Morgunblaðið - 12.12.2020, Blaðsíða 18

18 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 2020
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Þ
etta hefur nú ekki verið al-
veg óslitið, var nú skóli
þarna í millitíðinni en það
voru liðin 48 ár frá því ég
byrjaði fyrst 17. sept-
ember,“ segir Halldór sem er staddur
á sjó er blaðamaður ræðir við hann.
Halldór kveðst sáttur við að láta af
störfum eftir allan þennan tíma hjá
stofnuninni. „Mér líður bara ljómandi
vel með þetta og finn bara að núna er
rétti tíminn kominn. Ég verð 65 ára
núna í febrúar og mín skoðun er nú sú
að menn eiga ekki að vera mikið eldri
í þessu starfi. Þetta er þess eðlis þetta
starf, hvort sem maður er skipstjóri
eða flugstjóri er það bara þannig. Svo
þegar maður er búinn að helga æv-
inni þessu starfi þá er kannski kom-
inn tími til að eyða efri árunum í eitt-
hvað annað, ég lít á þetta með
tilhlökkun bara.“
Ætlaði að verða bóndi
Það var ekki sjálfgefið að Halldór
myndi halda til sjós enda var hann
alltaf mikill sveitastrákur að eigin
sögn. „Ég er reyndar alinn upp í sveit
og ætlaði alltaf að verða bóndi, það
var alltaf á stefnuskránni að fara í
bændaskóla,“ segir hann og minnist
þess að hafa fundið fyrir svakalegum
skólaleiða þegar hann var sextán ára.
Þá hafi verið tekin ákvörðun um að
taka hlé frá skólagöngu og var ekki
verra að finna eitthvað að gera sem
gæti hjálpað honum á vegferðinni að
bóndastarfinu.
„Á þeim tíma voru ekki alltaf mikl-
ir aurar eins og allir vita, þannig að ég
ákvað að skella mér á sjó til að ná mér
í skotsilfur svo ég gæti farið í bænda-
skólann. Ég var nú aðeins tengdur
stofnuninni, mágur hennar mömmu
var yfirmaður og einhvern veginn fór
ég til Gæslunnar og byrjaði sem
messagutti 17. september 1972 á
varðskipinu Ægi.
Mikil sjóveiki á fyrsta túr
Það var hins vegar enginn dans á rós-
um í fyrsta túr Halldórs. „Ég var al-
veg hrikalega sjóveikur fyrstu dag-
ana. Maður getur eiginlega ekki valið
verri stað til að vera sjóveikur en í
gluggalausu eldhúsi og í allri mat-
arlyktinni. Þetta er ekki góður staður
til að byrja á. Ég var þarna nýbyrj-
aður og grænn af sjóveiki. Það kom
allt upp úr mér, ældi bara galli í rest-
ina.“
Hann kveðst af fenginni reynslu
alls ekki mæla með því að hefja sjó-
mennsku í eldhúsinu. „Mæli frekar
með því að menn byrji á fiskiskipi
undir beru lofti, enda leið manni bet-
ur þegar maður fór með kaffið og teið
til skipstjórnarmannanna uppi í brú.
Þá sá maður sjóndeildarhringinn. Oft
var það þannig að ég ílengdist þarna
uppi í brú og þar voru margir góðir
menn sem fóru að kynna mig fyrir því
hvað þetta gengi út á. Sýna mér tæk-
in og virkni þeirra og þess háttar. Ég
man sérstaklega eftir Jóni Steindórs-
syni heitnum loftskeyramanni hann
var duglegur við þetta. Mér leið alltaf
vel þarna og þetta endaði oft í með
því að það var hringt upp til að kalla
mig niður í eldhús.“
Þrátt fyrir mikla sjóveiki kom ekki
til greina að hleypa mönnum í koju
útskýrir Halldór sem rifjar upp
hversu mikið var að gera um borð,
sérstaklega í uppvaskinu sem var iðu-
lega gert í höndunum enda engar
uppþvottavélar. Þá voru 24 í áhöfn og
allt leirtau og matur borið á borðin.
„Menn sátu bara við borðin og það
þurfti að bera allt í mennina. Núna er
þetta allt öðruvísi, það er kominn
matsalur og menn ná í allt sjálfir.“
Sem betur fer vandist hann sjónum
og fór að draga úr sjóveikinni.
Spurður hvort aðbúnaður áhafna
hafi ekki tekið gríðarlegum breyt-
ingum frá þessum tíma svarar Hall-
dór því játandi. „Já, maður lifandi það
er ekki spurning. Þetta er orðið allt
annað í dag en þegar ég var að byrja.
Þá mátti ekki hringja í land, sjónvarp
var ekki en bara þegar var stutt frá
landi. Maður fékk að hlaupa til að
hringja þegar maður var í landi, ann-
ars mátti ekki hringja heim. Nú eru
allir með sinn klefa, síma, internet og
sjónvarp. Gervihnattasjónvarp gefur
sjónvarp um allan sjó. Þetta er gríð-
arleg breyting.“
Vildi ekki hætta vegna þorskastríða
Halldór ætlaði sér aldrei langan
starfsferil hjá stofnuninni enda stóð
bara til að safna fyrir skólagöngu.
„Sextán ára strákur er kannski ekki
mikið að fylgjast mikið með fréttum
og áður en maður vissi af var maður
kominn á kaf í þorskastríðin með
Guðmundi Kærnested og hans járn-
körlum. Þegar þeir kláruðu 50 míl-
urnar sumarið 1973 þá var ákveðið að
færa út í 200 og ég ákvað að halda
áfram enda kom ekki til greina að
fara í skóla á meðan barist var fyrir
yfirráðum yfir fiskimiðunum.
Maður sá það síðar að á þessum ár-
um þarna 1972 til 1976 var alveg síð-
asti séns að vernda fiskimiðin hér við
Ísland, ansi hræddur um að ef ekki
verið verið farið í þessar útfærslur á
landhelginni hefði eins farið fyrir
þorskstofninum við Ísland og fór hjá
þeim á Nýfundnalandi. Þarna á þess-
um tíma var fjöldi erlendra togara,
milli eitt og tvö hundruð að fiska við
landið og nýir skuttogarar streymdu
til landsins.“
Það var fyrst þegar þorskastríð-
unum lauk 1976, fjórum árum eftir að
hann hóf störf hjá Landhelgisgæsl-
unni, að Halldór fór að hugsa sér til
hreyfings. „Hann var nú enn að
blunda í mér bændaskólinn eða iðn-
nám, maður var aðeins að hugsa um
stýrimannaskólann en var ekkert
hrifinn af því að vera svona lengi að
heiman. Ég var mjög lengi að ákveða
mig en tók að lokum ákvörðun um að
fara í stýrimannaskólann og þar með
var sú braut mörkuð.“
Fjöldi starfa
Óhætt er að segja að Halldór hafi víð-
tæka reynslu úr störfum sínum fyrir
Landhelgisgæsluna. Fyrst var hann
messi, síðar háseti, svo bátsmaður,
þriðji stýrimaður, annar stýrimaður
og yfirstýrimaður, en á því tímabili
lærði hann einnig köfun. Þá hefur
hann prófað sjómælingar á sjómæl-
ingaskipi og úrvinnslu gagna hjá sjó-
mælingadeild. Jafnframt hefur hann
starfað í landi um árabil og var um
átta ár yfirmaður aðgerðasviðs. Hall-
dór hefur auk þess verið viðloðandi
flugdeildina í áratug þar sem hann
starfaði sem siglingamaður á Fokker-
vél Gæslunnar og síðan spilmaður og
sigmaður á þyrlum. „Síðan hlotnaðist
mér sá heiður að gegna stöðu for-
stjóra í þrjá mánuði á meðan forstjór-
inn fór í námsleyfi,“ bætir Halldór við
og hlær.
Að öllu þessu sögðu er eðlilegt að
vilja vita hvað hafi verið skemmtileg-
ast. „Ætli það sé ekki bæði að vera á
sjó og í flugdeildinni. Það hefur verið
mjög skemmtilegur tími. Mesta arga-
þrasið var þegar maður var yfirmað-
ur aðgerðasviðs, það var mesta ónæð-
ið. Aldrei friður og ansi oft á
bakvöktum,“ svarar Halldór og skell-
ir upp úr.
Það sem stendur upp úr á ferlinum
eru allar vel heppnuðu bjarganirnar
sem hann hefur komið að, segir Hall-
dór. „Það hafa verið margar vel
heppnaðar bjarganir á þessum tíma
hjá flugdeildinni og á sjónum bæði
hér heima og í Miðjarðarhafinu í
verkefnum fyrir Frontex eða landa-
mærastofnum Evrópu. Ég er nú ekki
með tölu og hef ekki hugmynd um
fjölda en það eru ansi margar.“
Hyggst ekki skrifa bók
Spurður hvernig honum lítist á yngri
kynslóðina kveðst Halldór bara nokk-
uð sáttur. „Mér líst bara vel á þau og
treysti þeim fullkomlega fyrir þessu
verkefni. Ég er ekki einn af þeim sem
held að ég sé ómissandi. Ég lærði
sjálfur af gömlu mönnunum og von-
andi hef ég kennt þessu unga fólki
eitthvað líka. Það er nú bara þannig
eins og sagt er; gamall temur, ungur
nemur. Það á alltaf við í þessu og
mjög efnilegt fólk sem er að taka við.“
Eins og fyrr segir er alveg ljóst að
Halldór hefur á löngum ferli öðlast
mikla þekkingu en kveðst ekki ætla
að nýta tímann sem nú gefst til að
skrifa bækur. „Nei, ég hef alveg nóg
að gera. Ég er að stækka sumarbú-
staðinn í Grímsnesi og svo er maður
alltaf að gaufast eitthvað í golfi þótt
maður sé enginn snillingur í því. Mað-
ur vill líka ferðast eitthvað, ég á eftir
að skoða marga áhugaverða staði hér
heima og erlendis eins og píramíd-
ana, Pompei og Kínamúrinn. Vonandi
endist mér aldur til þess að skoða allt
þetta.“
Beint úr sveitinni í þorskastríðin
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Það voru hlýjar móttökur
sem biðu Halldóri B. Nellett
á bryggjunni í Reykjavík er
hann kom úr síðustu sjó-
ferðinni á varðskipinu Þór.
Ljósmynd/Hilmar Snorrason
Halldór kveðst sáttur við starfslokin og ætlar að skoða heiminn.
Togvíraklippurnar gengdu mikilvægu
hlutverki í þorskastríðunum.
Halldór B. Nellett kom
til hafnar úr síðustu sjó-
ferð sinni sem skipherra
á varðskipinu Þór í vik-
unni. Hann mun láta af
störfum um áramótin
eftir að hafa tengst
starfi stofnunarinnar í
nærri hálfa öld, en hann
ætlaði að gerast bóndi.