Læknablaðið - maí 2020, Blaðsíða 28

252 LÆKNAblaðið 2020/106
F R É T T A S Í Ð A N
„Ég hef aldrei unnið neitt svona hratt. Þetta
var algjör sprettur. En við unnum mörg
að þessu og verkið gekk mjög vel,“ segir
Daníel Fannar Guðbjartsson, yfirmaður
tölfræðideildar Íslenskrar erfðagreiningar.
Vísindagrein 40 lækna og fræðimanna
hérlendis birtist einungis mánuði frá fyrstu
skimun sjúklings. Niðurstaðan samræmd-
ist því að tæpt 1% fólks utan sóttkvíar hefði
smitast af SARS-CoV-2-veirunni.
„Raðgreining á erfðaefni veirunnar
sýndi að mörg smit bárust til Íslands og
að þau komu frá mismunandi svæðum.
Þá var stór hluti smitaðra utan sóttkvíar
einkennalaus en við mátum ekki hversu
margir af þeim fengu síðar einkenni
COVID-19-sjúkdómsins.“
Landlæknir, sóttvarnalæknir og for-
stjóri Íslenskrar erfðagreiningar eru meðal
höfunda greinarinnar. Þar er einnig Guð-
rún Sæmundsdóttir, yfirlæknir vöktunar
á sóttvarnasviði hjá Embætti landlæknis,
sem Læknablaðið valdi af handahófi í hópn-
um.
„Verkið gekk mjög hratt og vel,“ segir
Guðrún sem kom að því að semja lyk-
ilspurningarnar í rannsókninni. „Það er
ekki annað hægt en að vera stolt af teym-
inu og verkinu.“ Hún segir raðgreiningu
sterkt verkfæri til framtíðar til að rekja
smitleiðir.
„Raðgreining leiðir sannleikann í ljós
á miklu skýrari hátt en spurningalistar
gera. Framþróunin er afar spennandi fyrir
okkur sem höfum unnið við faraldsfræði í
langan tíma,“ segir hún. „Það er frábært að
sjá svona afrakstur og vera einn hlekkur í
stórri keðju.“
Daníel segir að unnið sé um allan heim
að auka þekkingu á SARS-CoV-2-veirunni
sem veldur COVID-19. Sérstaðan hér sé sú
hve nákvæm gögn liggi fyrir um íslensku
þjóðina. „Enginn hefur svo heildstæða
mynd af einni þjóð eins og við.“ Hratt sé
unnið um allan heim við að safna þekk-
ingu um veiruna.
Með raðgreiningu sé erfðamengi
veirunnar greint og hægt að sjá þegar veir-
an stökkbreytist. „Við höfum sent niður-
stöður raðgreiningarinnar í opinberan
gagnagrunn á erlendum vettvangi þar sem
þær nýtast öðrum vísindamönnum,“ segir
hann.
„Í framhaldi af þessari grein erum við
að vinna að ýmsum rannsóknarverkefnum
tengdum COVID-19. Til dæmis vinnum við
með rakningateyminu við að meta líkurnar
á smiti eftir mismunandi leiðum. Við tengj-
um þar rakningaupplýsingar og raðgrein-
ingaraðir veirunnar. Með því að leggja þær
upplýsingar saman við erfðagögnin getum
við betur metið hver er að smita hvern.“
Daníel segir erfitt að vita hvernig smit
SARS-CoV-2-veirunnar þróist þegar yfir-
völd slaka á samkomubanni. Hvað gerist
í haust? Komi önnur smitbylgja eins og
margir hafi spáð?
„Við erum einnig byrjuð að mæla
mótefni í samstarfi við sóttvarnalækni
með það að markmiði að meta útbreiðslu
veirunnar enn betur. Þetta er mikilvæg
mæling til viðbótar við veirugreininguna
þar sem það virðist vera að margir sem
smitast fái væg eða jafnvel engin einkenni.
Fyrsta skrefið í þessu ferli er að meta þær
mæliaðferðir sem eru í boði með tilliti til
næmni og sértæki,“ segir hann.
„Við viljum halda áfram að bjóða fólki
að koma í veiruskimun og mótefnamæl-
ingar til þess að fylgjast með dreifingu
veirunnar. Þessar upplýsingar nýtast
stjórnvöldum vonandi í baráttunni við að
halda sjúkdómnum niðri,“ segir Daníel að
lokum.
Leita að sannleika COVID-19-veirunnar
„Við höfum séð milli vikna hvernig álagið á starfsfólki og stofnunum
hefur minnkað,“ segir Alma D. Möller landlæknir. Embættið fær
reglulega skýrslugjöf um ástandið á heilbrigðisstofnunum landsins
nú í kórónuveirufaraldrinum. Landlæknir skoðar hvort vert sé að
halda skýrslugjöfinni áfram þegar faraldrinum lýkur.
Hún segir kerfið einfalt, byggt á þremur litum, rétt eins og um-
ferðarljós. Aðeins einu sinni í faraldrinum hefur rauðu ljósi verið
flaggað. „Það var fyrir vestan. Ástandið varði í tvo daga og var leyst
með bakvörðum og auknum aðbúnaði.“
Alma segir afar mikilvægt að tekist hafi að afstýra því að heil-
brigðisstarfsfólk hér á landi hafi ekki þurft að forgangsraða meðferð
sjúklinga sinna sem þjáist af Covid-19. Einnig að hér hafi ekki skort
hlífðarbúnað. Heilbrigðisstarfsmenn víða um heim þurfi að vinna sig
í gegnum slíkt áfall.
„Það varðar bæði traust almennings á heilbrigðisþjónustu og líka
traust heilbrigðisstarfsfólk á stofnunum sínum. Þetta traust hefur
ekki beðið hnekki hér á landi.“
Landlæknir segir álagið
hafa minnkað milli vikna
Alma D. Möller landlæknir á daglegum upplýsingafundi Almannavarna þann 27.
apríl. Mynd/gag
Vísindamenn Íslenskrar erfða-
greiningar leiddu vinnu 40 lækna og
fræðimanna sem standa að íslenskri
kórónuvísindagrein í einu stærsta
læknariti heims, The New England
Journal of Medicine.