Morgunblaðið - 31.08.2020, Side 16

Sú var tíð að síminn var mest notaði samskiptamátinn og
auglýsingin, „við erum ekki lengra burtu en síminn“ var í
fullu gildi. Þá var gripið í símann og malað djöfulinn
ráðalausan um allt og ekkert. Þó var símnotkun mun
dýrari þá en nú.
Hins vegar var sjálfsagt að nota sveitasímann sem
frétta- og afþreyingartæki milli bæja.
En það var sama hvað menn höfðu mikinn tíma, þá
kom alltaf að því að annar aðilinn fór að fá dofa í hand-
legginn og þá var jæjað til að trappa niður símtalið.
Í dag er ekki svo auðvelt að ná til fólks eða fyrirtækja
með símtali. Tíminn er svo dýrmætur að honum er ekki
eyðandi í „small talk“. Símanúmer fyrirtækja eru ein-
hvers staðar með smáa letrinu, en mönnum boðið að
skrifa erindi sín rafrænt. Helst vilja bankar og fleiri að
menn afgreiði sig sjálfir og netverslanir eru opnar 24
tíma. Það þykir í lagi að almenningur sé í svona snatti
ókeypis. Ef um allt þrýtur nærðu í skiptiborð, en veist
ekki hvar það er staðsett. Kannski í Djúpríkinu?
Sunnlendingur
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Er’ann farinn
að segja jæja?
Morgunblaðið/Sverrir
Sveitasíminn Löng stutt, löng stutt.
16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. ÁGÚST 2020
Mikil óvissa ríkir um rekstur
hjúkrunarheimila á vegum sveitar-
félaga á landsvísu. Fjölmörg sveit-
arfélög hafa ýmist tilkynnt upp-
sögn á samningi við
Sjúkratryggingar Íslands (SÍ),
lýst yfir áformum um uppsögn á
samningnum eða óskað eftir við-
ræðum við heilbrigðisráðuneytið
um breytingar á framlagi til
reksturs hjúkrunarheimilanna en
þau eru rekin á daggjöldum frá
SÍ. Þrátt fyrir mismunandi stærð-
ir og aðstæður heimilanna er
ástæðan alls staðar sú sama – vax-
andi hallarekstur sem ekki sér
fyrir endann á.
Þá hefur Akureyrarbær þegar
sagt upp samningi sínum um öldr-
unarþjónustu Akureyrarbæjar og
hefur heilbrigðisráðuneytið til-
kynnt um yfirtöku Heilbrigð-
isstofnunar Norðurlands á rekstri
þess. Ef fram fer sem horfir munu
vafalaust flest hjúkrunarheimili
sem rekin eru af sveitarfélögunum
enda undir hatti heilbrigðisstofn-
ana um allt land.
Skortur á fjármagni
Hallarekstur hjúkrunarheimila
er ekki nýr af nálinni og ítrekað á
undanförnum árum hafa Samtök
fyrirtækja í velferðarþjónustu
(SFV) bent á vaxandi erfiðleika í
rekstri heimilanna. Að sama skapi
hafa sveitarfélögin vítt og breitt
lýst yfir áhyggjum af þessari þró-
un. Í góðri trú hafa aðilar talið að
röðin kæmi brátt að þeim og að
horft yrði á raunkostnað heim-
ilanna og framlög til þeirra leið-
rétt í samræmi við það. Það hefur
síður en svo raungerst. Staðan
hefur versnað ár frá ári með
skertu fjárframlagi til hjúkrunar-
heimila á sama tíma og rekstr-
arkostnaðurinn eykst í takt við
vísitöluhækkanir, hækkun hrá-
efnis, hærri lyfjakostnaðar og
hjúkrunarvara ásamt kostnaðar-
samari kjarasamningi. Þá bætist
einnig stöðugt í þær kröfur sem
gerðar eru til ýmissa þjón-
ustuþátta bæði af hendi sam-
félagsins og hins opinbera. Hjúkr-
unarþyngd íbúa heimilanna og
umönnunin þeirra orðin flóknari
og fjölbreyttari en áður, einkum
eftir að aldurstakmörk inn í hjúkr-
unarrými voru afnumin úr lögum.
Skilningur á afstöðu
sveitarfélaganna
Öllum fyrirheitum stjórnvalda
félaga staðfesta, að það er ógern-
ingur að uppfylla þær kröfur sem
gerðar eru til hjúkrunarheimila
skv. samningi við sjúkratrygg-
ingar Íslands með hallalausum
hætti. Þrátt fyrir það hafa sveit-
arfélögin með ábyrgum hætti
sinnt málaflokknum af metnaði og
horft til framtíðar í stefnumótun á
sviði velferðartækni, húsnæðis-
mála og þjónustu- og búsetu-
málum aldraðra. Nú virðist komið
að tímamótum, eftir áraraða halla-
rekstur og skort á samtali stjórn-
valda, hafa sveitarfélögin mörg
hver fengið nóg. Svör stjórnvalda
virðast vera engin eða í formi þess
að vera of lítil, óáreiðanleg eða of
sein.
