftir því sem leið á öldina. Í
dag er meirihluti fatahönnuða enn
karlkyns, það er af þeim hönn-
uðum sem fara fyrir tískuhúsum.
Þetta er sérstaklega kaldhæðnis-
legt í ljósi þess að konur eru meiri-
hluti neytenda fataiðnaðarins.
Þrátt fyrir að jöfn hlutföll karla
og kvenna sé að finna á tískupöll-
unum eru konur í minnihluta á
bak við tjöldin. Dæmi má taka frá
árinu 2016, á tískuvikutímabilinu
vor/sumar 2017. Af 371 fatahönn-
uði sem fór fyrir 313 tískuhúsum,
voru aðeins 40,2 prósent konur.
Þá er fjöldi karlkyns fatahönnuða
sem hanna kvenfatnað meiri en
fjöldi kvenkyns fatahönnuða yfir-
leitt. „Konur eru enn í minnihluta,
því miður,“ sagði Julie de Libran,
hjá Sonya Rykiel, um málið. „Jafn-
vel þó að sum tískuhús hafi verið
stofnuð af konum á sínum tíma, þá
eru þau undir stjórn karla í dag.“
Einn elsti kvenkyns frumkvöð-
ullinn innan tískuheimsins var
Jeanne Lanvin. Upphaflega seldi
hún hatta árið 1889 en síðar varð
dóttir hennar, Marguerite Marie-
Blanche di Pietro, henni inn-
blástur og hún fór að hanna dýrð-
lega útsaumaða silkikjóla handa
stúlkum. Flíkurnar seldust eins og
heitar lummur og upp úr 1920 var
hún farin að hanna íþróttafatnað,
f líkur úr feldi, undirfatnað, karl-
mannsflíkur, sundföt, ilmvötn og
innanstokksmuni.
Madeleine Vionnet er af
mörgum talin vera „arkitekt“
kjólagerðarfólks, en Vionnet
umbylti tískuheiminum þegar hún
stofnaði tískuhús sitt árið 1912.
Hún varð samstundis þekkt fyrir
hvernig hún nýtti skúlptúr í kjóla-
gerðinni. Kvöldkjólarnir minntu
á grískar styttur með ægifögrum
fellingum og brotum. Konur féllu í
stafi yfir fegurðinni, þægindunum
og flæðinu í kjólum Vionnet. Eins
og hún sagði eitt sinn: „Þegar kona
Valdakonur í tískuheiminum
Tískuheimurinn hefur í gegnum tíðina aðallega verið karlafag, en upp úr lokum nítjándu aldar og í
byrjun þeirrar tuttugustu spruttu fram hæfileikaríkar konur sem fóru að feta veg hátískunnar.
Coco Chanel (1883-1971) sést hér í íbúð sinni í París um 1959. MYNDIR/GETTY Sonia Rykiel (1930-2016) við opnun verslunar sinnar í London.
Jeanne Lanvin (1867-1946). Hér er
fatahönnuðurinn stödd í stúdíóinu
sínu í Frakklandi árið 1930.
Elsa Schiaparelli (1890–1973)
fæddist á Ítalíu en starfaði sem
fatahönnuður í Frakklandi.
Mary Quant
(f. 1934).
Myndin er tekin
árið 1963.
Þetta eru konurnar
sem ruddu brautina
fyrir áhugaverðustu
kvenkyns fatahönnuði
nútímans.
LÍTTU VIÐ Á BELLADONNA.IS
Skeifunni 8 • 108 Reykjavík • Sími: 517 6460 • www.belladonna.is
Verslunin Belladonna
NÝJAR HAUSTVÖRUR STREYMA INN
henni á forsíðu Time-tímaritsins,
en hún var fyrsti kvenkyns fata-
hönnuðurinn til þess að hljóta
þann heiður.
Mary Quant á heiðurinn af pínu-
pilsinu. Quant segist hafa
orðið fyrir áhrifum
stúlknanna á King’s
Road í London á
7. áratugnum og
sagði að þær
hefðu í raun
fundið upp
mínípilsið.
„Ég var bara
að búa til ein-
föld, þægileg
og ungæðisleg
föt sem hægt
væri að hreyfa sig
í, hlaupa og stökkva.“
Stuttir litríkir kjólar
hennar og mynstraðar
sokkabuxur gáfu tóninn
fyrir áratuginn.
Franski fatahönnuður-
inn Sonia Rykiel byrjaði
feril sinn árið 1962 á
óléttutímabili þegar hún þráði
mjúkar peysur. Hún byrjaði að
framleiða flíkur undir tísku-
nafni eiginmanns síns, og meðal
þeirra var röndótt peysa sem hún
kallaði „Poor Boy“. Síðar meir áttu
prjónuðu peysurnar hennar og
kjólarnir eftir að breyta tísku-
markaðnum til frambúðar. Hún
var fyrsti hönnuðurinn til þess að
hafa saumana sýnilega utan frá og
prenta orð eða frasa á peysur.
Þetta eru konurnar sem ruddu
brautina fyrir áhugaverðustu
kvenkyns fatahönnuði nútímans.
En á eftir þessum sex íkonísku
fatahönnuðum má nefna langan
lista af konum sem hafa sett sitt
einstaka mark á tískuheiminn á
ógleymanlegan hátt. Þar má nefna:
Elsa Peretti, Vivienne Westwood,
Rei Kawakubo, Miuccia Prada,
Carolina Herrera, Diane Von Fur-
stenberg, Betsey Johnson, Norma
Kamali, Donna Karan, Stella
McCartney, Vera Wang, Sarah Bur-
ton, Alberta Ferretti, Phoebe Philo,
Olsen-systurnar og margar fleiri.
4 KYNNINGARBLAÐ FÓLK 8 . O K TÓ B E R 2 0 2 0 F I M MT U DAG U R