Samtökin '78 - Sjónarhorn - 15.01.1992, Blaðsíða 5

Sjónarhorn
5
Þau gœtu rifist alla daga, en
þau myndu elska hvort annað. Allt
annað vœri fáránlegt. Þau gœtu
farið í taugarnar hvort á öðru,
hrotnað niður - reynt sjálfsmorð -
en þau myndu alltaf elska hvort
annað. Þau gcetu hatað hvort ann-
að, en samt myndu þau elska hvort
annað. Þau gœtu sœrt hvort ann-
að, harið og svikið - en efþau hara
elska hvort annað, þá elska þau
hvort annað að eilífu. “
Svona fallegar konur
geta ekki verið
lesbíur
Ég leyfi mér ekki bara að smella á
þig marxískum stimpli, heldur
feminískum til viðbótar. Ég hef
lesið úr skrifum þínum að við les-
bíur búum við tvöfalda kúgun
samfélagsins, bæði vegna sam-
kynhneigðarinnar og svo vegna
þess að konur séu undirsátar í
þessum karlaheimi. Að við séum
ekki aðeins áhrifalausar og undir
stjórn drengja hvar sem er, heldur
séum við í þeirra augum alltof
nauðsynlegt tæki til að þeir geti
svalað kynhvöt sinni - og þjónað
hinu dýrlega tippi sem þeir tilbiðja
öllu fremur. Hvað með allt með-
ferðarkerfið sem um áraraðir hefur
reynt að breyta kynhneigð sam-
kynhneigðra?
„Það erufyrst ogfremst homm-
arnir sem hafa verið settir í “lœkn-
ingu". Það hefur aldrei þótt
mikilvœgt eða þess virði að bjarga
leshíum - sem beturfer. “
Þessi munur á viðhorfum til
lesbía og homma kemur víðar
fram. Hommar eru teknir alvar-
lega. Þeir eru stórhættulegt dæmi
um svik karlmennskunnar og því
háalvarlegt mál. Tvær konur eru
hins vegar ekki teknar hátíðlega,
og enginn tekur mark á konu sem
kveðst vera lesbía. Einhvers staðar
segir þú að auðveldasta og fljót-
legasta leiðin til að ná sér í karl-
mann sé að fara út með vinkonu
sinni, sitja í áköfum samræðum -
og horfast innilega í augu. Enginn
sannur karlmaður stenst þá freist-
ingu.
„Eg skipti karlmönnum á
skemmtistöðum í fjóra flokka.
Fyrst eru þeir sem láta eins og þeir
taki ekki eftir tveimur konum sem
eru uppteknar hvor af annarri.
Ætli það séu ekki hommarnir? /
öðru lagi eru þeir sem koma að
borðinu en hverfa kurteislega þeg-
ar þeir eru heðnir um það. Þessi
hópur er afskaplega fámennur og
hlýtur að vera með einhver minni-
hlutavandamál. 1 þriðja lagi eru
þeir sem setjast við borðið - og
þeim mun oftar sem þeir eru heðn-
ir um að fara og þeim mun meiri
skömmum sem á þá er ausið -
þeim munfastar sitja þeir. Og þeir
tala: Auðvitað er allt í lagi með
tvœr konur saman, það er hara
fallegt og ágœtt - hvort þeir megi
kannski koma með heim og horfa
á? Allt í lagi með tvœr konur, en
hommarnir - það er allt annað og
óskiljanlegt mál. Fjórði hópurinn
er jafn þaulsetinn og sá þriðji.
Ekkert dugar til að koma þeini í
burtu og hver tilraun íþá veru œsir
þá upp. „Lesbíur, nei takk. Svona
fallegar konur geta ekki verið les-
híur. Þið hafið bara verið óheppn-
ar. Ef þú kœmir í rúmið með mér,
skyldi ég sýna þér hvernig al-
mennilegur karlmaður með al-
mennilegar grœjur hjargar
öllu.““
Spegill samvisku
okkar
Ég nefndi þig brautryðjanda í
byrjun þessarargreinar-en það
er ekki nógu skýrt að orði kveð-
ið. Á margan hátt þykir mér þú
vera sá spegill samvisku okkar
sem best dugar gegn kröfum
samfélagsins urn sektarkennd
og skömmustu lesbía og
homma fyrir það eitt að vera til.
