Morgunblaðið - 12.06.2020, Blaðsíða 12

Búferlafl utningar frá Íslandi 2000 til 2020*
Þúsundir aðfl uttra umfram brottfl utta
Íslenskir Erlendir
2000 62 1.652
2001 -472 1.440
2002 -1.020 745
2003 -613 480
2004 -438 968
2005 118 3.742
2006 -280 5.535
2007 -167 5.299
2008 -477 1.621
2009 -2.466 -2.369
2010 -1.703 -431
2011 -1.311 -93
2012 -936 617
2013 -36 1.634
2014 -760 1.873
2015 -1.265 2.716
2016 -146 4.215
2017 352 7.888
2018 -65 6.621
2019 -180 5.020
2020* -40 1.450
+6
+5
+4
+3
+2
+1
0
-1
-2
-3
-4
’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18 ’19 ’20
Samtals Íslenskir Erlendir
2000-20 -11.843 50.623
2005-08 -806 16.197
2009-11 -5.480 -2.893
2012-20 -3.076 32.034
2015-20 -1.344 27.910
Íslenskir ríkisborgarar
Erlendir ríkisborgarar
Milljónir ferðamanna
2013-2020
8.240
*Til og með 31. mars 2020 (fyrstu 3 mánuðir ársins)
Fyrstu 3 mán.
2020
Heimild: Hagstofa Íslands
0,8 ?
2,3
2,2
2,0
grein uppi hagvextinum og hins veg-
ar þrýstast launin í greininni upp,
sem leiðir til þess að hún verður fyrir
skakkaföllum. Sú þróun var hafin í
fyrra og hefði haldið áfram í ár ef
ekki hefði verið fyrir faraldurinn,“
segir Gylfi og bendir á aðra mótsögn.
Fara í lægra launuð störf
Þótt það lífgi upp á samfélagið að
fá hingað erlent vinnuafl geti það
skapað stéttskipt samfélag ef hingað
koma fyrst og fremst innflytjendur
sem fara í lægra launuð störf.
„Svo myndast spenna í þjóðfélag-
inu milli láglaunahóps í þessari stóru
og mikilvægu atvinnugrein og
meðaltekjuhópa í landinu. Láglauna-
hópurinn hefur það ekki eins gott og
aðrir íbúar landsins. Þannig eru
innri mótsagnir í þessu öllu saman
sem voru farnar að valda erfiðleikum
í ferðaþjónustu,“ segir Gylfi. Ásamt
launaliðnum hafi skapast spenna
vegna gengisþróunar. Gjaldeyris-
kaup hafi haldið genginu niðri fram
til ársins 2016 og byggt upp mikinn
gjaldeyrisforða. Um leið hafi ferða-
þjónustan notið góðs af lægra gengi.
„Síðan þegar gjaldeyriskaupunum
var hætt fór krónan upp úr öllu valdi.
Launin fóru líka upp úr öllu valdi svo
þessi grein var komin í vandræði.
Hvað á þá að gera? Það gengur ekki
til langframa að kaupa gjaldeyri til
að halda krónunni niðri. Þá verður
að auka innflutninginn en sparnaður
hefur hins vegar verið mikill síðustu
ár. Áður hefði innflutningur aukist
samhliða styrkingu krónunnar en
það gerðist ekki núna.
Fyrirhyggjuleysi í vexti
Það háir líka þessari grein að bor-
ið hefur á fyrirhyggjuleysi hjá
stjórnvöldum. Tökum dæmi. Ef
stjórnvöld búast við 1,5 milljónum
ferðamanna á Geysi mætti ætla að
þau byrjuðu á því að hafa vegina í
lagi að Gullfossi og Geysi, tryggja að
þjóðvegirnir og öll aðstaða sé í lagi
og til fyrirmyndar,“ segir Gylfi og
spyr hvort ekki sé rétt að takmarka
fjölda erlendra ferðamanna.
„Hver segir að allir sem vilji eigi
að geta fengið lendingarleyfi í Kefla-
vík? Fyrirkomulagið er til dæmis
þannig víða annars staðar að leyfin
eru gefin út í kvótum sem ganga
kaupum og sölum milli flugfélaga.
Með því að takmarka leyfin mætti
tryggja að ferðamönnum fjölgi ekki
nema um vissa tölu á ári svo fjöldinn
fari ekki yfir þolmörk,“ segir Gylfi.
Móta þarf langtímastefnu
En ber að stefna að sem mestri
fjölgun ferðamanna?
Gylfi segir hætt við að ef ferða-
þjónustan verði gerð að aðalatvinnu-
grein landsins verði Ísland um leið
gert að láglaunalandi. Heppilegra sé
að gera langtímaáætlanir „þannig að
kraftar einkafjármagnsins fari í að
skapa betri störf“.
„Þá fá fleiri betri störf að lokinni
skólagöngu og flytjast síður til út-
landa. Svíar gerðu þetta á níunda
áratugnum þegar stór iðnaður, á
borð við skógrækt og stáliðnað, stóð
ekki lengur undir lífskjörunum og
bjuggu til umhverfi svo að þekking-
arfyrirtæki og hátæknifyrirtæki
gætu þrifist. Þetta var einnig gert í
Danmörku og Finnlandi.
Það er gott að hafa ferðaþjónustu.
Hún er góð búbót, einkum í sveitum
landsins, en ekki góð sem leiðandi at-
vinnugrein,“ segir Gylfi.
Ferðaþjónusta í nýju ljósi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Skemmtiferðaskip í Sundahöfn Ferðamönnum fjölgaði mikið 2012-2019.
 Prófessor í hagfræði segir mótsagnir ferðaþjónustunnar hafa afhjúpast
 Ekki sé æskilegt að stefna að mikilli fjölgun ferðamanna umfram fyrri ár
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Gylfi Zoega, prófessor í hagfræði við
Háskóla Íslands, telur það ekki
æskilegt markmið að stefna að mik-
illi fjölgun erlendra ferðamanna þeg-
ar ferðalög aukast á ný eftir kórónu-
veirufaraldurinn.
Þvert á móti sé rétt að staldra við
og gera langtíma-
áætlanir.
„Ferðaþjónust-
an var gríðarleg-
ur búhnykkur
síðustu árin og
hefur aflað mikils
gjaldeyris. Gjald-
eyrisstaða lands-
ins hefur snar-
batnað og hefur
aldrei verið betri.
Það er líka já-
kvætt við þessa grein að tekjurnar
hafa dreifst yfir þjóðfélagið miklu
meira en segjum tekjur af sjávar-
útvegi. En mótsögnin í greininni er
að hún byggist á lágum launakostn-
aði og keppir við önnur lönd í ferða-
þjónustu þar sem laun eru lægri,“
segir Gylfi og rökstyður mál sitt.
Launin þau hæstu í OECD
„Samkvæmt OECD voru meðal-
laun á Íslandi árið 2018 þau hæstu í
OECD-ríkjunum. Lífskjörin eru
óvíða betri og launin eru mjög há.
Þegar grein sem byggist á því að
halda launakostnaði í hófi fer að vaxa
mikið í hálaunalandi skapast tog-
streita. Greinin vex með því að ráða
til starfa á ári hverju fjölda aðfluttra
starfsmanna sem felur í sér aðflutn-
ing fólks frá löndum sem eru yfirleitt
með lægri laun. Þá myndast sú mót-
sögn að fólkið kemur hingað af því að
launakjör í ferðaþjónustu eru betri
en kjörin í heimalandinu en launin
eru hins vegar að jafnaði lág í sam-
anburði við laun í öðrum greinum
hér innanlands. Þá myndast spenna
á vinnumarkaði sem braust út fyrir
rúmu ári. Þá var samið um hóflega
launahækkun, fasta krónutöluhækk-
un upp á 17 þúsund, sem fór mjög illa
með þessa grein. Það má til dæmis
ætla að rekstrargrundvöllur margra
veitingastaða í miðborginni hafi
brostið með þessari hækkun, en
hann var veikur fyrir.
Þarna er komin fram innri mót-
sögn. Annars vegar heldur láglauna-
Gylfi
Zoega
12 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ 2020
Garðatorg 6 | s. 551 5021 | www.aprilskor.is
Musse & cloud Sila
12.990 kr.
● Langflest þeirra félaga sem skráð eru
á aðallista Kauphallar Íslands lækkuðu í
viðskiptum gærdagsins. Mest var lækk-
un bréfa Sýnar þar sem bréfin lækkuðu
um tæp 4,8% í 9,9 milljóna króna við-
skiptum. Þá lækkuðu bréf Marel um rúm
4,6% í ríflega 600 milljóna króna við-
skiptum. Fasteignafélagið Reitir lækkaði
þá um 3% í ríflega 58 milljóna króna við-
skiptum. Þá lækkuðu bréf Eikar fast-
eignafélags um 2,7% í ríflega 21 millj-
ónar króna viðskiptum.
