Bæjarins besta - 21.11.2001, Side 8

8 MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2001
Barátta í Bolungarv
– rætt við Ólaf Kristjánsson, bæjarstjóra um atvinnumál liðinna ára og stöðuna í dag, einkum í ljósi fólksfækkunar og Orkubúspeninga
Bolungarvík og þó einkum atvinnu-
málin og erfiðleikar á þeim vettvangi
hafa iðulega verið í fréttum á undan-
förnum misserum og árum. Fyrir
fimmtán til tuttugu árum hefði líklega
fáa grunað hvers konar hremmingar
ættu eftir að ganga yfir þetta friðsæla
og fallega byggðarlag við utanvert
Ísafjarðardjúp, sjálfa elstu verstöð
landsins. Hér var eitt móðurfyrirtæki
sem með ýmsum hætti var undirstaða
flestra greina atvinnulífs og mannlífs.
En síðan féll þetta fyrirtæki og ýmsir
héldu því fram og gera enn, að mikil
mistök hafi verið að reka það í gjald-
þrot. Lífið í Bolungarvík, og þó eink-
um atvinnulífið sem allt annað líf
byggist á, hefði verið með öðrum
hætti og væri enn ef fyrirtækið hefði
fengið að standa í fæturna svo sem
hálfu ári lengur. Hér skal ekkert mat
lagt á réttmæti þess til eða frá. Hitt er
víst, að nú eru kennitölur á rekstrin-
um í þeim vinnsluhúsum sem gamla
stórfyrirtækið átti orðnar svo margar,
að menn eru farnir að ruglast í taln-
ingunni. Eitthvað munu kennitölur-
nar þó vera komnar á annan tuginn á
tæpum áratug.
Ólafur Kristjánsson bæjar-
stjóri í Bolungarvík hefur ekki
frekar en bæjarstjórnin öll og
bæjarbúarnir átt náðuga eða
auðvelda daga hin seinni árin.
Fleira kemur til en erfiðleikar
í undirstöðurekstrinum í bæn-
um. Snjóflóðamálin eru líka
nokkuð sem engan hefði grun-
að til skamms tíma að ætti
eftir að verða illleysanlegt við-
fangsefni í Bolungarvík. Og
einmitt vegna alls þess sem
bæjaryfirvöld og bæjarbúar
hafa átt við að glíma hefur
enn eitt bæst við, sem ekki
hefur lagað ástandið: Fólki
hefur snarfækkað og þar með
hefur líka útsvarsgreiðendum
snarfækkað. Og á meðan fólk-
ið var atvinnulaust, þá hafði
það ekki tekjur til að greiða af
útsvar heldur þurfti það fjár-
hagsaðstoð, ef eitthvað var.
Nú hefur í bili ræst úr at-
vinnumálum í Bolungarvík.
Reyndar er mikil óvissa um
framtíð smábátaútgerðar, en
menn vona heitt og innilega
að stöðuleiki komist á svo at-
vinnuöryggi íbúanna verði
tryggt til frambúðar. Þá mun
sala eignarhluta bæjarins í
Orkubúi Vestfjarða létta mjög
undir með bæjarsjóði.
Blaðið leitaði til Ólafs bæj-
arstjóra og bað hann að fara
yfir sviðið í Bolungarvík á
vettvangi atvinnumála og
verkefna bæjarfélagsins og
skoða stöðuna nú. Jafnframt
var hann beðinn að líta yfir
aðdragandann að þeirri erfiðu
stöðu sem bæjarfélagið lenti
í.
Verkefni fyrir
sagnfræðinga
„Það má segja að við ótíma-
bært gjaldþrot EG-fyrirtækj-
anna, sem varð á árinu 1993,
hafi Bolvíkingar staðið
frammi fyrir áður óþekktu
vandamáli – atvinnuleysi og
öryggisleysi í atvinnumál-
um“, segir Ólafur. „Stjórnend-
um fyrirtækjanna tókst ekki,
þrátt fyrir þrotlausa baráttu
og framlagðar vandaðar rek-
straráætlanir, að sannfæra
lánastofnanir og stjórnvöld
um stuðning við áframhald-
andi rekstur.
Hér er ekki rúm til að fara
frekar í þær viðræður allar sem
fram fóru, bæði af hálfu stjórn-
enda fyrirtækisins og bæjar-
yfirvalda við lánastofnanir og
stjórnvöld, um stöðu fyrir-
tækjanna og þýðingu þeirra
fyrir framtíð Bolungarvíkur,
atvinnuöryggi einstaklinga og
afkomu þjónustufyrirtækja
sem áttu hlut að máli við þetta
ótímabæra gjaldþrot. Það er
vissulega ástæða til fyrir sagn-
fræðinga framtíðarinnar að
skoða þessa harmsögu alla og
brjóta til mergjar aðdraganda
og afleiðingar þessa gjald-
þrots.
Að sjálfsögðu varð mikil
umræða um hvað skyldi til
bragðs taka til að treysta at-
vinnulífið í Bolungarvík í
kjölfar gjaldþrotsins og koma
hjóli atvinnulífsins af stað á
ný. Útgerðarfélagið Þuríður
var stofnað og voru umsvif
þessa fyrirtækis í fyrstu aðal-
lega bundin við rækjuvinnslu
og síðar frekari fiskvinnslu.
Bæjarstjórn gekkst fyrir stofn-
un útgerðarfélagsins Ósvarar
hf. sem keypti togarana Heið-
rúnu ÍS 4 og Dagrúnu ÍS 9.
Markmiðið með stofnun Ós-
varar hf. var fyrst og fremst
að tryggja atvinnuöryggi í
Bolungarvík og leita leiða til
að tengja saman veiðar og
vinnslu.“
Leitað eftir
fjárfestum
„Sá rekstur gekk því miður
ekki nægilega vel og náðu
stjórnendur fyrirtækisins ekki
að sýna lánastofnunum fram
á að fyrirtækið hefði þá fram-
legð að rekstrargrundvöllur
þess væri traustur til framtíðar
litið. Togarinn Dagrún varð
fyrir alvarlegri vélarbilun sem
truflaði mjög starfsemi fyrir-
tækisins. Fram fór umræða
um að breyta Dagrúnu í frysti-
togara. Það hefði þýtt, eins og
sýnin var þá, að fjölmargir
hefðu misst atvinnu við fisk-
vinnslu í landi. Ljóst var að
bæjarsjóður hafði ekki fjár-
hagslegt bolmagn til að koma
frekar inn í rekstur Ósvarar
en komið var og varð því að
leita að fjárfesta sem vildu
koma inn í rekstur í Bolung-
arvík.
Undir þessum kringum-
stæðum kemur Aðalbjörn Jóa-
kimsson að máli við Bolvík-
inga og vill stofna hér öflugt
sjávarútvegsfyrirtæki. Þá sögu
þekkja allir. Í kjölfar komu
Aðalbjörns hófst hér mikil
endurbygging á frystihúsinu.
Það var þá eitt glæsilegasta
frystihús landsins. Því miður
fóru hlutirnir á annan veg en
ætlað var. Ég verð að játa að
ég varð fyrir afskaplega mikl-
um vonbrigðum að svo skyldi
fara. Fyrirheitin voru mikil og
áformin góð en efndirnar urðu
nú ekki eins og ætlað var.“
Þáttur Þorbjarnar
í Grindavík
– Hjá hverjum? Aðalbirni?
„Kannski er best að orða
það svo, að þeir sem stjórnuðu
fyrirtækinu náðu ekki þeim
tökum á fjármálunum að þeir
hefðu tiltrú til áframhaldandi
átaka eða reksturs. Ef til vill
var farið of geyst af stað. En
þegar orðið var ljóst að Bakki
hf. Bolungarvík var kominn í
mjög erfiða fjárhagsstöðu
gengu eigendur Bakka til
samruna við Þorbjörn í
Grindavík. Mjög margir litu
björtum augum til þeirrar
sameiningar, þar á meðal ég.
En maður var nú svo bláeygur
að hafa trú á því að þarna
væru menn að koma til þess
að stuðla að uppbyggingu í
Bolungarvík. Í tilkynningu um
þennan samruna og síðar í
fundargerð kynningarfundar
sem haldinn var hér í Bolung-
arvík kom skýrt fram, að þetta
ætti að vera til hagsbóta fyrir
bæði fyrirtækin, Þorbjörn og
Bakka hf. Bolungarvík. Sveit-
arfélögin, Grindavík og Bol-
ungarvík, sjávarútvegsbæir,
myndu báðir njóta góðs af
þessum samruna.
Við komumst fljótlega að
því, að þarna bjó eitthvað ann-
að undir. Ekki voru margir
mánuðir liðnir þar til Þorbjörn
og nýja félagið losuðu sig
undan ábyrgð hér í Bolungar-
vík. Farið var á brott með mik-
inn hluta af þeim kvóta sem
fylgdi skipunum. Nýr eignar-
aðili kemur svo til sögunnar.
Fyrirtækið NASCO í Reykja-
vík kaupir 60% af hlutafé Þor-
bjarnar í Bakka hf. Bolungar-
vík í desember 1998. Það var
þá afskaplega mikill uppgang-
ur hjá því fyrirtæki, mikil um-
svif, ekki bara hér á Íslandi
heldur einnig erlendis. Við lit-
um svo á að þetta myndi ef til
vill bjarga málum og bundum
góðar vonir við NASCO. Því
miður brást það líka. Það gerð-
ist á versta tíma ársins, í des-
embermánuði 2000 eða fyrir
tæpu ári, sem NASCO var lýst
gjaldþrota.“
– Þú segir að orð forsvars-
manna Þorbjarnar hafi alls
ekki staðist. Lítur þú svo á, að
hér hafi verið um bein svikráð
að ræða?
„Nei ég held að ekki sé rétt
að tala um bein svik. Hins
vegar er ljóst að þau fyrirheit
sem gefin voru stóðust ekki.
Ég get ekki dæmt um hvort
þeir hafi einfaldlega ekki
treyst sér fjárhagslega til að
standa við fyrri orð. En hvað
sem því líður, þá urðu það
okkur Bolvíkingum afskap-
lega mikil vonbrigði að þeir
skyldu flýja af hólmi. Þetta
kennir okkur, að aðkomu-
menn hafa ekki sömu tilfinn-
ingar til byggðarlagsins og
heimamenn og þá skortir öll
tengsl við það sem er að gerast
í samfélaginu. Ég held að það
gangi heldur aldrei upp að
bæði eigendur og stjórnendur
fyrirtækja séu utan viðkom-
andi sveitarfélags.“
NASCO
– Horfa bara á tölur?
„Já, horfa bara á tölur. Auð-
vitað geri ég mér það alveg
ljóst að fyrirtæki þarf að vera
rekið á hagkvæman hátt. Það
ætlast enginn til þess að fyrir-
tækin eigi að vera einhverjar
félagsmálastofnanir. Það
gengur aldrei upp. En hér er
öll aðstaða til þess að reka
fyrirtæki á hagkvæman hátt.
Það er mikill mannauður fólg-
inn í þekkingu fólksins sem
vann og vinnur hér í fisk-
vinnslunni, þekking sjómanna
gífurlega mikil, fiskimiðin
nálæg og til staðar öll þjónusta
við útgerðina. Þessar forsend-
ur hafa allar verið og eru enn
á þann veg, að það á að vera
vandalaust að gera út héðan.“
– En samt fór NASCO á
hausinn. Enn eitt áfallið, enn
ein vonbrigðin...
„Já, það var enn eitt áfallið
fyrir okkur. Segja verður að
þessi stöðugu skipti á eigend-
um stærstu fyrirtækjanna hér
í Bolungarvík hafi skapað hér
mikla óvissu, skaðað allt at-
vinnulíf og komið í veg fyrir
frekari uppbyggingu. Afleið-
ingarnar hafa orðið þær, að
menn hafa ekki þorað að
fjárfesta hér. Bolvíkingar, sem
eiga fé, hafa jafnvel keypt sér
fasteignir og hlutabréf á höf-
uðborgarsvæðinu. Þetta er
auðvitað mjög slæm þróun,
ekki bara hér í Bolungarvík.