Þú hefur aldrei játast undir það
ok - heldur staðið upprétt og
hrópað um gleðina og styrkinn
sem við getum ráðið yfir. Þú
hefur manað okkur til að hrinda
frá okkur samúð umhverfisins
og ögrað okkur til að rjúfa fjár-
ans þögnina sem lesbíur eru
beittar. Þú hefur aldrei þagað
sjálf - hversu óþægilegt sem
það hefur verið fyrir umhverf-
ið. Þú hefur aldrei hikað eitt
augnablik í glímunni við drengi
heimsins. Ég verð að nota tæki-
færið til að segja takk - takk
kærlega fyrir að hafa átt aðgang
að orðum þínum og hugsunum í
minni eigin glímu. Gyðjunni al-
máttugri þakka ég síðan fyrir
Þ'g-
„Flefur þú heyrt brandarann
um konurnar. Ef dama segir nei,
meinar hún kannski. Ef hún segir
kannski meinar hún já, og ef hún
segir já - þá er hún alls engin
dama.
Ef ég hitti mann sem trúir því
þegar ég segi nei, þaifég ekki að
líta niður á hann. Efég hitti mann
sem trúir ekki öllum karlalygunum
og krefst þess ekki að ég trúi þeim
heldur, þarfég ekki að líta niður á
hann. En sá karlmaður sem ég
þekki hefur alltaftalið það heilaga
skyldu sína að segja konum fyrir
verkum. Eg mun alltaf lítilsvirða
hann og slást við hann því hann
hefur alltaf lítilsvirt mig og slegist
við mig og reynt að gera mig
einskis virði. Ég er húin að af-
skrifa hann fyrir lifandi löngu því
ég veit að allt sem hann segir um
mig er lygi.
Þannig mun þetta verða áfram.
Hann hefur notað aldir til að segja
mér hvernig ég sé. Hann hefur not-
að aldir til að útskýra heiminnfyr-
ir mér. Hann hefur hrópað yfir
höfin sjö og öskrað yfir slétturnar,
þrumað úr ræðustólum og röflað
yfir brennivínsglasinu. Sagan get-
ur hvergi um annan eins tímaþjóf.
Nú getur hann farið til fjandans
fyrir mér. Og efhonum finnst þetta
ókvenlega mœlt, get ég huggað
hann með því að þetta orðhragð
lœrði ég afhonum pahba. “
Gerd Brantenberg
Faðmlag
Kafli úr skáldsögunni Favntak (1983)
Full löngunar og vonar segir hún það í símann einn
daginn. Hún slengir því fram án útskýringa eða
málalenginga. „Ég vil ekki vera í felum lengur.“
Þetta er gamalt umkvörtunarefni. Það sem liggur
henni þyngst á hjarta hefur þjappast saman í brjósti
hennar og orðið að neyðarópi. En Irena segist ekki
geta verið lengur í símanum því Þorgeir komi heim
á hverri stundu, stelpan sé að kalla á hana og hún
eigi eftir að taka til matinn. Þær geti ekki talað um
þetta núna. Eitthvað brestur í Auði og hún hrópar:
„Þú getur elskað mig en ekki gengist við mér.
Hvers vegna er hann raunverulegri en ég? Hvers
vegna viðurkennirðu annað okkar upphátt en hefur
hitt í felum úti í horni?" Skyndilega brýst þetta allt
út á síðustu augnablikum samtalsins. „En,“ segir
Irena - „ég vil ekki hafa þig í felum vegna þess að
þú sért lesbísk.“
„Þú!“ segir hún. „Ert þú ekki jafn lesbísk og ég?
Eða ertu kannski í venjulegu gagnkynhneigðu sam-
bandi við mig???“
Algjör þögn verður í símanum. „Úff,“ segir Irena
loksins. „Ég meina að þetta væri alveg eins þótt þú
værir karlmaður. Ég mundi líka vera með elskhuga í
felum.“
„En ég er ekki karlmaður."
Þögn. Auður heyrir andardrátt Irenu. Irena heyrir
í Auði.
„Ég get ekki . .segir hún.
„Ef þú getur það ekki, þá geturðu það ekki.“ Rödd
Auðar er jafn köld og orðin sem hún segir.
„En Auður,“ segir hún biðjandi. „Það er ekki
vegna þess að þú sért . . . að við séum í lesbísku
sambandi sem ég vil hafa þig í felurn."
