Bæjarins besta - 05.05.1999, Blaðsíða 8

Flestir kannast við skinnklædda sjómanninn í Ósvörinni í
Bolungarvík. Þegar Geir Guðmundsson er nefndur kemur Ós-
vörin jafnan upp í hugann - og öfugt. Enda þótt Geir sé ekki
gamall maður, aðeins rétt í þann veginn að skríða á hinn lög-
gilta aldur sem kenndur er við eftirlaun, þá man hann tímana
tvenna í íslensku atvinnulífi. Ungur piltur reri hann til fiskjar á
árabát eins og gert hafði verið frá öndverðu í elstu verstöð
landsins, Bolungarvík. Og þegar hann stendur þessi árin í fullri
/
múnderingu við vinnu sína að fornum hætti í Osvör, gestum til
fróðleiks og ánægju, þá er hann ekki að leika eitthvað sem hann
hefur lært að leika, heldur er hann einfaldlega að gera það sem
hann lærði í alvörunni, í daglegu lífi sjómannsdrengs í íslenskri
verstöð fyrir meira en hálfri öld. Arabátur föður hans var svip-
aður að stærð og sexæringurinn Ölver sem nú stendur í Ósvör-
inni. Þegar Geir er að segja frá vinnubrögðum og verkfærum
fyrri tíma, þá er hann einfaldlega að lýsa ýmsu af því sem hann
ólst upp við sjálfur.
lega stuttan tíma, að Pétri
fannst, sá hann pabba hér á
götu og vildi fá skýringu á því
af hverju hann hefði ekki farið
með bréfið. Hinn sagðist ekki
geta farið með það tvisvar,
því að hann væri búinn að
fara með það og kominn aftur
til baka. Þetta fannst Pétri al-
veg með ólíkindum."
- Þetta hefur verið Óshlíð-
arhlaup þess tíma...
„Pabbi var nokkuð loft-
hræddur, sagði hann mér, og
þess vegna fór hann alltaf fjör-
una. Hann var laginn við að
stikla á steinunum. Eg sá það
sjálfur þegar ég var krakki.
Þegar ég kom heim um haust-
ið eftir fyrsta sumarið mitt í
sveit á Brekku í Dýrafirði, þá
kom hann inn á ísafjörð að
sækja mig. Þá var komin smá-
vegis snjóföl. Það var fjara og
plássinu. Þá keypti faðir minn
verbúð sem var notuð sem
íbúðarhús.
Þrjár verbúðir stóðu þá hlið
við hlið fyrir neðan Hafnar-
götu, þar á móti sem nú stend-
ur hús Verkalýðsfélagsins.
Innst var verbúð Odds Odds-
sonar. Næst var búð Guð-
mundarSala Jónassonar, köll-
uð um tíma Valdabúð eftir
bátnum erreri frá henni. Ann-
ars varGuðmundurSali lengst
af með Gissur hvíta fy rir Pétur
Oddsson. Yst var svo Trausta-
búð, kennd við bát Bernódus-
ar Örnólfssonar, föður Finn-
boga fræðimanns og sjó-
manns.
A uppvaxtarárum mínum
áttu Ingibjörg Magnúsdóttir
og Jóna systir hennar ásamt
Jóni Karli Þórhallsssyni
heima í Oddsbúð. Okkar búð
nautgripum var smalað á
Stigahlíð á haustin. Þá voru
nautin rekin íYtri-Drymlu og
þau fönguð þar.
Hluti af Bolungarvíkurmöl-
um var kallaður Kambur. Þar
stóðu verbúðirnarupp af lend-
ingarvörunum. Maður ólst því
upp á Kambinum og í mikilli
nálægð við sjómennina, enda
voru margir strákar farnir að
stokka upp fimm til sex ára
gamlir, auk þess sem þeir voru
að fara í ýmsar sendiferðir
fyrir sjómennina.
Ég átti mjög skemmtilega
og góða æsku. Ég er mjög
ánægður með líf mitt. Ég fékk
að vinna við það sem ég vildi.
