Fréttablaðið - 13.11.2020, Síða 8

Hlutfall ungra kvenna
sem nota nikótínpúða er 6
prósentum lægra.
HEILBRIGÐISMÁL Samkvæmt nýrri
könnun Gallup fyrir Embætti land­
læknis, sem gerð var í júní síðast­
liðnum, nota 19,7 prósent karl­
manna á aldrinum 18 til 34 ára
nikótínpúða undir vör daglega.
Nikótínpúðarnir hófu innreið sína á
íslenskan markað á seinni helmingi
ársins 2019. Eru nú margar tegundir,
mismunandi styrkleiki og bragð­
tegundir seldar hér á landi.
Embætti landlæknis hefur varað
við púðunum, engin lög eða reglu­
gerðir séu til og lítið sé vitað um
afleiðingar púðanna. Sala ÁTVR á
neftóbaki hefur minnkað mikið á
árinu, til að mynda um 37 prósent
í janúar, að öllum líkindum vegna
innreiðar nikótínpúðanna.
Hlutfall ungra manna sem nota
nikótínpúða af og til er 7,1 pró­
sent. Hlutfallið er talsvert lægra hjá
ungum konum, 11,7 prósent nota
púðana daglega en 6,3 prósent af
og til.
Nikótínpúðarnir eru mun óvin­
sælli hjá eldri aldurshópum en þó
nota 9 prósent karla á aldrinum
35 til 54 ára þá daglega. 1,4 prósent
kvenna á sama aldri nota nikótín­
púða daglega sem er sama hlutfall
og hjá körlum 55 ára og eldri. Aðeins
hálft prósent kvenna 55 ára og eldri
notar nikótínpúða.
Neftóbaksneysla, oftast undir
vör, hafði verið á lítilli uppleið á
Íslandi fyrir komu púðanna. Í talna­
brunni Embættis landlæknis fyrir
árið 2019 kom fram að hlutfall not­
enda hafði hækkað úr 5 prósentum
í 7 frá fyrra ári, og úr 21 prósenti í
24 hjá ungum körlum. Ekki er úr
vegi að álykta að þetta hlutfall eigi
eftir að lækka þegar tölurnar verða
uppfærðar vegna mikillar notkunar
púðanna.
Í talnabrunninum kom einn­
ig fram að rafrettunotkun hefði
haldist stöðug milli ára, 7 prósent,
en reykingar væru á niðurleið. Árið
2019 reyktu 11 prósent Íslendinga,
þar af 8 prósent daglega, sem sam­
svarar um 30 þúsund manns. Fyrir
aðeins sex árum reyktu 17 prósent
Íslendinga og árið 1991 var hlut­
fallið tæp 30 prósent. – khg
Fimmtungur ungra karla notar nikótínpúða daglega
Landlæknir hefur varað við púðunum
enda sé lítið um afleiðingar notkunar
þeirra vitað. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR
VÍSINDI Hópur eðlisfræðinga, stærð­
fræðinga og sálfræðinga við Oxford,
Cambridge og þrjá aðra breska og
írska háskóla gerðu greiningu á bók­
unum um Krúnuleika George R. R.
Martin, sem hin vinsæla sjónvarps­
þáttasería var byggð á.
Samkvæmt henni eiga Krúnu­
leikarnir meira sameiginlegt með
Íslendingasögunum en breskum
sögum á borð við Bjólfskviðu. Lyk­
illinn að velgengni bókanna sé að
blanda saman raunsæi og ófyrir­
sjáanleika á vitrænan en jafnframt
grípandi hátt.
„Fólk skilur heiminn í gegnum
frásagnir, en við höfum ekki haft
vísindalegan skilning á hvað það
er sem gerir f lóknar frásagnir
aðgengilegar og skiljanlegar. Þessi
greining er skref í áttina að því að
svara þeirri spurningu,“ segir Colm
Conn aughton, prófessor við War­
wick­háskóla.
Í bókaseríunni koma um 2.000
nöfn fyrir og 41.000 samskipti þeirra
á milli. Þessum fjölda er hins vegar
deilt niður á kafla og hverja frásagn­
arpersónu, þannig að lesandinn nái
að fylgja sögunni. Hver frásagnar­
persóna fylgist með um 150 öðrum,
sem er um það bil það sem venju­
legur mennskur heili ræður við.
Dauðsföll persóna virðast handa­
hófskennd þegar fljótt er á litið. En
þar sem tímaröð sögunnar er hrist
upp kemur í ljós að svo er ekki.