„Ég hef aldrei sagt það, þetta er þín hugmynd.“
„En hvers vegna bregstu þá svona við?“
„Vegna þess að þú ...“ Auðurbyrjar á setningunni
af miklum krafti en gleymirframhaldinu. Síðan held-
ur hún áfram, óöruggari með sig: „Þér hefur alltaf
fundist sjálfsagt að hafa mig í felum. Þú hefur aldrei
spurt mig. Frá fyrstu stundu - í rútunni - þú fjarlægðir
höndina! Af því að einhver hefði getað séð okkur. Þú
færðir þig ekki þegar við vorum einar.“
„Nei, þá gerðir þú það.“
„Já, og hvers vegna?“ ’Hvers vegna’ bergmálar í
eyra Auðar. Síðan verður þögn drykklanga stund.
Loks dregur Irena djúpt andann: „Ég veit það ekki,
Auður. Ég veit bara að maður getur ekki komið
hlaupandi til mannsins síns til að segja frá öllum smá
hliðarsporunum sem maður tekur. Orðin streyma
hratt fram, fljótandi og rökföst.
„Og á bak við hliðarsporin? Er ekki eitthvert fólk
þar?“
„Jú, en það verður að fylgja leikreglunum. Þú
vissir mætavel í byrjun hvað þú varst að fara út í.“
„Þetta er enginn leikur, írena. Mér finnst fyrirlit-
legt hvernig þú tekur á þessu.“
Irena fer í vörn. Þetta er hennar líf, hvernig sem
það nú er. „Fyrirlitlegt," segir hún reið. „Er hjóna-
bandið fyrirlitlegt?“
„Ekki í sjálfu sér. Annars veistu meira um það en
ég. Það er lygin sem er fyrirlitleg.“
„Er samkynhneigt samband eitthvað betra?“
„Hvaðef svo væri ekki. Lyginerþó ekki lofsungin
þar.“
Ég skil ekki hvað þú átt við," segir Irena þreytu-
lega. „Ég held ekki að samkynhneigð sambönd séu
neitt betri.“
„Hvað veist þú um það? Það er miklu erfiðara fyrir
okkur að vera með ástkonur í felum því við getum
ekki valið úr öllunr landsmönnum. Það er bara eitt
lesbíusamfélag á landinu. Þess vegna neyðumst við
til að vera heiðarlegar, hvort sem okkur líkar það
betur eða verr.“
Hún hefði svo gjaman viljað ræða þessi mál við
Irenu á annan hátt. Hvers konar leið var þetta eigin-
lega til að kynnast hvor annarri? Hvers vegna vildu
þærhvor aðra? Vildu þær ekki kynnast tilvem hvorrar
annarrar-fortíðinni? Þess í stað lenti þeim saman við
fyrsta tækifæri.
Blendnar tilfi nningar bærast milli þeirra sem þeim
tekst ekki að henda reiður á. Hvorug finnur lausnar-
orðin út úr ógöngunum. Ruglaðar og bitrar halda þær
báðar fast í sitt.
Auður er sveitt. Röddin titrar, hún titrar öll.
Irena andvarpar: „Þetta er ekki rétti tíminn fyrir
svona þolraunir hér á heimilinu.“
Hér á heimilinu! Heimilinu. Heimilinu.
„Jæja,“ segir Auður. „Ef þú getur ekki sagt honum
frá þessu, vil ég ekki halda sambandinu áfram. Hann
neyðist til að takast á við raunveruleikann.“ Orðin
hræða hana þegar hún heyrir hvað rödd hennar sjálfrar
erformleg. Henni finnst hún ekki skilja þessar leikregl-
ur lengur og í heimskulegri tilraun til að leyna tapinu
spilar hún af sér.
„Ég hef gert svo margt heimskulegt um dagana,“
segir Irena. „Hann verður bara óöruggur með sig, og
ekki bætir það úr skák.“ Rödd hennar er veik en þó
áköf. Auður finnur að nú hefur hún náð tökum á
henni; líður eins og óþægum krakka og nýtur þess. í
sama vetfangi heyrir hún dyr opnast við hinn enda
línunnar og rödd írenu breytist í vingjamlega síma-
rödd. „Jæja, gaman að þú skyldir hringja.“
„En það varst þú sem hringdir.“
„Já, einmitt. Og takk fyrir spjallið.“
„Takk fyrir spjallið - takk fyrir spjallið,“ étur
Auður upp eftir henni, „en þú skalt ekki halda að ég
láti þig halda mér í felum. Það er ég sem ákveð það
- ekki þú.“