Víðförli - 15.08.1989, Blaðsíða 18

Öflug sjálfstæð
kirkja
Ávarp Halldórs Ásgrímssonar
viö setningu Prestastefnu 1989
Mér er það sönn ánægja að
ávarpa Prestastefnu við setningu
hennar. Það er árlegur viðburður
að biskup kveðji saman til fundar
presta landsins til að fjalla um hin
ýmsu kirkjulegu málefni. Lengst
af var Prestastefna aðal samkoma
þjóðkirkjunnar, þar sem mál hen-
nar komu til umfjöllunar.
Með breyttum tímum og auk-
inni þátttöku leikmanna gegnir
Prestastefnan ekki sama
hlutverki innan þjóðkirkjunnar
og hún gerði áður fyrr. Innan
kirkjunnar eru mál nú leidd til
lykta á öðmm vettvangi einnig.
Má þar fyrst og fremst nefna
kirkjuþing og kirkjuráð. Einnig
mætti nefna prófastafundi og
leikmannastefnu, er hafa með
ýmsum hætti áhrif á stefnumótun
innan kirkjunnar. Þessi þróun ber
vott um aukið starf kirkjunnar og
vaxandi þátttöku hins almenna
borgara í því starfi. Slíkt er af
hinu góða en dregur síst úr
mikilvægi Prestastefnu.
Umræður um stjómskipun
þjóðkirkjunnar leiða hugann að
samskiptumríkis og kirkju. Hér á
landi hafa ekki farið fram jafn
ítarlegar umræður um þetta
málefni, eins og átt hafa sér stað
víða í öðrum löndum, þar sem
kirkjan býr við svipað fyrirkomu-
lag. Það gefur tilefni til að ætla að
hér séu menn sáttari við
núverandi stöðu mála og það
samskiptaform er ríkir milli ríkis
og kirkju, þótt margt hafi verið
gagnrýnt.
Þegar rætt er um samskipti
ríkis og kirkju er rétt að menn
glöggvi sig á því í hveiju tengslin
eru raunverulega fólgin.
í fyrsta lagi má nefna að í
stjómarskrá lýðveldisins Islands
segir m.a.: “Hin evangeliska
lútherska kirkja skal vera
s
þjóðkirkja á Islandi og skal
ríkisvaldið að því leyti styðja
hana og vemda.”
Hér em markaðar þær megin
línur, sem samskipti ríkis og
kirkju skulu fara eftir.
Gagnkvæmur stuðningur
í samræmi við áður tilvitnað
stjómarskrárákvæði hafa verið
sett all ítarleg lög um stjómskipun
kirkjunnar. Kirkjan hefur
jafnframt talið vera styrk að því
að löggjafinn setti lög um öll ytri
mál kirkjuskipunarinnar og
jafnvel í einstaka tilfellum um
það er kalla mætti hennar inmi
mál.
í öðru lagi mætti nefna
fjármálaleg tengsl ríkis og kirkju.
Laun presta landsins og rekstrar-
kostnaður prestsembætta er
greiddurúrríkissjóði. Einnigeru
tekjustofnar kirkjunnar ákveðnir
með lögum. Samkvæmt lögum er
sóknargjaldið nú hluti af tekju-
skattinum. Þannig nýtur kirkjan
stuðnings ríkisvaldsins hvað
varðar tekjuöflun.
Samkvæmt þessu er augljóst
að kirkjan er háð að nokkru vel-
vilja ríkisvaldsins en jafnframt
nýtur hún stuðnings þess.
I þessu sambandi má ekki
gleyma því að ríkið og þjóð-
félagið í heild nýtur stuðnings
kirkjunnar. Hér er því um gagn-
kvæman stuðning að ræða eins og
vera ber í lýðræðislandi, sem
byggir tilvem sína á hugsjónum
kristinnar trúar.
Aukið fjárhagslegt sjálfstæði
kirkjunnar
Eg vek ekki athygli á þessu hér
vegna þess að ég vilji kalla á
breytingar í þessum efnum,
heldur miklu frekar vegna þess að
ég tel að ekki beri að raska í
meginatriðum þeim samskipta-
háttum sem mótast hafa milli ríkis
og kirkju á undanfömum ámm og
áratugum.
Hins vegar er ávallt nauð-
synlegt að íhuga hvort ekki sé rétt
að breyta skipan mála. Auknu
sjálfstæði kirkjunnar verður að
fylgja að hún verði fjárhagslega
óháðari ríkinu en nú er.
Fjárhagslegt sjálfstæði kirkjun-
nar má auka með því að hækka
eigin tekjustofna hennar og draga
úr fjárveitingum frá ríki. Jafnvel
má hugsa sér að ganga svo langt
að þjónar kirkjunnar verði ekki
lengur á launaskrá rfkisins heldur
kirkjunnnar. Hvort rétt sé að
ganga svo langt, krefst vandlegr-
ar íhugunar. Þeim sem vilja auka
sjálfstæði kirkjunnar og auka
áhrif hennar ber hins vegar að
huga að meira fjárhagslegu
sjálfstæði. Eg er einn þeirra og vil
eiga um það samstarf við ykkur
sem hér emð stödd og hafaíhugað
18