Með tilflutningi hjúkrunarheim-
ilanna yfir á hendur ríkisins er sú
vinna sem unnin hefur verið í
rekstrarhagræðingum, stefnumót-
un gagnvart áskorunum framtíð-
arinnar, samþættingu heimaþjón-
ustu landsbyggðanna og því öfluga
starfi sem unnið hefur verið í
málaflokknum á vegum sveitarfé-
laga stefnt í voða og óvissu.
Virðingarleysi
Óvissan um hvað komandi mán-
uðir bera í skauti sér er eðli máls-
ins samkvæmt skaðleg og setur
það góða starf sem unnið er á
hjúkrunarheimilum í uppnám
gagnvart þeim krefjandi verk-
efnum sem framtíðin hefur í för
með sér með ört fjölgandi þjón-
ustuþegum. Skortur á samráði
stjórnvalda og samtali við hjúkr-
unarheimilin sem í hlut eiga er
nagandi og ber vott af virðing-
arleysi gagnvart því starfi sem
unnið er á heimilunum.
Eftir Ragnar Sigurðsson,
Guðrúnu Döddu Ásmund-
ardóttur og Margréti Ýri
Sigurgeirsdóttur
»Nú virðist komið að
tímamótum, eftir
áraraða hallarekstur og
skort á samtali stjórn-
valda hafa sveitarfélög-
in mörg hver fengið nóg.
Guðrún Dadda
Ásmundardóttir
Ragnar er framkvæmdastjóri hjúkr-
unarheimila Fjarðabyggðar og
stjórnarmaður í Samtökum fyrir-
tækja í velferðarþjónustu. Guðrún
Dadda er framkvæmdastjóri Skjól-
garðs – hjúkrunarsviðs Hornafjarðar.
Margrét Ýrr er hjúkrunarforstjóri á
Hjúkrunarheimilinu Lundi á Hellu.
Margrét Ýrr
Sigurgeirsdóttir
Nagandi óvissa um
rekstur hjúkrunarheimila
Ragnar
Sigurðsson
um styrkingu á rekstrargrundvelli
hjúkrunarheimila hefur ítrekað
verið slegið á frest og engar vís-
bendingar eru um að það sé að
fara að breytast. Sveitarfélög hafa
flest hver lýst ítrekað yfir áhyggj-
um af þróun mála, óskað eftir
samtölum við stjórnvöld og nú síð-
ast hótað og eða sagt upp samn-
ingi við Sjúkratryggingar án þess
að stjórnvöld sporni við með virku
samtali. Þá er ekki hægt að horfa
fram hjá því að rekstur heilbrigð-
isþjónustu, sem hjúkrunarheimilin
sannarlega eru, er á ábyrgð rík-
isins og ósanngjarnt að sum sveit-
arfélög búi við rekstrarbagga
vegna hjúkrunarheimila á meðan
að t.a.m. nágrannasveitarfélög
njóti þess að hafa hjúkrunarheim-
ili rekin af fullu af hinu opinbera.
Það ríkir því almennur skilningur
forstöðumanna viðkomandi hjúkr-
unarheimila á afstöðu sveitarfélag-
anna og að þolinmæðin þar sé á
þrotum.
Hvað er í húfi?
Á undanförnum árum hafa fjöl-
mörg hjúkrunarheimili á vegum
sveitarfélaganna starfað skv.
rammasamningi þeirra og Sjúkra-
trygginga Íslands. Stöðugt hefur
verið leitað leiða til að breikka
tekjugrunn þeirra, hagræða í
rekstri og finna hagkvæmustu
leiðirnar til að uppfylla kröfulýs-
ingar heilbrigðisráðuneytisins og
mönnunarmódel landlæknis. Allar
óháðar úttektir á rekstri hjúkr-
unarheimila og viðvarandi halla-
reksturs allra miðlungs og smærri
hjúkrunarheimila á vegum sveitar-
Í dag er talað um
smitbylgju nr. 2 í
kórónuveiru-
faraldrinum og ég get
ekki orða bundist þeg-
ar litið er yfir uppruna
nýrra smita síðustu
vikurnar, og hvernig
heilbrigðisyfirvöld
hafa brugðist við. Grip-
ið hefur verið til al-
tækra aðgerða og
landamærum nánast
lokað með hörðum aðgerðum: „Allir í
tvær skimanir með 4-6 daga sóttkví á
milli skimana“. Þar með fær ferða-
þjónustan líklega náðarhöggið og
ekki hægt að búast við að við Íslend-
ingar getum tekið á móti nýjum
ferðamönnum fyrr en seint á næsta
ári.