Hlutabréf tveggja félaga stóðu í
stað, Heimvalla og Origo.
Aðeins tvö fyrirtæki hækkuðu í við-
skiptunum. Annað var Kvika, sem hækk-
aði um ríflega 6% í tæplega 41 milljónar
króna viðskiptum. Icelandair hækkaði
hins vegar mest eða um 5,3% í ríflega 9
milljóna króna viðskiptum.
Flest félögin lækkuðu
í Kauphöll Íslands
12. júní 2020
Gengi Kaup Sala Mið
Dollari 132.22
Sterlingspund 168.64
Kanadadalur 98.69
Dönsk króna 20.163
Norsk króna 14.271
Sænsk króna 14.399
Svissn. franki 139.74
Japanskt jen 1.2311
SDR 183.34
Evra 150.3
Meðalgengi/Viðskiptavog þröng 182.1873
Hrávöruverð
Gull 1717.65 ($/únsa)
Ál 1613.5 ($/tonn) LME
Hráolía 40.72 ($/fatið) Brent
● Tæknivefmiðillinn
Northstack, sem er
í eigu Kristins Árna
Lár Hróbjartssonar,
velti liðlega 5,8 millj-
ónum króna í fyrra.
Þetta kemur fram í
nýbirtum ársreikn-
ingi fyrirtækisins.
Miðillinn heldur
reglulega úti um-
fjöllun um helstu
málefni sem tengjast íslenskri tækni- og
nýsköpun. Hafa umsvif vefsins vaxið
mjög frá árinu 2018, þegar veltan nam
einungis 442 þúsund krónum.
Rekstrargjöld í fyrra námu 2,9 millj-
ónum og hækkuðu um ríflega 700 þús-
und krónur frá fyrra ári.
Að teknu tilliti til fjármagnsgjalda og
tekjuskatts nam hagnaður félagsins 2,7
milljónum króna.
Eignir Northstack námu 4,6 milljónum
króna í árslok 2019 og höfðu vaxið um ríf-
lega 3 milljónir á árinu. Eigið fé félagsins
var 3,1 milljón og skammtímaskuldir 1,4
milljónir.
Northstack velti 5,8
milljónum króna í fyrra
Kristinn Árni Lár
Hróbjartsson
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Kjartan Hallgeirsson, formaður Fé-
lags fasteignasala, segir boðuð hlut-
deildarlán stjórnvalda fagnaðarefni.
Með þeim verði stutt við kaup fyrstu
kaupenda á íbúðum.
Hins vegar sé umfang aðgerðanna
takmarkað. Að sama skapi verði
áhrifin á markaðinn óveruleg.
Rætt sé um að lánin verði veitt til
kaupa á 400 íbúðum á ári, sem sé lítið
brot af markaðnum. Af þeim sökum
muni lánin hafa óveruleg áhrif á
verðþróun.
„Það eru vonbrigði að lánin skuli
takmarkast við 400 lán á ári. Jafn-
framt mun há-
mark á kaupverði
íbúða takmarka
svigrúm einstak-
linga á höfuð-
borgarsvæðinu til
að geta nýtt sér
úrræðið. Ég ótt-
ast að lítill hluti
lánanna muni
nýtast á stærsta
markaðssvæðinu.
Hins vegar ætti hámarkið ekki að
vera takmarkandi úti á landi. Þar
eru margar eignir í boði á þessu
verði,“ segir Kjartan.
Undanfarna mánuði hefur komið
fram í samtölum Morgunblaðsins við
fasteignasala og fjárfesta að beðið
hafi verið eftir hlutdeildarlánunum.
Þá meðal annars til að sjá hver áhrif-
in á fasteignaverð gætu orðið.
Jákvætt að óvissan sé að baki
Kjartan segir aðspurður vissulega
jákvætt að óvissunni hafi verið aflétt.
Óvissan geti meðal annars haft áhrif
á áform verktaka.
Til stendur að bjóða hlutdeildar-
lán í 10 ár, eða til kaupa á alls 4.000
íbúðum. Það eru til dæmis ellefu
sinnum fleiri íbúðir en á RÚV-reitn-
um og tæplega sexfalt fleiri íbúðir en
á Hlíðarendareitnum.
Nánar er fjallað um málið á síðu 10
í Morgunblaðinu í dag.
Hlutdeildarlán munu hafa
óveruleg áhrif á verðþróun
Kjartan
Hallgeirsson
 Formaður Félags fasteignasala segir umfangið takmarkað