Freyr - 15.11.1967, Side 17

um furðumargt að véla, svo fullmetið sé.
Fyrsta athugun frá þessari öld, sem mér
er kunn, á því hvað hver m3 sé þungur í
mismunandi heystæðum og með misjöfnu
gróðurfélagi í baksýn, er athugun Halldórs
Vilhjálmssonar, skólastjóra á Hvanneyri.
Hennar er getið í Fóðurfræði hans. Þar
segir:
„Þannig höfum við hér á Hvanneyri veg-
ið tvo teningsmetra af samskonar heyi,
stör, í sömu hlöðu og sömu hæð tvo metra
frá gólfi. Annar meterinn vó 200 kg að-
eins bliknaður, hinn vó 260 kg dökkornað-
ur.“ Halldór bæt-ir við. „Mýrarhey, sinu-
laust, þurrt og vel verkað, var látið inn í
hlöðu. Vegghæðin um 3V2 m. Troðið var
vel í hlöðuna og hún vel fyllt. Um vetur-
inn var rúmmetri skorinn úr miðju stáli
og vó hann grænn og vel orðinn 120 kg.
I öðrum endanum á sömu hlöðu var taða.
Hún var aðeins bliknuð af hita, vel verkuð
að öðru leyti og hafði sigið allvel saman.
Rúmmetrinn af töðunni vó 180 kg.“
Og enn segir Halldór:
„Hér skal nefnt ákveðið dæmi. Þar sem
heystæðan var aðeins 4 álnir á hæð
(2,52 m). Heyið var vel verkuð gulstör, þó
aðeins bliknuð og vel sigin. Þunginn á ten-
ingsalin reyndist þessi (talið að ofan):
1.34.0 kg (=136 kg m3)
2.50.8 kg (=163,2 kg m3)
3.45.7 kg (=182.8 kg m3)
4.56.0 kg (=224.0 kg m3)
Á þessari athugun Halldórs hefur mjög
verið byggt undan farin ár, þegar um mat
á heyi hefur verið að ræða. M. a. byggir
Gunnar Bjarnason, kennari á Hvanneyri,
mjög á þeim í Búfjárfæði sinni. Færir hann
sem stoðir undir ályktanir sínar nokkrar
athuganir, sem ég gerði á mínum heyjum
árin 1946—50 og benda í líka átt, og þó
nokkra léttari hey.
Þegar þetta er athugað, með nútíma vél-
ar í baksýn, kemur allmargt til álita. Skal
hér bent á þetta:
1. Það heyið, sem þyngst reyndist hjá
Halldóri var „dökk ornað“. Við það er og
miðað í sumum handritum Búalaga, að
mælihlass skuli „ornað“. Bendir það til
þess, að svo þurfi að vera til að hlassið nái
tilskilinni þyngd.
2. Um heyið í lægri hlöðunni segir Hall-
dór. „Troðið var vel í hlöðuna og hún vel
fyllt“. „Vel fyllt“ gat hún ekki orðið nema
hún væri fyllt oftar en einu sinni og troðið
vandlega í hvert sinn, sem inn var látið. Sú
var venja þeirra bænda, sem vanda vildu
verkun og geymslu heyja sinna. Það var
óvéfengj anleg reynsla kynslóðanna að því
betur sem um heyin var búið í heystæð-
unum, því vandlegar sem þeim var hlaðið,
því betur geymdust þau og gáfust. Það mun
Halldór hafa þekkt mörgum betur.
3. Loks er svo litla heystæðan sem Hall-
dór nefnir. Um eitt á hún enga samleið með
fúlgum bænda í dag. Hún mun hafa verið
þakin með torfi. Engum bónda mun hafa
hugkvæmst að hafa hey sín óþakin yfir
vetrarmánuðina á öðrum tug þessarar ald-
ar, síst Halldóri á Hvanneyri.
Um þátt minn í þessu máli skal ég vera
fáorður, enda var hann aldrei hugsaður
sem liður í fræðilegri athugun á þessu.
Hann var aðeins dútl forvitins manns. T. d.
skal ég geta þess, að heystæðan, sem ég
freistaði að gera mér grein fyrir heildar-
þunga á, var ekki öll vegin. Öll hneppin í
dagsgjöfinni voru vegin einu sinni í viku.
Að öðru leyti voru þau talin. Ég miðaði
mína heyverkun framan af árum við það
að fá þau sem þéttust, án þess þó að þau
hitnuðu það, sem ég taldi úr hófi fram. Ég
fór t. d. með hesta inn í hlöðu og lét þá
troða heyið þegar það hafði náð ákveðinni
hæð. Útheyið, sem ég vigtaði, var allhátt
og þakið með nýju torfi, sem rist var á
hálfdeigju. Þetta segir sína sögu, þó hún
verði ekki sögð nú í reynd. Hinu verður
ekki neitað, að drjúgt farg verður af mýr-
artorfi ekki sízt nýristu. Þar koma og til
viðbótar haustrigningar. Munu þær hafa
aukið fargið drjúgum, þegar torfið var
F R E Y R
453