Að mínu mati hefði verið betra að
grípa til sértækra aðgerða í ljósi upp-
runa vandans, þ.e.a.s. hvernig smit-
bylgja nr. 2 fór af stað, því nú liggur
það fyrir að fáeinir einstaklingar af
erlendu bergi brotnir hafa sloppið í
gegnum landamæri okkar ýmist án
skimunar eða svikust um að fara í
sóttkví og þeir hafa smitað meira en
110 Íslendinga og sent nærri því 500
Íslendinga í sóttkví!
Mér sýnist við hefðum getað gert
betur á landamærunum og í eftirliti
með sóttkví. Þótt ferðamenn hefðu
komið til Íslands frá Kaupmanna-
höfn í flugi, þá var ekki þar með sagt
að þeir væru Danir og flokkaðir frá
grænu svæði. Vandaðri vinnubrögð á
landamærunum hefðu getað komið í
veg fyrir þessi smit frá fólki af er-
lendu bergi brotnu. Í dag þurfum við
að greina vandann betur áður en við
förum í nýjar og hertar aðgerðir til
að forðast smit.
Altækar aðgerðir, þ.e.a.s. að fæla
ferðamenn frá því að koma til Íslands
með tvöfaldri skimun og sóttkví á
milli. Mér sýnist að í 99,9% tilvika
séu almennir ferðamenn ekki að bera
smit til landsins. Og ég spyr: Hvað
halda stjórnvöld að fjárhagslegur
skaði sé mikill af þessu nýja fyr-
irkomulagi? Eru heilbrigðisyfirvöld
tilbúin að fórna þessum fjármunum í
stað betri vinnubragða á landamær-
unum, sem kosta fáeina tugi milljóna
í hverjum mánuði?
a) Aukið atvinnuleysi, 20.000
manns í a.m.k. 10-12 mánuði, sem
kostar ríkið hátt í 100 milljarða.
b) Tekjuskatts- og útsvarstap fyr-
irtækja og annarra í ferðaþjónustu,
hátt í 100 milljarða.
c) Langtíma margvíslegt tekjutap
ríkis og þeirra sem
tengjast ferðaþjónustu
allan þann tíma sem
tekur að vinna farþega
aftur til landsins, sem
gæti tekið 1-2 ár, 200-
300 milljarðar.
d) Langtíma-
fjárhagsaðstoð ríkisins
við fyrirtæki sem falla
undir úrræði rík-
isstjórnarinnar, sem var
metið á 10-15 milljarða
á mánuði í 6-12 mánuði
(sumum fyrirtækjum
verður lokað eftir fáeina mánuði),
samtals 100-120 milljarðar.
e) Viðbótar fjárhagsskaði gæti
numið 400-500 milljörðum íslenskra
króna.
Ég legg til að yfirvöld haldi sig við
15. júní-kerfið og haldi góðum ferða-
tengslum við græn ríki. Ekki gera
okkur sjálf að áhættusvæði um allan
heim þótt nýju smitin séu fá og horfa
síðan á hvert ríkið í Evrópu á fætur
öðru mæla gegn ferðum til Íslands.
Þórólfur og þríeykið sögðu í byrj-
un júní að við yrðum að sætta okkur
við að lifa með veirunni og að við
gætum aldrei útilokað einhver smit.
Þríeykið sagði líka að ekki væri til sá
eini rétti tími til að opna landið betur
eins og við gerðum 15. júní. Kór-
ónuveirunni verður ekki útrýmt og
þangað til bóluefni kemur á markað
getum við klárlega með réttum
vinnubrögðum á landamærum og
löggæslu skimað komufarþega og
forðast þannig nær öll smit frá er-
lendum ríkjum og haldið landinu bet-
ur opnu.
Að skima alla sem koma til lands-
ins einu sinni ætti að duga í nærri öll-
um tilvikum en að skipa öllum að fara
í 2 skimanir og 4-6 daga sóttkví er
með tilheyrandi kostnaði ferða-
mannsins er mjög fráhrindandi, auk
þess er ekkert öruggt að sóttkví sé
haldin í heiðri. Hagkerfið okkar, at-
vinnuleysið og andleg líðan eru líka
mikilvægir þættir í lífi okkar Íslend-
inga. Við skulum ekki gera skaðann
meiri og loka landinu.
Verður að grípa
til altækra aðgerða
þegar nota má
sértækar?
Eftir Björn
Eysteinsson
Björn
Eysteinsson
»Ég legg til að yfir-
völd haldi sig við 15.
júní-kerfið og haldi góð-
um ferðatengslum við
græn ríki. Ekki gera
okkur sjálf að áhættu-
svæði um allan heim.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS