Safnablaðið Kvistur - 2019, Blaðsíða 19

19
Samkvæmt safnafræðingnum
Robert Janes rækja söfn samfélags-
legt hlutverk sitt með því að vera í
sterkum tenglsum við nærsamfélag
sitt og takast á við þær áskoranir og
ógnir sem samfélagið og umhverfi
þess stendur frammi fyrir. Árið
2009 gaf hann út bókina Museums
in a troubled world: Renewal, Irrel-
evance or Collapse? þar sem hann
gagnrýndi íhaldssemi safna og
hæg viðbrögð þeirra við samfélags-
legum breytingum. Bókin er stór
áfellisdómur á söfn þegar kemur að
viðbrögðum þeirra við þeim flókna
vanda sem felst í loftslagsbreytingum
af mannavöldum og breyti söfn ekki
um stefnu telur Janes næsta víst að
söfn sem samfélagslegar stofnanir
hreinlega fjari út og hætti að skipta
nokkru máli fyrir þá sem þeim er
ætlað að starfa í þágu fyrir.

Í bókinni Curating the Future:
Museums, Communities and Climate
Change (2016) eru tekin saman mörg
ólík dæmi um aðgerðir safna í lofts-
lags– og umhverfismálum. Ritstjórar
bókarinnar Jennifer Newell, Libby
Robin og Kirsten Wehner halda því
fram að í safnaheiminum hafi orðið
ákveðin kúvending um 2010 þar
sem sífellt fleiri söfn takast á við
loftslagsvandann. Á sama tíma rekja
þær áherslubreytingar þar sem söfn
af öllum toga prófa skapandi og gríp-
andi leiðir til að tengjast nærsamfé-
lagi sínu í stað þess að leggja áherslu
á miðlun vísinda– og tæknilegrar
þekkingar á vandanum.
Það sem hér fylgir er stutt ágrip á
hinu ört vaxandi sviði safnafræða
og safnastarfs sem tekur fyrir um-
hverfismál. Ætlunin er að skoða
áskoranir sem snúa að hugtökum
eins og mannöldin og sjálfbærni og
hvernig þau hafa áhrif á hefðbundnar
forsendur safnastarfs svo sem að-
skilnað menningar og náttúru,
túlkun og framsetningu safngripa og
samvinnu safna við nærsamfélagið.
Samband menningar og náttúru
Í safnastarfi er það viðtekin venja
að náttúruminjasöfn geri sögu og
stöðu náttúrunnar skil á meðan
lista– og menningarminjasöfn taka
fyrir sögu og samtíð mannkyns,
þjóða, menningar og lista. Í ljósi
umfangsmikilla áhrifa mannsins á
jörðina og hvernig menning og nátt-
úra mynda flókin tengsl sín á milli
þar sem víxlverkun áhrifa móta
hvort tveggja, er það óhjákvæmilegt
að skoða hvernig þessi svið skarast.
Síðast liðinn áratug hefur átt sér stað
heilmikil umræða um afleiðingar
þess að skilgreina núverandi tímabil
í sögu jarðarinnar sem mannöld (e.
Anthropocene). Í grunninn er um
Tilbúinn veggur á sýningu Deutsches Museum þar sem ýmsum tæknilegum uppgötvunum eru gerð skil og
tengingar með áherslum á umhverfisáhrif eru teiknaðar á milli safngripanna. Í stóra skarðinu fyrir miðju
veggsins stendur umrædd gufuvél. Ljósmynd: Bergsveinn Þórsson.