Stefnir - 01.04.1994, Síða 20

^^desember 1992 stigu leiðtogar
Bandaríkjanna, Mexíkó og Kanada stórt
skref í átt til frjálsræðis í verslun og fjár-
festingum með undirskrift Fríverslunar-
sáttmála Norður-Ameríku (NAFTA:
North American Free Trade Agreement).
NAFTA samanstendur af nokkrum
margir spái því að þessu markmiði verði
náð allmiklu fyrr. Sem dæmi má nefna
að fyrir gildistöku sáttmálans þá lögðu
Bandaríkjamenn um 4% toll á mexíkósk-
ar vörur að meðaltali, en tollar Mexíkó-
manna á bandarískar vörur voru um 10%
að meðaltali.
framkvæmd samningsins og deilumál. í
viðskiptanefndinni sitja
viðskiptaráðherrar landanna og kemur
hún saman a.m.k. einu sinni á ári.
Nokkrar hömlur verða áfram lagðar á
fjárfestingar. Olíufyrirtæki í ríkiseign
halda einkaleyfi til olíuvinnslu í Mexíkó,
►►►►►►►► bandalag án Kafta
samningum. Sumpart er hann þríhliða
samningur, að öðru leyti gilda sérsamn-
ingar miili Bandaríkjanna og Mexíkó, og
Kanada og Mexíkó. Samningurinn sem
tók formlega gildi 1. janúar 1994 er
stærsti fríverslunarsamningur sem gerður
hefur verið og kveður hann á um afnám
tolla og viðskiptahindrana milli Banda-
ríkjanna, Mexíkó og Kanada. Um 370
milljónir manna búa í þessum þremur
ríkjum og nemur samanlögð þjóðarfram-
leiðsla þeirra sex billjónum Bandaríkja-
dollara. Margir telja að NAFTA muni
sanna að pólitískur samruni sé ekki for-
senda efnahagslegs samruna.
Það hefur vafalaust ekki farið framhjá
mörgum þær miklu deilur sem áttu sér
stað í Bandaríkjunum og viðar um
NAFTA, en fremstur í flokki andstæð-
inga sáttmálans var hinn “litríki “ stjórn-
málamaður Ross Perot. Deilurnar um
NAFTA er það sem einkennt hefur flest
alla fjölmiðlaumfjöllun hér á landi en
minna hefur farið fyrir því hver hugsan-
legur ávinningur Islands yrði við aðild
að NAFTA.
Samningurinn
Eins og áður sagði kveður NAFTA á
um afnám allra tolla og viðskiptahindr-
ana milli landanna þriggja. Ráðgert er að
fella niður tolla á flestallar vörur strax
við gildistöku samningsins, einhverjar
vörur fá aðlögunartíma 15-10 ár, en vör-
ur sem skilgreindar hafa verið sem sér-
staklega viðkvæmar fá allt upp í 15 ára
aðlögunartíma. Afnám allra tolla verður
því að veruleika árið 2009, þó svo að
í grein 102 í sáttmálanum koma fram
sex grundvallarmarkmið NAFTA:
1) Að eyða hindrunum í verslun og
greiða fyrir flutningi verslunarvara og
þjónustu milli aðildarríkjanna.
2) Að stuðla að aðstæðum fyrir eðli-
lega samkeppni á fríverslunarsvæð-
inu.
3) Að auka verulega fjárfestinga-
möguleika í löndum þátttökuaðilanna.
4) Að eignarréttur einstaklinga í landi
hvers þátttökuaðila sé að öllu leyti
tryggður.
5) Að samþykktar verði reglur og
skipuð nefnd sem sjái til þess að á-
kvæðum samningsins verði fylgt.
6) Að koma upp frumdrögum að frek-
ari þríhliða og marghliða samvinnu
til að þróa kosti samningsins.
Þegar samningurinn er skoðaður virð-
ist fátt benda til þess að þessum mark-
miðum verði ekki náð. Samningurinn er
fyrst og síðast fríverslunarsamningur,
hann kveður á unr frjálsan flutning vöru,
þjónustu, og fjármagns en hreyfingar
vinnuafls milli landanna þriggja verða á-
fram sönru takmörkunum háðar og áður.
NAFTA-samningurinn gerir ekki ráð
fyrir framsali á ríkisvaldi og gengur
hann ntun skemur en EES-samningurinn
hvað þetta atriði varðar. NAFTA mun
ekki útheimta neinar nýjar stofnanir eða
þykk bindi af nýjum reglugerðum, það
verður einungis komið upp tveimur
nefndum sem eiga að fást við brot á lág-
marksreglum um umhverfisnefnd og
vinnumarkaðsmál. Auk þess verður
stofnsett viðskiptanefnd sem fjallar um
þetta ákvæði reyndu samninganefndir
Bandaríkjanna og Kanada ítrekað að fá
fellt út úr samningnum en Mexíkómenn
stóðu fastir fyrir í þessu efni. bandarísk
og kanadísk fyrirtæki fá hins vegar leyfi
til þess að leita að olíu og fullt frelsi ríkir
í viðskiptum með vörur sent unnar eru úr
olíu og jarðgasi. Það verða einnig tak-
markanir á fjárfestingum í bandarískum
flugfélögum og útvarpsstöðvum og sama
máli gegnir um fjárfestingar innan
kanadískrar menningarstarfssemi.
ísland og NAFTA
NAFTA-samningurinn gerir ráð fyrir
að öll ríki heims geti gerst aðilar. í
skýrslu utanríkisráðherra íslands frá 10.
desember 1993 kemur fram að ekkert sé
því til fyrirstöðu að ísland geri fríversl-
unarsamninga við önnur ríki. A aðal-
fundi Félags íslenskra stórkaupmanna í
febrúar 1993 sagði utanríkisráðherra að
íslendingar ættu að leggja allt kapp á að
búa sig undir að nýta vel tækifæri EES-
samningsins. Fylgja ætti honum eftir
með því að óska með formlegum hætti
eftir viðræðum um aðild að NAFTA og
tryggja þar með stöðu Islendinga gagn-
vart ganrla og nýja heiminum. Fríversl-
unarsamningur við Bandaríkin hefur
lengi verið á borði íslenskra stjórnvalda
eða allt frá því að Gunnar G. Schram
flutti tillögu til þingsályktunar um gerð
fríverslunarsamnings þar sem skorað var
á ríkisstjórnina að láta fara fram könnun
á gerð slíks samnings. Vorið 1986 var
þingsályktunartillagan samþykkt. Mikið
vatn hefur runnið til sjávar síðan og að-