„Þessar bækur eru þekktar fyrir
óvæntar vendingar, oft dauðsföll
stórra persóna. Það er mjög athyglis­
vert að höfundurinn raðar köflun­
um í þannig röð að þessir atburðir
virðast enn handahófskenndari en
ef sagan væri sögð í réttri tímaröð,“
segir Padraig MacCarron, doktors­
nemi við Limerick­háskóla.
Hann hefur einnig rannsakað
Íslendingasögurnar. – khg
Rannsókn sýnir tengsl Krúnuleika við Íslendingasögurnar
Það er mjög athyglis-
vert að höfundurinn
raðar köflunum í þannig röð
að þessir atburðir virðast
ennþá handahófskenndari
en ef sagan væri sögð í réttri
tímaröð.
Padraig MacCarron, doktorsnemi
við Limerick-háskóla
SKIPULAGSMÁL Faxaflóahafnir leggj­
ast gegn því að fimm smáhýsi fyrir
skjólstæðinga velferðarsviðs Reykja­
víkurborgar verði á milli Sorpu og
Ellingsen úti á Granda. Tvö félög sem
eiga hagsmuni á Klettssvæðinu við
Laugarnes mótmæla síðan að jafn­
mörg smáhýsi rísi við Héðinsgötu.
Reykjavíkurborg hefur hug á
að fimm smáhýsi verði á Héðins­
götu 8 í Laugarnesi og önnur fimm
á Fiskislóð 1. Báðar lóðirnar eru á
eignarlandi Faxaflóahafna að því
er fram kemur í umsögn skipulags­
fulltrúa félagsins. Til kynningar eru
nú breytingar á skipulagi svo þetta
megi ganga eftir.
„Tillagan var unnin án vitneskju
eða aðkomu Faxaflóahafna, sem er
andstætt því verklagi sem gilt hefur
á eignarlandi hafnarinnar,“ er tekið
fram í byrjun umsagnar Faxaflóa­
hafna. Félagið setji sig ekki upp á
móti smáhýsum við Héðinsgötu en
tekið er fram að ekki sé heppilegt
að stofna sérstaka lóð fyrir smá­
hýsin þar sem þau eiga aðeins að
vera til bráðabirgða. Hægt væri að
gera skammtímaleigusamning við
borgina.
Annað gildir um svæðið við Fiski­
slóð sem hafi verið nýtt sem bíla­
stæði fyrir Ellingsen samkvæmt
samkomulagi. Ekki sé heppilegt að
staðsetja smáhýsin þar.
„Við Fiskislóð 1 er rekin verslun
Ellingsen, lyfjaverslun, gæludýra­
búð, sjúkraþjálfun og dansskóli fyrir
börn. Inngangur inn í bæði lyfja­
verslunina og í gæludýrabúðina er
beint á móti bílastæðunum þar sem
gerð er tillaga að smáhýsum. Vestan
megin við svæðið er enduvinnslu­
stöð Sorpu og útkeyrsla frá stöð­
inni,“ er rakið í umsögn hafnarinnar
sem býður fram lausn. „Mun heppi­
legri staðsetning væri ef hluti Fiski­
slóðar 37c sem hefur nú þegar verið
úthlutað til Reykjavíkurborgar, væri
stúkuð af fyrir smáhýsin.“
Þingvangur ehf. hefur átt lóðirnar
Héðinsgötu 1 og 2 og Köllunar­
klettsveg 3 frá árinu 2016 og kveðst
hafa unnið með Reykjavíkurborg
og Faxaf lóahöfnum að skipulagi
svæðisins. Bent er á að Þingvangur
hafi kært málið og úrskurðarnefnd
umhverfis­ og auðlindamála hrund­
ið áformum borgarinnar þegar á
árinu 2019.
„Í stað þess að una við úrskurð
og haga seglum eftir vindi hefur
Reykjavíkurborg nú, í kjölfar þess að
hafa verið gerð afturreka með ólög­
mætar skipulagsáætlanir, af óbil­
girni gripið til þess ráðs að freista
þess að koma til leiðar grundvallar­
breytingum á aðalskipulagi sem
tekur til reitsins,“ segir í bréfi lög­
manna Þingvangs.
Þá segir Þingvangur að breyt­
ingarnar séu í andstöðu við skipu­
lagslög. „Og eru því miður settar
fram þrátt fyrir að umbjóðandi
okkar hafi boðið borginni að reisa
umrædd smáhýsi tímabundið á
annarri lóð sem félagið hefur til
umráða,“ segir í athugasemdinni.
Þingvangur hafi kostað miklu til
og hagað sínum áætlununum í
samræmi við gildandi aðalskipu­
lag. Breytingar á því myndu leiða
til tjóns fyrir félagið, algerlega að
ófyrirsynju. „Þegar við bætist það
mark sem sértæk búsetuúrræði eru
brennd, er enn augljósara að ef til­
lögur Reykjavíkurborgar yrðu að
veruleika, yrði umbjóðandi okkur
fyrir verulegu tjóni.“
Eignarhaldsfélagið Sigtún bendir
á í sinni athugasemd að mikill
skortur á bílastæðum sé á Kletta­
svæði og af því ástandi hafi skapast
gríðarleg hætta. Eina stæðið sé á
umræddri lóð á Héðinsgötu fyrir
28 bíla. „Er gert ráð fyrir að sá eini
blettur sem kallast getur bílastæði
sé lagður undir þessi áform um
smáhýsi,“ segir í bréfi Sigtúns. „Nú
þegar er stórhætta á þessu svæði
fyrir jafnt gangandi og akandi veg­
farendur og er svæðið á engan hátt
tilbúið til búsetu.“ gar@frettabladid.is
Smáhýsaplön enn í mótbyr en
borginni boðnar aðrar lóðir
Reykjavíkurborg mætir enn andstöðu vegna áforma um smáhýsi fyrir skjólstæðinga velferðarþjónustu
sinnar. Nú er lagst gegn því að þau verði annars vegar á bílastæði við hlið Sorpu úti á Granda og á bíla-
stæði á Héðinsgötu í Laugarnesi. Eigandi lóða á síðarnefnda staðnum segir borgina sýna af sér óbilgirni.
Á lóðinni Héðsinsgötu 8 eru nú bílastæði sem sögð eru vera einu eiginlegu
stæðin á svæðinu þar sem mikill skortur sé á stæðum. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Dansskóli fyrir börn á aðra hönd og Sorpa á hina er sögð óheppilegur staður fyrir smáhýsi. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Nú þegar er stór-
hætta á þessu svæði
fyrir jafnt gangandi og
akandi vegfarendur og er
svæðið á engan hátt tilbúð
til búsetu.
Eignarhaldsfélagið Sigtún
SAMFÉLAG Þrjátíu fyrirtæki, fimm
sveitarfélög og níu opinberir aðilar
hlutu viðurkenningu Jafnvægisvog­
arinnar, hreyfiaflsverkefnis Félags
kvenna í atvinnurekstri (FKA), á
stafrænni jafnréttisráðstefnu félags­
ins í gær.
Á ráðstefnunni kynnti Eliza Reid
forsetafrú viðurkenningarhafa sem
voru þeir þátttakendur sem náð hafa
að jafna hlutfall kynja í efsta lagi
stjórnunar. Á síðasta ári hlutu átján
þátttakendur viðurkenningu en í ár
voru þeir alls 44 talsins.
Á þessu ári undirrituðu alls átta
sveitarfélög og tólf opinberir aðilar
viljayfirlýsingu um að vinna að
markmiðum Jafnréttisvogarinnar
og bætast þannig í hóp þeirra 116
aðila sem nú þegar hafa skrifað undir
slíka yfirlýsingu.
Vegna aðstæðna var ekki hægt að
halda ráðstefnuna með hefðbundn­
um hætti og í ár var einu tré plantað
fyrir hvern viðurkenningarhafa.
„Hugmyndin kom upp á fundi hjá
okkur þegar okkur var ljóst að það
væri ekki hægt að gera hlutina með
sama hætti og áður,“ segir Thelma
Kristín Kvaran, verkefnastjóri Jafn­
vægisvogarinnar.
Skógræktarfélag Reykjavíkur
úthlutaði Jafnvægisvoginni stað í
Heiðmörk, sem hlotið hefur nafnið
Jafnréttishlíð, þar var trjánum
plantað. Andrea Róbertsdóttir,
framkvæmdastjóri FKA, segir stað­
inn fara jafnréttinu vel. „Mannauðs­
stjórnun og stjórnun er ekkert annað
en garðyrkja. Þú þarft að sá, vökva,
næra, snyrta og huga að birtu og
samsetningu gróðursins. Það þarf
að hreinsa beðin reglulega og arfinn
vex mjög hratt ef hann er ekki tekinn
upp með rótum,“ segir hún.
Stefnt er að því að gróðursetja tré
á hverju ári. „Það væri ánægjulegt að
sjá hlíðina fyllast á næstu árum, með
auknu jafnrétti,“ segir Thelma. –bdj
Planta
trjám fyrir
jafnrétti
Ráðstefnan var haldin rafrænt í ár.
1 3 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R6 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð