Bæjarins besta - 09.04.2003, Qupperneq 10

1 0 MIÐVIKUDAGUR 9. APRÍL 2003 Lestu nýjustu fréttir daglega á www.bb.is
Ríkisstjórnirnar fylgja stríðsherr-
unum en þjóðirnar gera það ekki
– rætt við Herdísi Hübner, kennara á Ísafirði og dóttur hermanns í seinni heimsstyrjöld, um stríðið í Írak og stöðu friðarhreyfinga
Stríð geisar nú í austur í
Írak. Að þessu sinni virðast
stríðsátök að sumu leyti vera
nær okkur en nokkru sinni í
meira en hálfa öld. Heimur-
inn er að smækka í þeim
skilningi að öll samskipti,
samgöngur og miðlun upp-
lýsinga eru greiðari en nokk-
ru sinni fyrr. Þegar stríð var
háð í Írak á árunum 1990 til
1991 gafst Íslendingum
kostur á að fylgjast með at-
burðarásinni í beinum út-
sendingum Sky og CNN.
Núna getum við auk þess
sótt nýjustu upplýsingar af
gangi mála á Netið, ýmist
frá vestrænum fréttamiðlum
eða frá t.d. arabísku sjón-
varpsstöðinni Al Jaazera
með hjálp rafrænna þýðing-
artóla. Ekki er einungis hægt
að velja úr rituðum fréttum
heldur má skoða mynda-
syrpur og myndbönd eða
ræða við Jóna og Gunnur
úti í heimi á spjallþráðum.
Margt má segja um átökin
í Írak út frá flóknu mynstri
alþjóðastjórnmála, hags-
munum einstakra ríkja, bar-
áttunni um yfirráð yfir olíu-
lindum heimsins, stjórnar-
háttum Saddams Hússeins
og þeirri ógn sem stafar al-
mennt af geðfirrtum leið-
togum þjóða. Átakalínur
kalda stríðsins eru útmáðar.
Almenningur virðist ekki
taka afstöðu til þessa nýja
stríðs á grunni þeirrar skör-
pu heimsmyndar er var að
mást út síðast þegar við
fylgdumst í beinni með
stríði í Írak. Margir finna til
hryggðar eða reiði yfir
ástandinu og trúa ekki á
stríðið sem vænlega lausn, í
það minnsta ekki þá væn-
legustu. Margir hafa látið
tilfinningar sínar og skoð-
anir í ljós í opinberum mót-
mælum.
Erfitt er að henda reiður á
grasrótarstarfi friðarsinna.
Blaðið leitaði því til Her-
dísar Hübner, grunnskóla-
kennara á Ísafirði, sem hefur
lengi verið á móti þátttöku
Íslendinga í slíkum aðgerð-
um. Hún ræðir það ófriðar-
bál sem nú geisar og friðar-
hreyfinguna sem vex og
dafnar í kjölfarið.
Dóttir hermanns
„Ég er auðvitað enginn
friðarpostuli öðrum fremur.
Ég hef hins vegar alltaf
hugsað mikið um það hver-
su hræðilegar ógnir verða í
styrjöldum, enda er ég dóttir
hermanns sem barðist í síð-
ari heimsstyrjöldinni. Faðir
minn var sendur út í heim
17 ára gamall til að berjast
fyrir vondan málstað og ég
hugsaði mikið um það þegar
ég var barn. Nú á ég syni á
þeim aldri sem væru fall-
byssufóður í öðrum löndum
og óhjákvæmilega setur mað-
ur sig í spor foreldra hermann-
anna – eða barna þeirra. Sam-
úðin hlýtur þó að vera sterkust
með óbreyttum borgurum sem
verða fórnarlömb stríðsátaka.
Mér hefur alltaf fundist þetta
hræðileg aðferð við að fá sínu
framgengt, hvort sem mál-
staðurinn er góður eða vond-
ur.“
– Nú sjáum við andstöðu
við stríð spretta upp um allan
heim. Getur verið að afstaða
til stríðsins gangi þvert á þess-
ar gömlu kaldastríðslínur? Til
að mynda eru ekki öll Nato
ríkin fylgjandi þessum að-
gerðum.
„Mér sýnist stjórnvöld vera
föst í kalda stríðinu ennþá og
vilja fylgja Bandaríkjamönn-
um, sama hvað þeim dettur í
hug að gera. Ef Bandaríkin
eru svona mikil vinaþjóð Ís-
lendinga, þá ættum við þess
heldur að segja þeim til synd-
anna í þessu máli. Vinur er sá
er til vamms segir. Ég held að
fólk almennt hugsi ekki svona
og það er sorglegt, að stjórn-
völd skuli böðlast yfir greini-
legan vilja þorra fólks á Ís-
landi með því að lýsa stuðn-
ingi við stríðið, og þó á Ísland
að heita lýðræðisríki.
– Þessi mótmæli virðast
fara fram um allan heim. Vest-
firðir eru þar ekkert undan-
skildir, eða hvað?
„Mótmælin fara fram um
allan heim. Við getum til
dæmis séð á Netinu myndir
af fólki sem var að mótmæla
á á kertaljósasamkomum um
allan heim, eins og við gerð-
um á Silfurtorgi um daginn,
og maður finnur mjög sterka
samstöðu. Ég var svolítið stolt
af því þegar við héldum fyrsta
mótmælafundinn í Edinborg-
arhúsinu og það var talað um
að sams konar fundir færu
fram allt frá Suðurskautsland-
inu til Ísafjarðar. Þátttaka
hvers einstaklings verður
þeim mun veigameiri sem
landið er smærra. Það skiptir
miklu máli að svona litlir
staðir eins og Ísafjörður séu
með og samstaða náist sem
víðast.“
Skoðanir okkar
skipta máli
– Förum við jafnvel að taka
upp herstöðvarmálin aftur, Ís-
land úr Nató og herinn burt?
„Það hefur þótt svolítið
púkó upp á síðkastið en ég
held að við hljótum að fara að
hugsa það mál upp á nýtt.
Mér hefur alltaf þótt það góður
málstaður að huga að og ég
vildi óska þess að þetta yrði
ofarlega á baugi aftur. Ég held
að vera okkar í Nató valdi því
að við drögumst aftur og aftur
inn í styrjaldarátök með bein-
um eða óbeinum hætti. Margt
bendir til þess að Bandaríkja-
menn vilji sjálfir fara héðan
með herinn og ég vona að
þeir geri það. Farið hefur fé
betra. Ég vona bara að stjórn-
völd fari ekki að ganga væl-
andi á eftir þeim.“
– Það viðhorf hefur viljað
loða við, að friðarsinnar á Ís-
landi séu bara gömul komma-
kerti úr Keflavíkurgöngum. Er
þetta eitthvað að brotna upp
eða breytast?
„Já, það þykir víst ekki
smart í dag að vera komma-
kerti. En ef fólk hugsar þetta
burtséð frá öllum kommún-
isma og öllu kaldastríðstali,
þá eru Íslendingar almennt
mjög friðarsinnaðir. Og ég skil
ekki hvernig það getur sam-
rýmst hugsunarhætti upplýst-
ra nútímamanna að taka þátt í
hernaðarsamtökum eins og
Nató. Það er tímaskekkja. Mér
dettur í hug, að ef herstöðva-
andstæðingar skiptu um nafn
og kölluðu sig til dæmis frið-
arsamtök, þá fengju þeir mik-
inn fjölda fólks í lið með sér
jafnvel þótt stefnuskráin væri
óbreytt.
– Oft og jafnvel iðulega
stöndum við frammi fyrir því
að friði er ógnað. Eitthvert
vald hlýtur að þurfa til að grípa
þar inn í eða til að verjast.
Getum við staðið fyrir utan
línur hernaðarbandalaga?
„Ég held að við getum alveg
eins staðið utan við slík
bandalög eins og Svíar eða
Svisslendingar og ýmsar aðrar
þjóðir sem greinilega geta
það. Ég held að besta vörnin
fyrir okkur væri sú að standa
hér vopnlaus og friðsöm. Vera
okkar í Nató og herstöðin í
Keflavík eru í rauninni einu
hugsanlegu ástæðurnar fyrir
því að einhverjum gæti dottið
í hug að ráðast á okkur.”
– Skiptir álit okkar hérna á
Íslandi einhverju máli í þess-
um stóru og flóknu málum?
„Já, auðvitað skipta okkar
skoðanir máli þótt við séum
lítil þjóð. Samvisku okkar og
sjálfsvirðingar vegna verðum
við að standa fyrir því sem
okkur finnst vera rétt. Okkar
álit hlýtur að hafa sama gildi
og hverra annara. Þess vegna
verður okkar rödd að heyrast.“
Ofbeldið má ekki
beinast gegn
saklausu fólki
– Erum við að upplifa ein-
hver vatnaskil í viðhorfum
vestrænna þjóða? Nú hafa
meðal annarra Norðmenn
lagst gegn hernaðinum.
„Já, og til dæmis Frakkar
og Þjóðverjar. Maður vonar
að þetta sé upphafið að ein-
hverju meiru og að þessar
hugmyndir muni breiðast út
meðal stjórnvalda í heiminum.
Ég held að í mörgum löndum
sé almenningur kominn leng-
ra en stjórnvöld. Ef maður
horfir til dæmis til Spánverja,
þá er ríkisstjórnin þar fylgj-
andi stríðinu eins og hjá okkur
en þjóðin ekki. Það sama má
segja um Dani og fleiri þjóðir.
Ríkisstjórnirnar fylgja stríðs-
herrunum af einhverjum
ástæðum en þjóðirnar á bak
við þær gera það ekki. Slíkir
stjórnmálamenn hljóta að
þurfa að hugsa sinn gang og
verða væntanlega ekki kosnir
aftur. Menn þurfa að hafa þetta
í huga þegar þeir bjóða sig
fram. Stjórnmálamenn starfa
í umboði almennings og mega
ekki brjóta þvert gegn vilja
hans.“
– En í þessu Íraksmáli eins
og í ýmsum öðrum – þurfum
við í ljósi sögunnar ekki að
geta sýnt hörku? Samanber
friðþægingu Chamberlains
þegar hann samdi við Hitler
um „frið um vora daga“? Það
virðast alltaf annað slagið
komast voðamenni til valda.
„Það verður þá að eiga við
þá sem einstaklinga, ekki ráð-
ast á þjóðina þeirra. Íraska
þjóðin er búin að líða nóg
fyrir brjálæðinginn Saddam
Hússein þó hún þurfi ekki að
þola þessar skelfilegu loftár-
ásir frá Vesturlöndum í ofaná-
lag. Ég held að það verði að
finna aðrar leiðir til að tjónka
við svona brjálæðinga. Svo er
líka spurning hver á að dæma
um það hver er voðamenni og
hver ekki. Ég held að Vestur-
landabúar séu ekki endilega
sjálfsagðir í það dómarasæti,
að minnsta kosti ekki einstak-
ar þjóðir eins og gerist núna.“
– Hvaða leiðir myndir þú
vilja sjá farnar í slíkum mál-
um?
„Ég sé ekki betri leið en
með alþjóðasamstarfi eins og
Sameinuðu þjóðunum. Þótt
þær séu seinvirkar og veikar
um þessar mundir, þá höfum
við ekkert betra. Það þyrfti að
styrkja þær og efla og gera
þær snarari í snúningum. En
ef ofbeldi er óhjákvæmilegt
verður það að minnsta kosti
að beinast gegn þeim sem eiga
sökina en ekki gegn saklausu
fólki.“
Styrkur að vita af sam-
herjum um allan heim
– Ert þú búin að fara og
mótmæla þessu stríði form-
lega?
„Já, hér spratt upp grasrótar-
hreyfing friðarsinna á Ísafirði
og við héldum mótmælafund
í Edinborgarhúsinu, sem var
mjög vel sóttur, og svo vorum
við með ljósasamkomu á Silf-
urtorgi. Síðastliðinn laug-
ardag var haldinn fundur sem
átti að vera á Silfurtorgi en
var færður í Edinborgarhúsið
vegna veðurs. Eins hef ég
tekið þátt í mótmælum á
Netinu – maður gerir það sem
maður getur.“
– Er Netið orðið virkur
vettvangur í þessum skoðana-
skiptum?
„Já, það eru mjög virkar
friðarhreyfingar út í heimi sem
eru duglegar að hafa samband
og hvetja fólk áfram.“
– Getur verið að við séum
að sjá á einhvern hátt breytta
heimsmynd með tilkomu
þessarar nýju tækni?
„Heimurinn er orðinn svo
lítill. Við sjáum þessi voða-
verk í beinni útsendingu og
samskiptin eru orðin svo
fljótvirk. Þannig er heims-
myndin allt önnur en hún
var. Þegar Víetnamstríðið
geisaði var talað um að það
væri í fyrsta skiptið sem fólk
sá stríð heima í stofu í sjón-
varpinu. Nú með tilkomu
Netsins tengist fólk um all-
an heiminn og maður finnur
fyrir því. Ef við fyndum fyrir
því hérna á Ísafirði að við
værum bara örfáar hræður
að mótmæla, þá myndi
maður upplifa sig svo mátt-
lausan að maður gæfist bara
upp. En það er virkilega
mikill styrkur að finna að
við erum hluti af milljónum
mótmælenda í öllum lönd-
um heims.“
Herdís og hennar sam-
herjar vestra og um allan
heim halda áfram að standa
vaktina. Öll fylgjumst við
með því sem er að gerast í
sjónvarpsfréttunum, í blöð-
unum eða á Netinu. Sjálf-
sagt verður friðar um vora
daga beðið lengi enn. Ef
hann næst þá nokkurn tíma.
En þau milliliðalausu
samskipti sem almenningur
um allan heim hefur með
sér, að minnsta kosti þeir
sem hafa efnahagslega
burði til að hafa aðgang að
Netinu, á sér ekki fordæmi
í sögunni. Ef þau fá að halda
áfram óáreitt, má kannski
eygja þar nýja von fyrir hug-
sjónina um heimsfrið?
14.PM5 18.4.2017, 10:5210