Ég veit að fólk í öllum lands-
hlutum er að fjárfesta fyrir
utan sitt sveitarfélag. Þessu
verður að snúa við. Við verð-
um sjálf að skapa þá tiltrú að
hægt sé að búa og lifa mann-
sæmandi lífi á landsbyggð-
inni. Ekki þarf marga til að
smita út frá sér með svartsýn-
istali og draga þannig þrótt úr
einstaklingum og stjórnend-
um fyrirtækja. Þetta verðum
við að forðast.“
Landsbyggð og borgir
„Þróunin á Íslandi um þess-
ar mundir er vissulega sú, að
fólki fækkar á landsbyggð-
inni. Fólkið flyst til höfuð-
borgarsvæðisins. Þetta er er
að gerast um allan heim, því
miður. En kannski koma þeir
tímar að fólk vilji snúa til
baka, vilji eiga góða daga í
minna samfélagi þar sem hver
og einn er meira metinn að
verðleikum en í stóru bæjar-
félagi eða borg þar sem menn
týnast hreinlega. Um daginn
var ég að spjalla við fólk sem
ég bjó hjá í um stuttan tíma í
Skotlandi og spurði m.a.kynni
þeirra við nágrannana. Þá kom
í ljós að þau þekktu nágrann-
ana sáralítið. Samskiptin voru
ekki mikil. Fólk bauð aðeins
góðan daginn með því að
nikka höfði ef það mættist.
Þeir sem hafa búið í stór-
borg hafi allir þessa sömu
sögu að segja. Þar er vina-
hópurinn miklu þrengri. Í litla
samfélaginu hérna hittist fólk
nánast daglega. Ef eitthvað
bjátar á, þá er samborgarinn
afskaplega fljótur að koma til
hjálpar. Samhjálpin í litlu
samfélagi er nokkuð sem fólk
metur kannski ekki eins og
vert er þegar verið er að
ákveða búsetu. Og ég spyr:
Hafa menn hugsað og reiknað
út allan þann tíma sem fer í
ferðir til og frá vinnu í stór-
borg?“
Smábátarnir
– Er ekki rétt að smábátaút-
gerðin hafi síðustu árin, þegar
stóru fyrirtækin brugðust,
bjargað því sem bjargað varð
í atvinnumálum Bolvíkinga?
„Við þær breytingar á at-
vinnuháttum sem urðu eftir
að Aðalbjörn kemur og fer,
Þorbjarnarævintýri farið „út í
mýri“ og togararnir farnir, þá
misstu óskaplega margir at-
vinnu, bæði til lands og sjávar.
Menn vildu samt ekki gefast
upp og gera vonandi aldrei.
Ekki er annað en hægt að dást
að þeim ungu mönnum hér í
Bolungarvík sem höfðu dug
og þor og kjark til þess að
ráðast í kaup á smábátum.
Þarna sýndu þeir mikla tiltrú
til byggðarlagsins. Þeir voru
að tryggja sjálfum sér atvinnu
og fjölskyldunni öryggi, þeir
voru að vernda eigur sínar í
byggðarlaginu og veita öðrum
atvinnu. Ég hygg að þetta
hefði aldrei getað gerst öðru-
vísi en með miklum og öflug-
um stuðningi Sparisjóðs Bol-
ungarvíkur. Hér varð mikill
uppgangur í smábátaútgerð
sem hefur m.a. verið grunn-
urinn að atvinnulífi hér síð-
ustu tvö til þrjú árin. Ég horfi
til þess með skelfingu ef þessir
ágætu, ungu, duglegu menn –
og líka þeir sem fyrir voru í
þessari útgerð – hefðu ekki
haft þennan kjark. Síðan
þekkjum við afskaplega vel
47.PM5 19.4.2017, 09:488