Á lífsleiðinni hef ég átt föru-
neyti með mjög góðu fólki og
meira er ekki hægt að óska
sér.“
Tvennir tímar í Bolui
r
Spjallað við Geir Guðmundsson, skinnklædda sjómanninn í Osvi;
Á heimili Geirs Guðmunds-
sonar og eiginkonu hans, Unu
Halldóru Halldórsdóttur, get-
ur margt forvitnilegt að líta.
Bækur þekja veggi á efri hæð-
inni, fomar og nýjar, margar
sem Geir hefur sjálfur bundið
inn, en meira mun þó vera í
kössumog kemstekki íhillur.
Hann skiptir þó öðru hverju
um þann bókakost sem hann
hefur uppi við. Á veggjum
eru myndir frá fyrri tíð í Bol-
ungarvík og þar eru einnig
lítil málverk úr plássinu eftir
öðlinginn, listamanninn, nátt-
úruunnandann og grúskarann
Friðrik heitinn Sigurbjörns-
son, sem á sínum tíma var
lögreglustjóri í Bolungarvík
og vinur Geirs. Margt hefur
Geir að segja af ky nnum þeirra
og hinu ötula starfi Friðriks
að menningarmálum í Bol-
ungarvík.
En við skulum snúa okkur
að upphafinu.
Foreldrarnir úr Oýrafirði
„Ég er fæddur og uppalinn
hér í Bolungarvík. Foreldrar
mínir voru Jensína Ólöf Sól-
mundsdóttir og Guðmundur
Sigurjón Ásgeirsson. Þau
voru bæði fædd í Dýrafirði.
Við bræðurnir vorum fjórir og
rákum árin. Elstur er Sævar,
þá ég, næstur er Gunnar og
yngstur var Rögnvaldur, sem
léstárið 1988.Viðeigumeldri
hálfsystur að föðurnum, S van-
dísi. Hún ólst upp hér í þorpinu
í húsi er kallað var Bergsbær,
kenndur við Berg Kristjáns-
son hreppstjóra.
Foreldrar mínir komu hing-
að úr Dýrafirði. Mamma var
fædd í Hjarðardal. Hún átti
fjögur systkini. Hún fluttist
hingað til Bolungarvíkur árið
1910, þá níu ára. Sólmundur
afi minn og Guðmundur sonur
hans, móðurbróðir minn, voru
hér við róðra hjá Rósmundi
Pálssyni, föður Guðmundar
Rósmundssonar. Rósmundur
var með fyrri mönnum sem
settu vélar í báta.“
Guðrún amma og Súli afi
„Amma mtn, Guðrún
Pálmadóttir, gerðist fang-
gæsla hjá Rósa og fékk að
hafa mömmu hjá sér í ver-
búðinni. Hálfdán í Meirihlíð
átti þessa verbúð. Guðrún
móðuramma mín hefur verið
hörkukona. Hún heimsótti
Guðmund son sinn þar sem
hann lá með berkla á spítala á
Þingeyri nokkru síðar. Það var
í marsmánuði, að hún fór ein
gangandi hér upp úr Syðri-
dalnum og til Dýrafjarðar.
Hún fór aftur þessa sömu leið
nokkru síðar og hafði þá
mömmu með sér. Ég sá þessa
ömmu mína ekki. Hún var
dáin þegar ég fæddist. En ég
man eftir Sólmundi Guð-
mundssyni, afa mínum. Hann
þótti kjörkugur sjómaður og
mikill sláttumaður. Sóli afi átti
skinnbrók og man ég hvar hún
hékk í útihúsi. Ég vildi eiga
hana í dag.“
Elísabet ug Ásgeir
„Ég man líka vel eftir Elísa-
betu Guðmundsdóttur, föður-
ömmu minni. Hún þótti sér-
lega þrifin kona og var til þess
tekið hvað gólfin voru hvít-
skúruð hjá henni. Ég hef
sennilega verið mikill öntmu-
strákur, því að ég fékk oft að
gista hjá henni. Föðurafi
minn, Ásgeir Jónsson, var
kenndur við Fjallaskaga.
