Fréttablaðið - 13.11.2020, Side 12

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is

Á meðan
efnahags-
óvissan
varir er
mikilvægt
að peninga-
málayfir-
völd veiti
skýra
leiðsögn um
vaxtaþróun-
ina.

Við getum
lagt enn
meira af
mörkum á
sviði lofts-
lagsmála, til
dæmis með
samvinnu á
sviði haf-
rannsókna og
útflutningi á
grænum
lausnum.
Hörður
Ægisson
hordur@frettabladid.is
LÆGSTA
VERÐIÐ
Í ÖLLUM
LANDS-
HLUTUM
SKILYRÐISLAUST
Orkan – Ódýrt fyrir alla
Öryggisumhverfi okkar hefur gjörbreyst síðast-liðinn áratug. Þannig þýða loftslagsbreytingar og fjölþáttaógnir á borð við netárásir og upp-
lýsingaóreiðu að sá stöðugleiki sem við höfum búið
við er ekki lengur sjálfsagður. Við eigum allt okkar
undir því að verjast þessum ógnum, og það getum við
ekki ein. Í þessu samhengi hafði ég frumkvæði að því
að Birni Bjarnasyni, fyrrverandi ráðherra og alþingis-
manni, skyldi á vettvangi norrænnar samvinnu falið
að gera nýjar tillögur um hvernig Norðurlöndin gætu
aukið samstarf á sviði utanríkis- og öryggismála, með
sérstakri áherslu á ofangreindar ógnir.
Skýrslan sem kom út í sumar hefur nú verið þýdd á
íslensku og birt á vef Stjórnarráðsins. Það er samdóma
álit utanríkisráðherra Norðurlandanna að skýrslan
marki tímamót í norrænni samvinnu. Í ljósi þeirra
áskorana sem við okkur blasa í dag má með sanni
segja að hún hafi komið á hárréttum tíma. Úrvinnsla
tillagnanna fjórtán er hafin og innleiðing nokkurra í
farvegi.
Í skýrslunni er áréttað að á meðan ekkert ríki getur
eitt og sér varist þeim nýju ógnum sem við blasa verður
hvert og eitt að leggja sitt af mörkum. Það hefur Ísland
gert m.a. með því að tala hátt og skýrt fyrir alþjóða-
lögum, fyrir algildi mannréttinda, fyrir kvenréttindum
og réttindum minnihlutahópa en einnig með framlagi
til starfsemi og sameiginlegra varna Atlantshafsbanda-
lagsins. Við getum lagt enn meira af mörkum á sviði
loftslagsmála, t.d. með samvinnu á sviði hafrannsókna
og útflutningi á grænum lausnum.
Við eigum verk fyrir höndum við að byggja upp varn-
ir gegn fjölþáttaógnum og þau mál verður að taka föst-
um tökum. Það gerum við bæði í ráðuneytinu og innan
stjórnsýslunnar en líka í samstarfi við alþjóða stofn anir
og önnur ríki. Þar skiptir ekki síst máli samvinna við
þær þjóðir sem okkur standa næst og aðhyllast svipuð
gildi. Skýrsla Björns Bjarnasonar er þýðingarmikið inn-
legg í samstarf Norðurlandanna í þessum mikilvæga
málaflokki um fyrirsjáanlega framtíð.
Norrænar lausnir
á nýjum ógnum
Guðlaugur Þór
Þórðarson
utanríkis- og
þróunarsam-
vinnuráðherra
Útlit er fyrir að bóluefni gegn veirunni sem allt er að drepa verði tiltækt fyrr en áður voru bundnar vonir við. Það hefur aukið mjög á bjartsýni, sem endurspeglast í verð-hækkunum á mörkuðum og gefur fyrirheit um viðspyrnu í efnahagslífinu á vor-
mánuðum – og þar mun ferðaþjónustan skipta lykilmáli.
Núverandi skipan, þar sem öllum er gert að fara í tvöfalda
skimun og sóttkví á milli, þýðir í reynd að landamærin eru
lokuð og verði svo áfram er útséð með að ferðamenn komi
til landsins svo einhverju nemi. Mikilvægt er að farin
verði skynsamleg leið til breytingar á þeim ráðstöfunum,
sem eru einar þær ströngustu í Evrópu, sem miði að því
að minnka flækjustigið og auka sem fyrst fyrirsjáanleika
þeirra ef við ætlum að eygja von um að ferðaþjónustu-
fyrirtæki geti tekið á móti ferðamönnum næstkomandi
sumar. Það er mikið í húfi en forsendur fjárlaga gera ráð
fyrir meira en 900 þúsund ferðamönnum á árinu 2021.
Væntingar um bóluefni breyta samt ekki því að það er
frostavetur í vændum. Efnahagshorfurnar eru að óbreyttu
þær hinar sömu, sem þýðir áfram mikið og vaxandi
atvinnuleysi, og hætt er við því að halli á rekstri ríkissjóðs,
sem er áætlaður rúmlega 260 milljarðar í ár, eigi eftir að
reynast enn meiri. Hver á að kaupa allar þær skuldir? Það
er stóra spurningin sem fjárfestar á skuldabréfamarkaði
spyrja sig um þessar mundir. Að undanförnu hefur allt
lagst á eitt við að þrýsta upp ávöxtunarkröfunni á ríkis-
bréfum – hún er núna á svipuðum slóðum og í byrjun
ársins þegar vextir Seðlabankans voru þrjú prósent –
sem hefur um leið hækkað til muna fjármögnunarkjör
bankanna á markaði. Það á eftir að hafa þau fyrirsjáan-
legu áhrif að fastir vextir á íbúða lánum munu þurfa að
hækka nokkuð á næstunni.
Ástæður þessarar vaxtaþróunar eru vel þekktar. Það
hefur verið viðvarandi óvissa – að óþörfu – um hvernig
standa eigi að fjármögnun á 900 milljarða hallarekstri
ríkissjóðs á komandi árum. Íslenskir lífeyrissjóðir, helstu
fjármagnseigendur landsins, hafa verið nettó seljendur
á ríkisbréfum og stærsti erlendi eigandi ríkisverðbréfa í
krónum hefur að sama skapi selt öll bréf sín fyrir nærri 50
milljarða á þremur mánuðum. Á sama tíma hefur íhlutun
Seðlabankans á skuldabréfamarkaði, með beinum kaup-
um á ríkisskuldabréfum, verið í engu samræmi við yfir-
lýsingar hans frá því í mars þegar bankinn boðaði skulda-
bréfakaup fyrir allt að 150 milljarða – og það hefur því
miður skaðað trúverðugleikann. Seðlabankanum hlýtur
að vera í mun að snúa við þessari þróun – og aðgerðir hans
á markaði síðustu daga hafa gefið það til kynna – svo þær
aðstæður skapist á markaði að ríkissjóður geti fjármagnað
sig til lengri tíma á sem hagstæðustum kjörum. Því er ekki
fyrir að fara í dag.
Áhrifa farsóttarinnar mun gæta langt inn í næsta ár. Á
meðan óvissan varir er mikilvægt að peningamálayfir-
völd, rétt eins og í öðrum þróuðum ríkjum, veiti fyrir-
tækjum og heimilum skýra leiðsögn um vaxtaþróunina
og reyni að tryggja að fjármögnunarkjör haldist lág þar til
hagkerfið hefur náð vopnum sínum á ný. Á vaxtaákvörð-
unarfundi í komandi viku, einum þeim mikilvægasta frá
því að nýr seðlabankastjóri tók við embætti, mun bank-
anum gefast færi á því að rétta við kúrsinn.
Óþörf óvissa 
Kosningaloforð
Þú veist að það styttist í kosn-
ingar þegar talið berst að nýjum
þjóðarleikvangi. Þá er talið að
ekki sé hagkvæmt að gera við
þann sem er nú í Laugardalnum,
betra sé að byggja nýjan. Sam-
kvæmt áætlun borgarinnar verð-
ur farið í fýsileikamat á að koma
honum fyrir í Hvassahrauni. Þá
verði flugvöllurinn færður niður
í Laugardal og Laugardalsvöllur
færist yfir á Kleppsveg og Kyn-
lífshjálpartækjabúð Reykjavíkur
fer í Vatnsmýrina þar sem hún
mun einnig nýtast sem mathöll.
Samkvæmt greiningu verktak-
ans sem á að sjá um þetta verður
hagrænn ábati til ársins 2069
minnst 26 milljarðar í spöruðum
desíbelum.
Peningarnir gufa upp
Heilbrigðisráðherra, hefur stært
sig af auknum framlögum til
heilbrigðismála. Því ber vissu-
lega að fagna en þá aðeins ef
peningarnir nýtast almennilega.
Ný skýrsla ráðuneytisins virðist
benda til þess að á meðan starfs-
fólki hefur verið fjölgað um ríf-
lega 20 prósent hafi framleiðni
minnkað um rúm 5 prósent á
sama tíma.
Það skyldi þó ekki vera að í
stað þess að ráða starfsfólk til
þess að hlúa að og annast sjúkl-
inga hafi skrifstofufólki sem
aldrei kemur nálægt sjúklingum
fjölgað hlutfallslega mest. Það
gefa tölurnar í skyn en virðist
ógjörningur að sannreyna.
1 3 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R10 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN