Morgunblaðið - 05.09.2020, Blaðsíða 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 2020
Lyklasmíði & öryggiskerfi Skútuvogur 1E | 104 REYKJAVÍK | SÍMI 533 2900 |WWW.LYKLALAUSNIR.IS
HJÓLALÁSAR
FRÁ TRELOCK
Sjáðu úrvalið og veldu lásinn
sem hentar þér á www.lykillausnir.is
Útgerðarfyrirtækið Reyktal AS í
Tallinn keypti skipið 2004 og gerði
út til rækjuveiða á Flæmska hatt-
inum, Barentshafi og við Austur-
Grænland fram til 2013. Frá þeim
tíma hefur skipið legið í Hafn-
arfjarðarhöfn, en Reyktal er m.a.
með starfsemi í Eistlandi og á Ís-
landi.
Nú er síðasta siglingin fram und-
an, en nýlega var skipið notað til
upptöku á atriði í nýjum sjónvarps-
þáttum af Ófærð, sem eru í vinnslu.
Reyndar hefur nokkur umferð kvik-
myndagerðarfólks verið um Hafnar-
fjörð undanfarið því atriði í aðra
sjónvarpsþætti voru tekin upp í bát í
höfninni í vikunni.
Grettir sterki og Togarinn
Grettir sterki dregur Eldborg yfir
hafið til Belgíu, en það er öflugur
dráttarbátur í eigu Icetug, systur-
fyrirtækis Skipaþjónustu Íslands.
Fyrir nokkru var fiskiskipið Páll
Jónsson úr Grindavík dregið sömu
leið til niðurrifs í Belgíu, en skipa-
þjónustan eignaðist það fyrir ári og
nýtti m.a. ýmsan búnað úr skipinu.
Það var dráttarskipið Togarinn sem
dró Pál til Belgíu, en Togarinn kem-
ur heldur ekki heim því skipið hefur
verið selt og afhent nýjum eigendum
í Amsterdam.
Ægir Örn Valgeirsson, stjórnar-
formaður Icetug og framkvæmda-
stjóri Skipaþjónustu Íslands, segir,
spurður um ástæður sölu Togarans,
að öll fyrirtæki í rekstri finni fyrir
kórónufaraldrinum. „Dregið hefur
úr umferð stærri skipa síðustu mán-
uði og svo erum við í samkeppni við
borgina. Þeir keyptu nýlega drátt-
arbát fyrir um milljarð og við erum
að laga okkur að því. Það er erfitt
fyrir einkafyrirtæki að keppa við op-
inberan rekstur,“ segir Ægir.
Beittur Baldur fer í brotajárn
 Skuttogari sem kom til Dalvíkur 1974  Varðskip í þorskastríðinu þegar landhelgin var færð í 200
mílur  Lengi rækjutogari á Ísafirði  Í eigu Reyktal frá 2003, en hefur legið í Hafnarfirði síðustu ár
Þorskastríð Þannig sá teiknarinn Halldór Pétursson fyrir sér afleiðingar af ásiglingu Diomede á Baldur 1976.
Ljósmynd/Landhelgisgæslan
Reyndist vel Varðskipið Baldur á siglingu í þriðja þorskastríðinu. Skipið
tók þátt í harðvítugum átökum og var stærri skipum skeinuhætt.
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Einn af stórleikurunum í 200 mílna
þorskastríðinu 1975-76, varðskipið
Baldur, fer í sína síðustu ferð á næst-
unni. Þá verður skipið dregið til Belg-
íu þar sem það fer í niðurrif. Á sínum
tæplega 50 árum hefur það borið
nöfnin Baldur, Hafþór, Skutull og
Eldborg og auk gæslustarfa má
nefna rækjuveiðar og hafrannsóknir.
Sem varðskip tók það þátt í harðvít-
ugum átökum og þurftu þrjár freigát-
ur breska sjóhersins að halda lask-
aðar heim á leið eftir að hafa lent í
Baldri, sem var þó miklu minna skip.
Kantaður skutur togarans og gálg-
arnir reyndust mun stærri skipum
skeinuhætt verkfæri og gátu rist göt
á síður þeirra.
Skuttogarinn Baldur var smíðaður
í Póllandi fyrir Aðalstein Loftsson,
útgerðarmann á Dalvík, og kom til
heimahafnar í júní 1974, um 60 metra
langt og 11 metrar á breidd. Skipið
var þó ekki lengi gert út til fiskveiða
frá Dalvík því rúmu ári síðar var það
orðið varðskip og gegndi veigamiklu
hlutverki í þriðja þorskastríðinu
1975-76 þegar landhelgin var færð út
í 200 mílur.
Baldur fer í stríð
Í grein Jóhanns Antonssonar í
Norðurslóð fyrir fjórum árum kemur
fram að aðstæður hafi breyst hjá út-
gerðinni á Dalvík og úr hafi orðið að
selja togarann. Ríkissjóður var kaup-
andi og mun tilgangur ríkisins með
kaupunum að nota skipið til hafrann-
sókna. Fyrst fékk Landhelgisgæslan
það þó til afnota og var Baldur því
orðinn varðskip og kominn í stríð,
eins og Jóhann skrifar.
Á árunum 1980-1983 var Baldur
gerður út af Hafrannsóknastofnun.
Skipið fékk þá nafnið Hafþór og kom
í stað eldra skips með sama nafni.
Samvinnufyrirtæki nokkurra
rækjuverksmiðja á Ísafirði leigði þá
skipið til veiða á rækju og 1984 var
skipinu beytt í frystiskip. Haustið
1990 keypti Togaraútgerð Ísafjarðar
hf. Hafþór og fékk hann þá nafnið
Skutull ÍS 180. Þegar Básafell hf.
varð til síðla árs 1996 var Togara-
útgerð Ísafjarðar meðal þeirra sjáv-
arútvegsfyrirtækja á norðanverðum
Vestfjörðum sem sameinuðust undir
nafni Básafells. Vorið 1999 kom
Skutull úr breytingum í Póllandi
sem fólust m.a í lengingu um ellefu
metra auk breytinga á skut.
Um tíma var skipið í eigu Útgerð-
arfélags Reykjavíkur og hafði þá
fengið nafnið Eldborg.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Í Hafnarfirði Skipið hefur víða kom-
ið við, en er nú á leið í brotajárn.
„Það sem gerði Baldur að öflugu
skipi í þorskastríðinu 1975-76 var
hversu lipur hann var. Hann gekk
tæplega 18 mílur, var listagott sjó-
skip, og það var hægt að snúa hon-
um mun hraðar heldur en hinum
varðskipunum,“ segir Pálmi Hlöð-
versson, sem var um tíma stýri-
maður á Baldri með Höskuldi
Skarphéðinssyni skipherra, og síð-
ar sjálfur skipherra. Pálmi leit um
borð í skipið nýlega með félaga sín-
um Júlíusi Helgasyni, sem starfaði
m.a. sem bátsmaður og háseti á
Baldri, en ekki var margt að sjá,
sem minnti þá á gamla tíma.
„Við lentum í ýmsu á Baldri og
stundum stóð þetta tæpt þegar
verið var að atast í herskipunum og
þeir í okkur,“ segir Pálmi. Það er
varla ofsögum sagt að stundum
hafi staðið tæpt í orrustum varð-
skipanna við breskar freigátur. Í
frásögn Morgunblaðsins 30. mars
1976 er sagt frá harðvítugri glímu
Baldurs 27. mars við freigátuna
Diomede og fleiri bresk skip undir
fyrirsögninni „Baldur hefur sent 2
freigátur í slipp“. Áður hafði Baldur
gert Yarmouth óvígfæra, eins og
það var orðað, og síðar átti Merma-
id eftir að bætast við.
Í Morgunblaðinu segir meðal
annars: „Freigátan Diomede lask-
aðist mikið er hún sigldi á varð-
skipið Baldur á Vopnafirði eftir há-
degi á laugardag. Freigátan gerði
27 ásiglingartilraunir á varðskipið
og heppnuðust þrjár þeirra. Í síð-
ustu ásiglingunni laskaðist freigát-
an það mikið, að hún varð að halda
heim á leið. Eftir áreksturinn kom
freigátan Galatea á vettvang og
beindi hún byssum og eldflaugum
að Baldri og hótaði skipherra frei-
gátunnar, að nota vopnin ef Bald-
ursmenn „hættu ekki áreitni við
freigáturnar“.
Þegar atburðurinn átti sér stað
var Baldur á leið að brezkum tog-
urum á Vopnafjarðargrunni, um 52
sjómílur austur af Langanesi. Eftir
áreksturinn hélt Baldur til Seyðis-
fjarðar, þar sem gert var við
skemmdir skipsins.“
Ein ósvífnasta árásin
Lúðvík Jósepsson, kvaddi sér
hljóðs utan dagskrár á Alþingi, 30.
mars, í kjölfar þessa atburðar: „Til-
efnið er fyrst og fremst atburðirnir
sem gerðust á miðunum fyrir aust-
an land sl. föstudag þegar tvær
breskar freigátur og einn drátt-
arbátur gerðu þar sérstaklega
ósvífna árás á íslenskt varðskip,
varðskipið Baldur, sem telja má
hiklaust að hafi verið ein ósvífnasta
árás sem gerð hefur verið á ís-
lenskt löggæsluskip í þeirri deilu
sem nú stendur yfir við Breta út af
fiskveiðimálum,“ sagði Lúðvík
meðal annars.
Gerðu 27 tilraunir til ásiglingar
BALDUR GERÐI ÞRJÁR BRESKAR FREIGÁTUR ÓVÍGFÆRAR
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Upprifjun Pálmi Hlöðversson og Júlíus
Helgason voru skipsfélagar á Baldri.