Bæjarins besta - 03.03.1999, Blaðsíða 7

er að skoða hann sem tegund,
miklu frekar en verið sé að
leita að svörum við megin-
spurningum í dýrafræði.“
Drulla
Við Þorleifur göngunr inn í
herbergi þar sem ótal dollur
eru á gólfi og uppi í hillum.
Minnir helst á málningar-
kompu og málningin í öllum
þessum dollurn mundi eflaust
nægja á tvö-þrjú félagsheim-
ili. En í þessum dollum er
ekki málning heldur botnsýni
sem tekin hafa verið kringum
þéttbýlisstaði á Vestfjörðum
til að kanna mengun - þetta
er „drulla“ eins og Þorleifur
orðar það fremur óvísinda-
lega. Undirritaður veltir fyrir
sér hveit sé latneska fræði-
heitið á drullu en kann ekki
við að spyrja. Vísindamenn-
irnir rannsaka drulluna í víð-
sjá. Meðal annars var hér verið
að rannsaka drullu af svæðinu
þar sem fyrirhugaður varnar-
garður við Seljaland á að
koma. Það var hluti af um-
hverfismati. Einnig eru hér
m.a. sýni úr tjörnum nálægt
Laugabóli íísafirði, sem verið
er að rannsaka vegna fyrir-
hugaðrar vegagerðar.
Kynlíf sktítuormanna
„Við erum að vinna með
hryggleysingja, aðallegaskor-
dýr og krabbadýr, öðru nafni
pöddur“, segir Þorleifur og
bendir á fjölda af glösum uppi
í hillum. „Þetta heitir skötu-
ormur, mjög sérkennilegt
kvikindi sem lifir í pollum og
vötnum upp um allar heiðar."
Það rifjast upp fyrir undirrit-
uðum að hafa ekki alls fyrir
löngu lesið grein í einhverju
blaði um þetta kvikindi. Og
það kemur á daginn að það
var í Mogganum í fyrra og
höfundurinn var einmitt Þor-
leifur Eiríksson og félagar. I
dollunumáNáttúrustofuVest-
fjarða eru nokkur þúsund
slykki af skötuormi og þar
eru höfuðstöðvar þess rann-
sóknarhóps á Islandi sem
einbeitir sér að skötuormin-
um. „Ég er alltaf að hugsa um
kynlífið", segir Þorleifur og á
þar væntanlega við kynlífið
hjá kvikindunum sem hann
rannsakar. „Það er svo merki-
legt að skötuormurinn getur
bæði verið tvíkynja og „gert
það“ með sjálfum séren einn-
ig eru karlar þekktir. í þessu
starfi hefur maður því miður
ekki mikinn tíma til að sinna
hugðarefnum af þessu tagi.
Hér er meira um önnur verk-
efni sem þarf að sinna, t.d.
varðandi söfnun og dreiftngu
upplýsinga, umhverfismat
vegna fyrirhugaðra mann-
virkja.“
Vill helst sitja
og skoða ptíddur
„Starfið hér er að langmestu
leyti þjónusta. Því miður get-
um við mjög lítið unnið í
grunnfræðunum nema við
fáum styrki. I fyrra fengum
við sérstaka Ijárveitingu til
grunnrannsókna á Horn-
ströndum og núna fengum við
meira. Þess vegna er talsvert
hátt hlutfall af grunnfræði-
störfum hér viðstofnunina um
þessar mundir. En mengunar-
rannsóknirnar eru að vissu
leyti líka grunnrannsóknir.
Þær eru samstarfsverkefni
með heilbrigðisefti rl i ti nu hér
á Vestfjörðum og á Sauðár-
króki og Hollustuvernd ríkis-
ins. Þarerum grunnrannsókn-
ir að ræða að því leyti, að við
erum að leita leiða til að rann-
saka mengun og fylgjast með
henni á einfaldan hátt með
einskonar vöktunarkerfi. Því
rniður gengur það hægt vegna
fjárskorts. A svona stofnun
verða að vera undirstöðurann-
sóknir í gangi til að hún getið
haldið áfram að þróast. En
hér erum við mikið að svara
fyrirspurnum um hin fjöl-
breytilegustu málefni. Helst
vildi ég sitja við víðsjána og
skoða pöddur en í staðinn er
maður í símanum að leysa úr
einstökum málum.“
Hálft tonn af
grjoti frá Steini
Auk forstöðumannsins Þor-
leifs Eiríkssonar, sem er í fullu
starfi við Náttúrustofu Vest-
fjarða, er Petrína Sigurðardótt-
ir þar í hlutastarfi, bæði við
náttúrustofuna og safnið.
„Þegar safnið er opið þarf að
vera manneskja þar og auk
þess er mikil vinna við skrán-
ingu gripa. Svo dæmi sé tekið
er hérna inni í geymslu hálft
tonn af grjóti frá Steini Emils-
syni og það þarf að skrá það
allt. Það verður að taka hvern
stein og skrá allar upplýsingar
um hann. Þegar einhverjir
peningar fást aðstoðar hún
líka við rannsóknarverkefni
og situr þá gjarna við víðsjána.
Það er vissulega kostur að geta
samnýtt fólk til ýmissa verk-
efna. Petrína er núna í rúmlega
hálfu starfi og væntanlega
mun það hlutfall aukast", segir
Þorleifur.
„Flækingaskuggi“
á Vestfjörðom
Fuglasafnið mikla er nýtil-
komið í Víkinni. Það var að
stofni til keypt af einkasafnara
en síðan hafa bæst í það fjöl-
margir fuglar sem einstakl-
ingar hafa gefið. Segja má að
það hafi orðið til á síðasta
vori en áður voru til eitthvað
um tuttugu til þrjátíu fuglar.
Þeir eiga það sanreiginlegt að
hafa allir komið til fslands en
ekki endilega til Vestfjarða.
Sumir eru varpfuglar á íslandi
en aðrir eru flækingar. „Það
er annars lítið af flækingum á
norðanverðum Vestfjörðum.
Spörfuglar koma hér til dæmis
mjög h'tið. Svæði á borð við
norðanverða Vestfirði eru
sögð í „flækingaskugga"
vegna þess að hér er mjög fátt
um flækinga“, segir Þorleifur.
Vísindamenn sem
„Dttast“ eldgos
Undirritaður gerist heim-
spekilegur og nefnir frétt í DV
um daginn, þar sem sagt var
að jarðvfsindamenn „óttuð-
ust“ að eldgos væri að hefjast
í Etnu á Sikiley. Þar hefur
gosið með litlum hléum í þús-
undir ára.
- Ég hélt að náttúruvísinda-
menn „óttuðust“ ekki að nátt-
úran hefði sinn gang, heldur
skoðuðu þeir hana án ein-
hverra sérstakra tilfinninga
með eða móti.Til dæmis hefði
ég haldið, að þú værir hvorki
„með“ né „móti“ engisprett-
um heldur athugaðir þú ein-
faldlega atferli þeirra með
opnum huga og reyndir að
skilja það...
„Þetta er góður punktur.
Þegar unnið er að rannsókn-
um, til dæmis mati á umhverf-
isáhrifum, þá reynir maður að
lýsa hlutunum. En einn hluti
af matinu er sá, hvort fyrir-
hugað mannvirki mundi telj-
ast fallegt eða ljótt. Þá er lfka
spurt um afleiðingarnar af
gerð mannvirkisins og menn
geta óttast þær.“ Og við ræð-
um lítillega um hinn kalda
vísindamann og hinn hlýja
unnanda náttúrunnar. Þessir
tveir menn geta vissulega átt
heima í sama skrokknum.
Meira að segja ormar sem ver-
ið er að rannsaka geta verið
ákaflega fallegir!
Nenni helst ekki
að fara suður
Eins og áður segir var Þor-
leifur ráðinn forstöðumaður
hinnar nýju NáttúrustofuVest-
fjarða í ársbyrjun 1997 en kom
ekki vestur fyrr en þá um
vorið. Eiginkona og dóttir
komu svo ekki fyrr en í árslok.
„Si'ðan hef ég bara verið hér
og nenni orðið helst ekki að
fara suður. Ég þarf að vísu að
gera það annað slagið."
Náttúrustofa Vestljarða er
þriðja náttúrustofan á landinu.
Sú fyrsta er Náttúrustofa Aust-
urlands í Neskaupstað, önnur
í röðinni er Náttúrustofa Suð-
urlands í Vestmannaeyjum og
núna í febrúar var sú tjórða að
fara í gang, Náttúrustofa
Vesturlands í Stykkishólmi.
Sú fimmta verður á Sauðár-
króki og kemst í gagnið í
haust. Loks verður ein enn
einhvers staðar í Reykjanes-
kjördæmi.
Framtíðardraumur
Ég staðnæmist enn við
fugla himinsins sem nú sitja á
safni í Bolungarvík. Þar eru
þyrnisvarri, flekkugrípur,
relluhegri og bjarthegri, barr-
spæta og rúkragi, svartsvanur
og hvítstorkur. Hvítabjörninn
og blöðruselurinn eru þolin-
mæðin uppmáluð sem fyrr.
Tónlistarmaðurinn og bæjar-
stjórinn Oli Kitt er stoltur af
Náttúrugripasafninu og Nátt-
úrustofunni. Og hann má vera
það. Einhvern tímann í fyrra
Ijóstraði hann upp þeim
draumi sínum að komast upp-
stoppaður og balsameraður á
safnið í fyllingu tímans. Þá
mætti hafa merkimiða í bandi
um hálsinn líkt og var á
blöðruselnum hér um árið. Og
líklega passaði betur að hafa
gripinn í sjálfu Ráðhúsinu.
„Pétur, þ.e. klettur..."
Það eru annars merkileg
nöfnin á helstu steinasöfnur-
um Islands. I Bolungarvík var
það Steinn, fyrir austan er það
Petra. Nafnið Pétur þýðir
steinn eða klettur og kven-
kynsmynd þess er Petra eða
Petrfna. Og hvað heitir hún
aftur, konan sem vinnur við
greiningu steinanna hans
Steins á Náttúrustofu Vest-
tjarða?
Hér er surtarbrandur frá
Brjánslæk, úr Steingrímsfirði
og Breiðhillulaginu í Stiga-
hlíð. Hér eru óteljandi egg,
allt frá örsmáu steindepilseggi
og upp í álftaregg. Hér eru
útlendar steindir eins og krýó-
lít frá Grænlandi og asbest frá
Uralfjöllum. Rauðbrystingur-
inn er hér líka. Hann er um-
ferðarfugl á íslandi og kemur
hér við á leið til Grænlands.
Hann varð Iandsfrægur fyrir
nokkrum árum þegar unnið
var að úttekt á lífríki Gils-
fjarðar vegna fyrirhugaðrar
þverunar fjarðarins. Gilsfjörð-
urinn er fjölsóttur áningar-
staður rauðbrystingsins.
Að lýsa bragði
Hér getur að líta eina af
dagbókum Steins Emilssonar,
svo og mynd af honum við
jarðfræðiathuganir. Urtubörn
hvíla á útskerjum, ef nota má
svo hátíðlegt orðalag um sýn-
ingarskápaásafni. Músvákur,
haförn, gunntalki, turnfálki,
smyrill, eyrugla og brandugla
sitja um bráð.
Það er eiginlega út í hött að
skrifa um Náttúrugripasafnið
í Bolungarvfk. Það er eins og
að lýsa bragðinu af nautasteik
eðageitaosti eða Iitbrigðunum
hjá Svavari Guðnasyni. Hér
gildir hið fornkveðna: Sjón er
sögu ríkari.
- hþm.
Fréttaflutningur!
Margt hefur gengið á undanfarið. Vesttirðir hafa ekki farið
varhluta af þvf. Eðlilega hafa fjölmiðlar sagt frá. Það er skyida
tjötmiðla í lýðræðisþjóðfélagi að upplýsa neytemlur sína um
atburði líðandi stundar. Það hendir ofl að atburðum eru gerð skil
þannig að einungis er litið á yfirborðið. ekki er gerð tilraun til að
sjá hvað undir býr. Fjölnjíðlar eru eins misjafnir og þeir eru
margir. Það ræðst ekki síst af starfsmönnum. Hver hefur sill
sjónarhorn. Auk þess er þeinr ætlað að sinna ótrúlega yfirgrips-
miklum verkefnum á skömmum tíma. Tækifærin til að skyggnast
undir yfirborðiðeru fá. Engu að síður er það hlutverk fréttamanna
að velta við steinum og sjá hvað undir býr.
Fréttir héðan að vestan hafa verið nokkrar síðustu daga og
vikur. Þær hafa verið ..neikvæðar”. af snjóflóðum og minnkandi
atvinnu. Störfum er að fækka við flutning alvinnustöðva úr hér-
aðinu. En átök hafa verið nokkur og ber að minnast verkfalls í
júní 1997. Átök voru þá hörð. Verkalýðshreyfingin laldi sig
vera að verja sinn hlut. Á það skal ekki lagður dómur hvort rétt
var að verki staðið. Ef rifjað er upp það scm sagt
var og gert þá, kemur f Ijós að viðbrögðin við
hörk-unni voru misjöfn. Því ska! heldur ekki
gleymt að atvinnurekendur forðast þau lönd
þarsem átök eru mikil af hálfu launafólks.
Jákvæðu fréltimar í síðustu viku voru
af því. að snjóflóðavarnir yfirvalda
hafa sannað sig, að minnsta kosti
svo langt sem það nær.
Neikvætt?
Iðulega kvarta íbúar Veslljarða
undan neikvæðum fréttaflutningi.
Það er rétt að margl neikvætt
heyrist héðan. Enn skal ítrekað
að fjölmiðlarnir búa ekki til
fréttirnar, að minnsta kosli ekki
tilefnið. Mörgum ætti því að
vera hollt að líta í eigin barm,
áður cn gagnrýni á fréttir og
fréttamenn er sett fram. I júní
1997 var sagt frá því í fréttum.
að félagar í verkalýðsfélögum á Vestfjörðum beitlu aðferðum,
sem þóttu f sumum tilvikum einkennast af ofbeldi. Fjölmiðlarnir
áttu cnga sök á tilefninu. Hinu var ekki að lcyna að öðrum þótti
lítið skyggnst bak við tjöldin og sagl frá því hvers vegna barist
var með hörku og valdi beitt.
Vestfirðingar eru fljótir að reiðast og tinnst oft á sinn hlut
hallað og taka á móti af fullum þunga. Þeirri spurningu er varpað
hér fram hvort sú aðferð sé alltaf réttlætanleg? Hörð náttúra og
óvægin hefur sjálfsagt sitt að segja í þessum efnum. Baráttan
fyrir lílinu var ótrúlcga hörð á Vestfjörðum. En nú eru aðrir lím
ar. Rök og þekking duga betur en aflið eitt og sér.
Allir tjölmiðlarnir sögðu frá því, að snjóflóðavarnargarðar á
Flateyri hefðu sýnt gildi sitt. Til viðbótar var sagt frá því, að íbú-
ar hefður verið glaðir og ánægðir vegna þess að þeir hefðu feng-
ið sönnun fyrir gildi garðanna. Þetta var jákvætt og sýnir öðru
fremur, að minnsta kosti í þessu tilviki að fjölmiðlar eru ekki
alltaf neikvæðir. Þeir eiga enda að vera spegilmynd samfélagsins.
Rækilega var sagt frá áliti séifræðinga á snjóflóðahættu í Bol-
ungarvík, tillögu að varnarvirkjum, skurðinum stóra, og óánægju
íbúa með rýmingarákvarðanir Veðurstofu. Þarna var einfaldlega
verið að enduróma skoðanir, Bolvikinga og sérfræðinganna.

Afstaða heímamanna
Vestfirðingar geta ráðið nokkru um að koina á framfæri
óbrengluðum tíðindum úr héraði. Mjög mikilvægt er að senda
lilkynningar um það sem er að gerasl. Flestar slfkar hljóta litla
náð fyrir augum fréttahaukanna. Einmitt þess vegna er enn
brýnna ð vinna þær vel og faglega. Um leið er mikið undir ráð-
andi mönnum komið hvernig og hvenær cr sagt frá atburðum og
ckki síst með hverjum bætti.
Það er ef til vill ein leið að stofna eins konar huldurher Vest-
firðinga til að lyfta ímyndinni. Á það skal ekki lagður dómur
hér. Tiltækið mun dæma sig sjálft. Hitt hefði verið sönnu nær að
ráðamenn, hverjir á sínum stað, fyndu hjá sér hvöt til að upplýsa
umbjóðendur sína og aðra landsmenn um þau verkefni sem við
er að fást hverju sinni. Hugsanlega fer þclta saman við hugmynd-
ina um „hulduherinn”. Miklu brýnna er að forsvarsmenn sveitar-
félaga og atvinnufyrirtækja átti sig á þeirri staðreynd, að þeir
búa í nútímaþjóðfélagi og bera skyldur. Þær eru helstar að veita
upplýsingum út f samfélagið.
Almenningur á ekki að þurfa upplýsingalög og stjórnsýslulög
til að fá upplýsingar um það sem kjörnir og ráðnir fulltrúar eru
að fást við í umboði hans. Oftast er það reyndar heint á kostnað
hins sama almennings.
Nauðsynlegt er að liafa hverju sinni tiltækar upplýsingar um
það sem verið er að gangrýna. Almenningur ætli því að kynna
sér hetur báðar hliðar málsins áður en fjölmiðlar eru gagnrýndir
fyrir neikvæðan fréttaflutning. Það skyldi þó ekki vera svo, að
stundum þyrftu fjölmiðlar að ganga fast eftir upplýsingum. svo
ekki sé dýpra í árinni tckið.
Hér er varpað fram þeirri hugmynd, að áður en hulduherinn
verði allur virkjaður og sýndur verði efnt til ráðstefnu. fjölmiðla-
manna, fulltrúa gagnrýnenda neikvæðarar fréttamennsku, sveit- ,
arstjórnarmanna og foringja hulduhersins um fréttaflutning af
Vestfjörðum. Um leið og menn skiptast á skoðunum, týna til
dæmi og gagnrýna hvern annan, mætli ef til vill bæta samskipti
og opna okkur öllum betri sýn á núti'ma samfélag á Vestfjörðum.
- Sltikkur.
MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 1999 7