Stefnir - 01.04.1994, Side 16

o undanfömum árum hefur sífellt verið
halli á rekstri ríkissjóðs og fara verður
allt aftur til ársins 1984 til þess að finna
dæmi um jöfnuð. Hallinn hefur valdið
erlendri skuldasöfnun, eftirspurn ríkisins
eftir fjármagni hefur haldið vöxtum
háum og hallinn hefur verið notaður
til að réttlæta aukna skatt-
heimtu.
Heildarhalli ríkissjóðs
frá árinu 1985 til ársins í
ár á núgildandi verðlagi
miðað við lánskjaravísi-
tölu er rúmlega 77 milljarð-
ar eða 7700 milljónir að meðal-
tali á ári (sjá töflu). Meðaltalshallinn
á ári jafngildir helmingi ríkissjóðstekna
af tekjuskatti einstaklinga (áætlaðar 15
milljarðar á árinu 1994).
Skuldir ríkissjóðs skv. ríkisreikningi
1992 nema nú 236 milljörðum króna og
eigið fé ríkissjóðs mun vera neikvætt um
150 milljarða. Ef stefnt væri að því að
endurgreiða skuldir ríkissjóðs á 10 árum
og vextir væru 5% mundi árgreiðslan
vera 30,5 milljarðar. Ef endurgreiða
ætti skuldirnar á 20
árum yrði árgreiðsl-
an 18,9 milljarðar
miðað við sömu
vexti.
Aðalfundur Versl-
unarráðs Islands,
sem haldinn var í
febrúar, fjallaði um niðurskurð ríkisút-
gjalda. Lögð var fram skýrsla fjögurra
vinnuhópa um niðurskurð ríkisútgjalda
fyrir á annan tug milljarða. I grein þess-
ari er stuðst við hugmyndir eins vinnu-
hópsins sem greinarhöfundur hafði um-
sjón með.
Leiðir til úrbóta
Þegar taka þarf á jafn miklum rekstrar-
vanda og ríkissjóður hefur átt við að etja
undanfarin ár þarf að endurskoða alla
þætti starfseminnar. Akveða þarf hvaða
verkefnum ríkissjóður eigi að sinna og
hvert sé markmiðið með þeirri starfsemi
sem hann rekur. Hallarekstri ríkissjóðs
verður ekki breytt nema með nýjum
hugsunar-
hætti og
nýjum vinnubrögðum. Helstu leiðir til
að takast á við hallann eru eftirfarandi:
Minni ríkisumsvif - fækkun verkefna.
Þegar einkafyrirtæki glíma við rekstr-
arvanda er litið til
þess hvaða verkefni
þau hafa með hönd-
um og hvort ekki
megi fækka þeim.
Það sama þarf hið
opinbera að gera.
Skoða þarf hvaða
verkefnum er eðlilegt að ríkissjóður
sinni, og hvaða verkefnum hann þurfi
ekki að sinna og séu best komin í hönd-
um einkaaðila.
Sala eigna
Þegar verkefni hins opinbera hafa verið
skilgreind er komið að framkvæmdinni
við að minnka umsvifin. Algengast er
að selja eignir og
verðmæti sem tengj-
ast þeirri starfsemi
sem ríkið ætlar ekki
að sinna áfram.
Söluandvirðið ætti að
renna til þess að
minnka skuldir hins
opinbera. Gæta þarf þess að andvirðið
verði ekki látið fjármagna rekstrarút-
gjöld því þá er verið að velta framtíðar-
vanda á undan sér.
Hagræðing
Þeim verkefnum sem ríkið sinnir áfram
þarf að sinna með hagsmuni skattgreið-
enda í huga. Gæta þarf þess að ávallt sé
leitað hagkvæmustu lausna og byggja
þarf upp hvata til þess að slíkt sé gert.
Þetta má gera á ýmsa vegu og verða því
aðeins nefndar helstu leiðir.
a) Endurskipulagning
stjórnsýslunnar
Endurskipuleggja þarf stjómsýsluna frá
grunni um leið og verkefni ríkisins
eru ákveðin og markmið skil-
greind. Ráðuneytum og
ráðherrum þarf að
fækka. Sameina þarf
stofnanir og einnig
meðferð málaflokka
sem nú heyra undir marg-
ar stofnanir og ráðuneyti.
Stjórnsýslan á að vera hraðvirk og
skipulag hennar einfalt. Nýta þarf tækn-
ina, einkum á fjarskiptasviðinu, til þess
að fækka útibúum hins opinbera og
spara almenningi óþarfa snúninga.
Við slíka framtíðarskipulagningu
stjórnsýslunnar er eðlilegt að verkefni
verði færð frá ríki til
sveitarfélaga, enda
má ætla að þjónustan
batni og verði ódýr-
ari eftir því sem hún
er nær almenningi. I
þvt' sambandi er
mikilvægt að stækka
einingar á sveitarstjórnarstigi, annað
hvort með sameiningu sveitarfélaga eða
nánari samvinnu þeirra.
b) Útboð verkefna
Varðandi þau verkefni sem ríkið hefur
tekið að sér að tryggja framkvæmd á,
þarf að ákveða, fyrir hvern verkþátt,
hvort ríkið eigi að sinna honum eða
hvort að rétt sé að bjóða verkið (þjónust-
una) út.
Með útboði má ekki einungis kaupa
hagkvæmari þjónustu, nýta kosti sam-
keppninnar eða minnka umsvif ríkisins,
heldur fæst einnig samanburður á kostn-
aði og gæðum. Þannig fást mikilvægar
upplýsingar til þess að meta hvort að rík-
ið eigi að sinna ákveðnum verkefnum
eða hvort að einstaklingar séu betur í
stakk búnir til þess. Utboð geta líka ver-
ið ágætt tæki til þess að losa um starf-
semi sem ríkið hefur áður haft einkarétt
á.
Sparnaður af útboði næst fyrst og
fremst með þeirri samkeppni sem verður
um samninga; hún tryggir lægsta fáan-
legt verð.
Sem dæmi má nefna ræstingamarkað-
EftirJónas FriðiikJónsson
Nýhugsun
íÉisreksöi
Þegar verkefni hins opinbera hafa verið
skilgreind er komið að framkvæmdinni
við að minnka umsvifin.
Þeim verkefnum sem ríkið sinnir áfram
þarf að sinna með hagsmuni skatt-
greiðenda í huga.
o