Hann var látinn þegar ég
fæddist. Elísabet og Ásgeir
áttu tíu böm og voru tvö þeirra
fædd á Fjallaskaga - faðir
minn, sem var elstur, og
Soffía, er síðar bjó á Brekku í
Brekkudal í Dýrafirði. Hin
systkinin átta voru fædd hér í
Bolungarvík. Elísabet og
Ásgeir giftust í Mýrakirkju
og lét afi smíða sérstakan
brúðarbekk, er hann skildi eft-
ir í kirkjunni að giftingu lok-
inni. Þessi bekkurmun nú vera
í eigu Sæmundar Þorvalds-
sonar á Læk í Dýrafirði.
Ásgeir afi minn fluttist
hingað til Bolungarvíkur árið
1898 og er þá sagður búa í
innsta og minnsta húsinu á
Grundunum. Þá varfaðirminn
átta ára. Ásgeir afi var áður
við róðra frá Fjallaskaga.
Hann vann einnig í hvalstöð-
inni hjá Norðmönnunum á
Framnesi. Það var svo vorið
1903, að einn hvalfangarinn
kom hér á Víkina og voru þeir
þá að færa honum efni í hús
að gjöf. Þetta hús var byggt
uppi á Holtum og var átta sinn-
um sjö álnir. Auk þess var
byggður stór hjallur. Þetta
varð lil þess, að Ásgeir afí
útvegaði el'ni íein átta-níu hús
hér í þorpinu og eru enn í dag
fjögur þeirra uppistandandi,
að vísu mikið breytt."
Úshlíðarhlaup peirra tíma
„Ásgeir afi minn var mjög
léttur á fæti og margar sögur
til af honum þegar hann var
að skjótast fyrir fólk, bæði
eftir meðulum og öðru. Hann
virtist vera þindarlaus á hlaup-
um.
Þannig varnú pabbi reyndar
líka fram eftir aldri. Eftir að
hann fluttist hingað til Bol-
ungarvíkur, þegar hann var
löngu orðinn fullorðinn maður
og var hér við róðra, fór hann
mikið í sendiferðir inn á Isa-
fjörð áður en vegasamband
kom og líka var hann oft feng-
inn til að fylgja fólki um Ós-
hlíðina. Einhverju sinni um
vortíma þurfti Pétur Oddsson
kaupmaður að koma áríðandi
bréfi inn á ísafjörð og faðir
minn hljóp af stað. Eftir óeðli-
mér er minnisstætt hvernig
hann hljóp á steinunum. En
vegna mín þurfti hann auðvit-
að að fara hægt, því að ég var
óvanurferðalagi af þessu tagi.
Ég var svo lánsamur að fara
með honum nokkrar ferðir um
Óshlíð og lærði þá hvernig
maður ber sig til á ferð um
slíkar slóðir.“
Brothættur varningur
„Þegar menn fóru fjöruna
þurfti sums staðar að sæta
sjávarföllum, einkum þegar
brim var, til dæmis á þeim
stað þar sem krossinn er í dag.
Ég minnist þess, eitt sinn þeg-
ar ég mun hafa verið kominn
undir tvítugt, að til stóð að
hafa hér gömlu dansana.
Pabbi var fenginn til að
skreppa fyrir menn í ákveðna
búð á ísafirði og átti að vera
kominn aftur fyrir klukkan
átta um kvöldið. Það var hörku
norðaustan veður og mikið
frost, og þegar hann kom að
Haldinu treysti hann sér ekki
niður. Það var spýta í klettin-
um og menn þurftu að láta sig
síga niður á hana til að komast
niðurí fjöruna. Hann varragur
við það því að spýtan var svo
freðin og einnig var hann með
það sem hann sótti í búðina í
poka á bakinu og það var brot-
hætt. Um kvöldið fóru ein-
hverjirámóti honum en mættu
honum hér í Hólunum. Hann
hafði beðið eftir því að félli út
svo að hann gæti hlaupið fyrir
framan.“
Verbúðin varð íbúðarhús
Geir Guðmundsson er
fæddur í Bolungarvík 9. maí
árið 1931, í húsi sem síðast
var kallað Hótel Búðanes.
