Bæjarins besta - 27.11.2002, Side 9

MIÐVIKUDAGUR 27. NÓVEMBER 2002 9
mót taldist ekki þéttbýli í Bol-
ungarvík, en árið 1910 voru
815 íbúar taldir í þéttbýli í
Bolungarvík af rúmlega þús-
und íbúum.“
Um áhrif vélvæðingarinnar
á útgerð landsmanna sagði
Sigurður Pétursson:
„Það er eftirtektarvert, að
vélbátarnir fóru eins og eldur
um sinu. Það sama gerðist alls
staðar á landinu: Þrem til fjór-
um árum eftir að fyrsti vél-
báturinn var gerður út frá ver-
stöð höfðu flestir útgerðar-
menn eða útvegsbændur skipt
yfir í vélar. Þetta gerðist hér
við Ísafjarðardúp, þar sem
flestir bátar í Bolungarvík
voru komnir með vél strax
árið 1906. Sama gerðist á
Austfjörðum, í Vestmannaeyj-
um og víðar.“
Erindi Sigurðar Péturssonar
var byggt á fyrirlestri sem
hann flutti í Neðstakaupstað
á liðnu sumri. Fyrirlesturinn
má finna í heild í Vestfirska
fróðleikshorninu, sem er einn
af undirvefjum bb.is.
„Möllerupsmótorinn“
úr Bolungarvík
Sýningin í Turnhúsinu í til-
efni aldarafmælis vélvæðing-
ar í íslenskum sjávarútvegi
verður þar áfram þegar Bygg-
ðasafn Vestfjarða verður opn-
að í vor. Hins vegar verður
hægt að fá að skoða hana eftir
pöntun og samkomulagi enda
þótt safnið sjálft sé ekki opið.
Leiddar hafa verið að því
líkur, að Møllerup-vélin á sýn-
ingunni í Neðstakaupstað sé
einmitt sú sem kom til Ísa-
fjarðar í nóvember árið 1902
og sett var í Stanley. Hvorki
hefur tekist að sanna það né
afsanna, þrátt fyrir talsverða
eftirgrennslan. Endalok Stan-
leys urðu þau, að hann rak á
land í Skötufirði árið 1908. Í
traustri heimild frá 1939 segir:
„Líkindi eru til að vélin úr
honum hafi náðst, því í leitir-
nar hefir komið í Bolungavík
2ja hestafla Möllerupsmótor,
smíðaður 1902, sem síðan
hefir verið breytt í landmótor
af Th. Thomsen vélsmið, er
fyrstur hafði vélaverkstæði í
Bolungavík... Bendir ýmislegt
til, að þarna sé einmitt fyrsta
íslenzka fiskibátavélin...“
Umræddur „Möllerups-
mótor“ er einmitt vélin sem
gestir á Ísafirði fengu að líta á
laugardaginn. Árið 1939 var
Jóhann Pétursson kennari við
Vélskólann sendur vestur í
Bolungarvík til að sækja vél-
ina vegna sjávarútvegssýning-
ar. Síðan gekkst Jóhann fyrir
því, að hún var falin Þjóð-
minjasafninu til eignar og
varðveislu. Nokkrir gestanna við opnun sýningarinnar í Byggðasafninu á Ísafirði á laugardag.
„Vélbátaútgerðin var ekkert
minna en upphaf byltingar“
– sagði Þorsteinn Pálsson við hátíðahöldin í aldarminningu fyrsta vélbáts Íslendinga
Þorsteinn Pálsson, sendi-
herra og fyrrum sjávarút-
vegsráðherra, var meðal
gesta á Ísafirði við hátíðar-
höldin á laugardag, en Árni
Gíslason formaður á Stanley
var langafi hans. Þorsteinn
flutti ávarp og sagði m.a.:
„Djúpmenn voru kunnir
fyrir harða sjósókn. Þeir
vissu að miðin voru gull-
kista. Árni Gíslason gerði
lokakafla árabátaútgerðar-
innar hér við Djúp og upp-
hafi vélbátaútgerðarinnar
ágæt skil í stuttri en skil-
merkilegri bók, sem hann
nefndi Gullkistu með skír-
skotun til fiskimiðanna hér í
Djúpinu. Menn voru að opna
gullkistu nýrrar aldar.
Mér er nær að halda að í
huga hans hafi vélarkaupin
fyrst og fremst átt að létta
róðurinn. Og ef til vill sá hann
fyrir lítils háttar meiri afla og
ef til vill eitthvað bættan hag.
En mér er á hitt borðið stórlega
til efs, að í huga hans hafi
verið bylting atvinnuhátta og
lífskjara.
En þegar við lítum til baka,
réttri öld síðar, getur engum
blandast hugur um að vélbáta-
útgerðin var ekkert minna en
upphaf byltingar að þessu
leyti á Íslandi.
Sameignarmaður Árna
Gíslasonar að bátnum Stanley,
Sophus Nielsen verslunar-
stjóri, var efasemdamaður í
fyrstu, en sannfærðist síðar
við upplýsingu að utan. Marg-
ir brostu glettnislega í kamp-
inn þegar báturinn kom úr fyr-
sta róðri en sáu skjótt að hér
voru nýir möguleikar. Og vél-
bátunum fjölgaði skjótt....
Allir þeir sem gengist hafa
fyrir því að þessa atburðar yrði
minnst hér í dag með svo
sómasamlegum hætti eiga því
þakkir skildar. En minning
þessa atburðar á ekki heldur
að kveldi þessa dags að falla í
gleymskuskaut nýrrar aldar.
Hann markaði sannarlega
meiri þáttaskil í atvinnusögu
og Íslendinga allra en svo.
Í því ljósi þykja mér það
ánægjuleg tíðindi, sem Jón
Páll Halldórsson, formaður
Sögufélags Ísfirðinga, hefur
tjáð mér, að félagið muni hafa
forgöngu um, í samráði við
afkomendur og með tilstyrk
frá Alþingi, að reistur verði
hér á Ísafirði minnisvarði um
þennan atburð. Til þess hefur
verið valið verkið Harpa
hafsins eftir Svanhildi Sigurð-
ardóttur myndhöggvara.
Ég hygg að það geti naum-
ast verið tilviljun, að neisti
þessara framfara hafi kviknað
hér á Ísafirði. Hér var átaka-
vettvangur í umróti og gerjun
stjórnmálabaráttu þessa tíma.
Hér var einnegin uppspretta
að ýmsu nýju í menningu og
Þorsteinn Pálsson flytur
ávarp sitt í Tjöruhúsinu í
Neðstakaupstað á Ísafirði.
skáldskap. Og hér hafa
strengirnir í hörpu hafsins
vissulega ómað skýrt alla
tíð.
Að minni hyggju fer vel
á því, að listaverkið Harpa
hafsins rísi einmitt hér á
miðju sögusviðinu og á
vettvangi þess mannlífs þar
sem rætur þeirra lágu, sem
við minnumst hér í dag.“
Þriðja starfsári Skjólskóga á Vestfjörðum að ljúka
260 þúsund plöntur gróðursettar
og 22 km af skjólbeltum lagðir út
Senn lýkur þriðja starfsár-
inu og jafnframt ágætu skóg-
ræktarári hjá Skjólskógum á
Vestfjörðum. Um þessar
mundir stendur yfir uppgjör
við skógarbændur á Vestfjörð-
um en 30 jarðir fá framlög til
beinna framkvæmda á þessu
ári, alls um 17 milljónir króna.
Gróðursettar voru 260.000
skógarplöntur og lagðir út 22
km af skjólbeltum en í þá fóru
44.000 græðlingar. Vestfirskir
skógarbændur bíða nú spennt-
ir eftir að sjá hvað fjárveit-
ingavaldið hyggst láta renna
til verkefnisins á næsta ári.
Gert var ráð fyrir að níu ár
tæki að þrepa verkefnið upp í
full afköst til að ná settu marki
laga um skógræktarverkefni.
Í því felst að rækta fjölnytja-
skóg á 5% láglendis á 40 ár-
um. Til að ná fullum afköstum
þarf að planta trjám í 700 ha
árlega. Til þess þarf árleg fjár-
veiting að fara yfir 100 millj-
ónir króna en hún er 30 millj-
ónir á þessu ári.
Hjá Skjólskógum eru nú
3,25 stöðugildi. Gera má ráð
fyrir að framkvæmdir á bú-
jörðum skapi rúmlega 3 árs-
verk til viðbótar, auk þeirrar
atvinnu sem skapast við fram-
leiðslu plantna og annarra að-
fanga í héraði. Framkvæmda-
stjóri Skjólskóga er Sæmund-
ur Kr. Þorvaldsson í Dýrafirði.
Hannað hefur verið nýtt
merki fyrir Skjólskóga á
Vestfjörðum.
Starfsmenn Skjólskóga með góðum gesti í skoðunarferð
um Mjóafjörð: Hallfríður Sigurðardóttir, Hólmavík, Kristján
Jónsson, Ísafirði, Arnlín Óladóttir, Bjarnarfirði, og Sigurður
Blöndal á Hallormsstað, fyrrum skógræktarstjóri. Sá fimmti
í þessari för var Sæmundur Kr. Þorvaldsson, Dýrafirði,
framkvæmdastjóri Skjólskóga á Vestfjörðum, en hann tók
myndina.
Vöxtur trjáa á Vestfjörðum er víða með ágætum. Tölurnar
sýna árlegan viðarvöxt tveggja trjátegunda í rúmmetrum á
hektara. Talið er að hann þurfi að vera að lágmarki 3-4
rúmmetrar á hektara á ári til að skógrækt teljist arðbær.