Víðförli - 15.05.1983, Qupperneq 5

Jón Guðmundsson, byggingarverk-
taki, er mikill áhugamaður um
náttúrufræði, sérstaklega fuglalíf, og
hefur verið virkur félagi í ýmsum
dýra- og umhverfissamtökum.
Jón hefur vakið athygli fyrir um-
hugsunarverðar athugasemdir varð-
andi lífsgildi samtímans og svarar
hér nokkrum spurningum Víðförla.
Það vantar
lög í þessu
landi til
verndar fóstrum ekki
síður en tiiglseggjum
„Áhugi minn á dýrum hefur leitt
hugann að hinu nauðsynlega jafn-
vægi í náttúrunni. Mér finnst í því
samhengi að þessi friðunaralda fyrir
ólíklegustu dýr gangi stundum út í
öfgar, það er eins og menn séu fyrst
og fremst að friða samvisku sína með
því. Mér virðist nefnilega að það sé
ákveðið samhengi með sívaxandi
fóstureyðingum og dýrafriðunar-
hreyfingum. Sögulega séð hefst
hvorutveggja á sama tíma hér á
Vesturlöndum, þ.e. uppúr 1970."
Friðunarmál mega
ekki verða tilfinningamál einvörð-
ungu. Þetta er miklu stærra sam-
hengi. Það þarf að vera hæfilegur
fjöldi af hverri dýrategund svo að
hún lifi vel og jafnvægið haldist. “
Sýnist þér ekki að hin nýju fugla-
friðunarlög stuðli einmitt að þessu?
„Þau eru á margan hátt mjög at-
hyglisverð og þar eru mikil viðurlög
til varnar sumum þeim fuglum — þó
ekki öllum — sem nú gerast fátíðir.
Þar eru t.d. hæstu sektarákvæði í ís-
lenskum lögum. Ef menn ræna
eggjum friðaðra fugla, svo sem anda
eða ránfugla, eru viðurlög allt að ein
milljón krónur. Þannig verndar lög-
gjafinn eggið frá þeirri stundu að það
er orpið og hefur þar með tekið af-
stöðu til eggsins sem lögverndaðs
lífs frá fyrsta degi.
Það verður að gera ráð fyrir að mat
sérfræðinga liggi fyrir um skilgrein-
ingu á því lífi sem felst í fuglseggi.
Það væri fróðlegt að heyra álit þeirra
sömu manna á því hvort sama gildi
um mannfóstrið. Er fóstrið maður
eða eitthvað annað fyrstu 90 daga
meðgöngunnar þann tíma sem það
er réttlaust til lífsins samkvæmt nú-
gildandi fóstureyðingarlögum eða
a.m.k. framkvæmd þeirra.
Réttlaust segi ég, því að það virðist
nánast geðþóttaákvörðun móður á
þeim tíma hvort það fær að lifa. Rétt-
ur föðurs er fyrir borð borinn þegar
taka skal ákvörðun um eyðingu
fósturs. Nei, okkur virðist vanta lög
til verndunar fóstrum til jafns við
fuglana sem byggja landið okkar.
Það þarf jöfnuð þar sem annars
staðar. “
Hvað er að þínu mati svo ugg-
vænlegt við núgildandi fóstureyð-
ingarlög?
„Ef ég væri af kynslóðinni sem
kemst nú í gegnum fóstureyðingar-
síuna og ætti ef til vill að finna minn
siðferðilega grundvöll eftir svo sem
20—30 ár, teldi ég hugsanlega að
kynslóðin sem eyðir fóstrum í dag
hafi þar með markað ákveðna stefnu
sem þróast í þá átt að taka aftur upp
gamlar siðvenjur sem tíðkuðust á
dögum útburðar eins og ætternis-
stapann. Þá gekk gamalt fólk fyrir
björg þegar illa áraði og ef það var
ekki sjálfviljugt þá aðstoðuðu ætt-
ingjar það til göngunnar. Ef farið er
að granda lífi á annað borð, hvar á þá
að stoppa? Verða ekki mörkin hreyf-
anleg? Menn fara þá að missa réttinn
til lífs þegar ákveðin félagsleg skil-
yrði skapast, þetta hefur sagan sýnt,
ekki síst á styrjaldartímum.
Telur þú að svipaður hugsunar-
háttur ríki varðandi fóstureyðing-
ar?
„Læknir sem starfar við sjúkrahús
og verður að taka að sér fóstureyð-
ingar, sagði við mig nýlega: „Ef ég
verð kallaður fyrir rétt einhvern tíma
síðar og spurður, hvers vegna ég
hefði framkvæmt þessar fóstureyð-
ingar, hvað gæti ég sagt? Ég gæti að-
eins sagt að þetta væri viðtekin
venja. En það sögðu þeir líka sem
störfuðu við útrýmingarbúðir nas-
ista. Það er jafn siðlaust að fram-
kvæma fóstureyðingar í dag, eins og
það var áður en þær voru gefnar svo
til frjálsar. Þá var hinsvegar læknir-
inn dæmdur glæpamaður og missti
jafnvel starfsréttindi og æru fyrir að
vinna slíkar aðgerðir."
Þú telur að fóstureyðingar setji
lækna í verulegan vanda?
Rúmlega tveggja mánaða fóitur.
„Löggjafinn setur fæðingarlækna í
þá erfiðu stöðu og tvískinnung að
eiga ýmist að bjarga lífi barns eða
eyða því. Hvar stendur Hippokrates-
areiðurinn gagnvart því lífi, fóstrinu,
sem getur ekki tjáð sig sjálft. Tækni-
framfarir læknavísindanna leggja sí-
vaxandi siðferðislegar byrðar á
læknastéttina sem var þó ærin fyrir.
Manni finnst einmitt vera svo mikils-
virði í umræðunni um fóstureyðingar
að fóstrið er hið varnarlausasta af
öllu lífi og getur ekki einu sinni tjáð
sig. Það er oft sagt að karlmenn eigi
ekki að fjalla um þetta mál, þetta sé
alfarið mál kvenna. Að mínu viti er
þetta fráleit hugsun. Þetta er mál
mannkynsins, mál fóstursins
ómálga. Þess vegna hljótum við
sem flest að ljá því tungu okkar og
vera þá í rauninni nafnlaus, því að
það er fyrst og fremst fóstrið sem er
að tala þegar fósturverndarfólk kem-
ur því til varnar. “
Þegar kemur til fóstureyðingar,
hefur það ekki hingað til verið
vandi og ákvörðun móðurinnar
fyrst og fremst?
„Þjóðfélagið setur konuna í óaf-
sakanlega afstöðu, hún þarf að taka
ákvörðun um líf og dauða einstakl-
ings. Það er oft gerð hörð hríð að
dómgreind hennar af utanaðkom-
andi aðilum, foreldrum, systkinum,
barnsfeðrum, læknum. Ég veit um
hrausta og hamingjusama konu úr
sveit sem gekk með sjöunda óska-
barnið sitt og öll fjölskyldan hlakkaði
til komu nýja barnsins. Við læknis-
skoðun var hún spurð að því, án til-
efnis, hvort hún vildi ekki fóstureyð-
ingu, sex börn væru væntanlega nóg.
Konan varð miður sín við þetta tal,
enda aldrei hugleitt slíkt sjálf."
VÍÐFÖRLI - 5