„Árið þegar ég fæddist var
verið að selja eignir Péturs
Oddssonar, sem var á fyrri tfð
helsti atvinnurekandinn hér í
(Guðmundar Sala-búð) var í
miðjunni og var hún einlyft
með porti og skarsúð. Búðin
var 6,30 m á lengd og 3,80 m
á breidd. Fjórir gluggar voru
á húsinu. í ystu búðinni
bjuggu hjónin Rósinkransa
Jónsdóttir og Magnús Guð-
brandsson. Rósinkransa var
dóttir Jóns Karvelssonar, sem
var talinn einn með mestu
ræðurum hér í Bolungarvík í
lok árabátatímans. Magnús
maður Rósu var mikil eftir-
herma og átti auðvelt með að
fá fólk til þess að hlæja. Það
var því oft fjölmennt í kring-
um Manga þegar hann sagði
frá.“
Staðhættir í Bolungarvík
„Svæðið fyrir neðan Hafn-
argötu, frá Hólsá, þar sem hún
rennur nú til sjávar, og að hús-
inu neðan Hafnargötu sem nú
ber númerið 124, var kallað
Bolungarvíkurmalir. Síðan
tóku við Bakkarnir með
nokkrum húsum. Landið við
sjóinn kailaðist Bugur og náði
út undir Ófæru. Svæðið um
það bil þar fyrir ofan sem í
dag er Miðstræti var kallað
Holt. Svæðið innan og sunnan
Hólsár nefndist Grundir.
Landið á milli Bolungarvík-
urmala og Miðstrætis varY tri-
búðarland og reyndar var það
mun meira semYtribúðarland
átti. Tjörnin Drymla var fyrir
ofan Hafnargötu og náði upp
undirYtribúðartúnið á breidd-
ina, en á lengdina náði hún
um það bil frá Vitastíg og út
undir Bárðarstíg, sem einnig
gekk undir nafninu Merarstíg-
ur. Þar stendur nú bygging
sem Jón Friðgeir Einarsson
átti. Merarstígur var kenndur
við vatnsból í landiYtribúðar.
Drymla skiptist í tvo hluta.
Innri-Drymla var grunn en ytri
hlutinn vardjúpur. Menn not-
uðu ytri hluta Drymlu þegar
Búskapur og leikir
„Á þessum árum áttu flestir
Bolvíkingar kindur. Sumir
áttu kýr og jafnvel geitur. Við
áttum flest 22 kindur. Það kom
í hlut okkar bræðra að annast
tjárhúsin og tína söl og marín-
kjarna, höggva bein og skera
síld. Allt þetta var gefið út á
heyið sem fóðurbætir. Það
höfðu því allir nóg að gera,
og við þurftum líka að hafa
tíma til þess að leika okkur.
Algengustu leikirnir voru tog-
araleikur, sem var eltingar-
leikur, albolti, fallin spýta,
refur á veiðum og hvorfmn.
Þá fóru þeir á skauta og skíði
sem slíkt áttu. Mikið var um
sleðaferðir upp að Hóli og
menn renndu sér niður hólinn.
Á vorin var stokkið yfir staura
er voru á Kambinum. Staur-
arnir voru misháir og mis-
sverir og voru notaðir við upp-
og ofansetningu bátanna.
Einnig lékum við okkur mikið
á Kambinum við að draga báta
er við bjuggum til úr kubbum.
í miðjuna var gerð hola og
notuð sem lest. I lestina voru
sett skeljabrot. Síðan var talið
upp úr hverjum bát og þá fór
eftir stærð lestarinnar hvað
menn komu með mikið að
landi.
Ég átti nokkuð stóran bát.
Hann hét Helgi eftir bát úr
Vestmannaeyjum, sem Bol-
víkingurinn Hallgrímur Júl-
íusson úr Hrauni í Skálavík
var með.
Þá gerðum við okkur líka
báta úr grjóti og smíðuðum á
þá brú. Á þeim árum var þetta
oftast kallað kommentubrú.
Síðan vorum við með snæri
um borð í þessum bátum. Einn
var fenginn til þess að draga
snærið út. Þá var verið að
leggja línuna. Hann hnýtti
síðan nokkra spýtukubba á
hverja línu. Það var ftskurinn.
Síðan var línan dregin inn.“
8
MIÐVIKUDAGUR 5. MAI 1999